زن

زن، جنس مونث از انسان.

مفهوم‌شناسی

زن مقابلِ مرد، به معنای انسان ماده، یا در مقابلِ شوهر، به معنای جفت مرد و زوجه و نقیض مرد می‌باشد. مطلق فردی از افراد اناث خواه منکوحه باشد و خواه غیرمنکوحه. (آنندراج). مادینهٔ انسان. بشر ماده. امرأة. مقابل مرد. مقابل رجل. (فرهنگ فارسی معین). انسان و ماده ای از نوع بشر و مرأة و نساء و خاتون و بانو. ج، زنان. (ناظم الاطباء). مادینه از آدمی. با ژینای یونانی از یک اصل است. پهلوی «ژن» (زن. زوجه)، اوستا «جنی» و «جنی»...، هندی باستان «جنی» و «جنی» (زن، زوجه)، ارمنی «کین» (زن، بانو)، کردی «ژین»(زن)...، افغانی «جینه‌ای» و «جونه‌ای»، بلوچی «جن» و «غین»، سریکلی «غین» و «ژین»، منجی «ژینگا» و اورامانی «ژن». (زَ) [ په . ] 1 - انسان ماده . 2 - همسر. انسان ماده، مقابل مرد، جفت مرد ( اسم ) ۱ - مادینه انسان، بشر ماده، امرا، مقابل مرد، رجل . ۲ - جفت مرد، همسر مرد، زوجه، مقابل شوهر، زوج . یا زن اول زنی که رل اول را بازی می‌کند مقابل مرد اول. یا به زن خواستن خواستگاری کردن. خشک‌شدن پی یا گمان کردن کسی را به خیر یا شر و تهمت نمودن . زن در اصطلاح، صنفی از انسان است که در ویژگی‌های جسمی، بدن، عواطف و احساسات با مرد متفاوت است. تفاوت‌