انتخاب همسر

انتخاب همسر؛ انتخاب شریک برای ورود به زندگی زناشویی.

انتخاب همسر اولین گام برای تشکیل خانواده است. انتخاب همسر نیازمند معیارهایی است. از جمله این معیارها کفویت در شاخص‌های مذهبی، خانوادگی، هوشی، فرهنگی و اجتماعی است.

همسرگزینی ایرانیان پیش از اسلام

قوانین عهد ساسانیان، انتخاب همسر را برای جوانان محدود می‌کرد. ازدواج با اهل کفر و با کسی که سلامت جسم و تعادل روح نداشت ممنوع بود. همچنین هر کس ناگریز بود همسرش را از میان طبقه خود انتخاب کند.زنان طبقه مرفه به دلیلموقعیت، ثروت و مکنتی که داشتند وجه‌المصالحه قرار می‌گرفتند و بدون توجه به احساسات، عواطف، مصلحت و مشورت با آنها با روشهای مختلف مجبور به ازدواج می‌شدند.در هنگام خواستگاری نیز خواست مرد مهم بود.به همین دلیل در این ازدواج‌ها حقوق و شرایط عمومی ازدواج حاکم نبود.برخی از این ازدواج‌ها چند روز بیشتر طول نمی‌کشید

معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه اسلام

ایمان و دین‌داری: ریشه اخلاق و ارزش‌های اخلاقی از دیدگاه اسلام ایمان است و مردان و زنان مومن از وصلت با افراد بی‌ایمان، حتی در صورت برخورداری از سایر معیارهای همسر مطلوب نهی شده‌اند.

ارزش‌های اخلاقی: حسن خلق، عفت و پاکدامنی، رعایت پوشش اسلامی و پرهیز از جلوه‌گری در برابر نامحرمان، ارزش‌های اخلاقی مورد تأکید برای زنان است. مردان نیز از ویژگی پسندیده «غیرت» به صورت نابه‌جا بهره بگیرند.

خصوصیات جسمی: زیبایی ظاهر و تناسب اندام در انتخاب همسر، اثرگذار است؛ اما هدف و معیار اصلی ازدواج نیست؛ در همسرگزینی باید هم زیبایی ظاهری و هم زیبایی باطنی (ایمان، تقوا، حیا، عفت و اصالت خانوادگی) مورد توجه باشد. توجه به زیبایی ظاهری نباید از حد معمول تجاوز کند و انسان را از ازدواج به‌موقع باز دارد.

صلاحیت خانوادگی: از دیدگاه اسلام علاوه بر شايستگی دختر و پسر، خانواده‌ها نیز باید از صلاحیت برخوردار باشند. دلیل اهتمام اولیای دین به شایستگی خانوادگی این است که ویژگی‌های خانواده از طریق ژن‌ها به فرزندان منتقل می‌شود. نوع تربیت خانواده نیز در پرورش فرزند اثرگذار است.

خصوصیات اقتصادی: قرآن، مسلمانان را به زمینه‌سازی ازدواج مردان و زنان بی‌همسر فراخوانده و ازدواج را برای افراد بی‌بضاعت موجب استغنا و برخورداری آنان از فضل الهی معرفی کرده است. البته لازمه این مساله مسئولیت‌پذیر بودن فرد است. طلب روزی حلال نیز از وظایف اقتصادی همسر به‌شمار می‌رود.

معیارهای تسهیل‌گر همسرگزینی

1. عقلانیت: در مسیر انتخاب همسر باید معیارهای مناسب و مطلوب را مد نظر قرار داد و به ایجاد تعادل بین عقل و عاطفه در فرایند همسرگزینی، پرداخت.
2. واقع‌گرایی: در انتخاب همسر می‌بایست شرایط کلی خود را برای ازدواج، واقع‌بینانه بررسی کرد.
3. خودشناسی: در همسرگزینی باید آگاهی کاملی از علایق، معیارها، شخصیت، آرمان‌ها و ارزش‌های خود داشته باشیم.
4. دیگرشناسی: در همسرگزینی باید نسبت به ارزش‌های فرد انتخابی آگاه باشیم، پی ببریم که توانایی عشق ورزی دارد، می‌تواند صمیمیت ایجاد کند، میزان تعهدش نسبت به روابط بین فردی‌اش چقدر است.
5. تعادل‌سنجی: در همسرگزینی لازم است که طرفین علایق، ارزش‌ها، نیازهای غالب و انتظارات خود و طرف مقابل را از ازدواج و نیز شرایط خانوادگی همدیگر را ارزیابی کرده و میزان تطابق آن‌ها را بررسی کنند.

چالش‌های همسرگزینی

1. ایده‌آل‌گرایی: بسیاری از دختران ملاک‌هایی برای انتخاب همسر دارند که با واقعیت برابری ندارد. آنها معتقد هستند که امکان ازدواج ندارند چون معیارهای‌شان با واقعیت‌های جامعه تطابق ندارد و تا زمانی که کامل نشود ازدواج نخواهند کرد.
2. محدودکننده دانستن ازدواج: برخی، باور دارند که ازدواج، محدودیت است و فرصت‌های پیشرفت را از فرد سلب می‌کند؛ مادرشدن، محدودیت‌ها را دوچندان می‌کند.
3. پرهیز از مشورت در انتخاب همسر: بسیاری بر این باور عقیده دارند که عقل خودشان برای داشتن انتخابی موفق کافی است، نیازی به هم‌فکری و مشورت با دوستان، خانواده و متخصصین ندارند و بر اساس شناختی که از خود دارند می‌توانند انتخاب موفقی داشته باشند.
4. تلقی انتخاب و ازدواج به عنوان پل رهایی مطلق از رنج: بسیاری ازدواج را پل رهایی از تمامی رنج‌ها و رسیدن به آرامش مطلق می‌دانند. آنها عقیده دارند که ازدواج می‌تواند به طور کامل آن‌ها را از تنهایی نجات دهد، مشکلات اقتصادی‌شان را ریشه‌کن کند و اجازه تداوم هیچ مشکلی را در زندگی ندهد.
5. لزوم کامل بودن همسر: افرادی که در ازدواج خود باورهای کمال‌گرایانه دارند همواره درصدد ایجاد شرایط بهتر برای اقدام به ازدواج هستند. این نوع کمال‌گرایی را دقت وسواسی یا بهانه‌جویی در شروع زندگی نیز می‌نامند.
6. کفایت عشق: برخی عشق و علاقه شدید به فرد را جبران کننده ضعف فرد در سایر ابعاد می‌دانند. این باور در افرادی که دلبستگی زیادی به طرف مقابل دارند دیده می‌شود. آنها نه تنها درصدد بررسی دقیق معیارهای مناسب ازدواج نیستند بلکه ویژگی‌های نامطلوب فرد مقابل را نیز توجیه می‌کنند.

انتظارات در انتخاب همسر

1. همراه و همپا بودن: یکی از انتظارات افراد، زندگی در کنار فردی است که بتواند همراه و هم‌سلیقه با آنها باشد تا با اشتراک داشتن در زمینه‌های مختلف بتوانند زندگی‌شان را بهتر و راحت‌تر پیش ببرند.
2. داشتن خانواده خوب: بیش‌ترین چالش‌های روابطی مانند ازدواج، ارتباط با خانواده طرف مقابل و خودشان و وارد کردن آنها در رابطه است که امری گریزناپذیر است. خانواده منبع تامین نیازهای روان‌شناختی، جسمانی و عاطفی افراد به‌شمار می‌رود و از مهم‌ترین کارکردهای خانواده، کارکرد حمایتی آن است.

منابع

• جوکار، محبوبه، «سیر تحول خانواده ایرانی در گذر تاریخ»، پژوهش‌نامه طهورا، سال پنجم، ، شماره 12، بهار 1391ش.
• حسین‌خانی نائینی، هادی، «باورهای نادرست در مورد ازدواج و نقد آنها با تاکید بر منابع اسلامی»، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، سال هشتم، شماره 21، زمستان ۱۳۹۹ش.
• حسین‌خانی نائینی، هادی، «معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه اسلام»، مجله اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال دوم، پاییز و زمستان 1389ش.
• شهرابی فراهانی، لیلا و همکاران، «کشف نگرش‌های انتخاب همسر در دختران در آستانه ازدواج»، پژوهش‌های مشاوره، جلد 18، شماره 69، بهار 1398ش.
• لواسانی، مسعود و همکاران، «ارزش‌های زیربنایی انتخاب همسر»، مجله رویش روان‌شناسی، سال دهم، شماره 9، آذر ۱۴۰۰ش.
• ملک‌محمودی، امیر، «معیارهای گزینش همسر در اسلام»، مجله شمیم یاس، شماره 3، خرداد 1382ش.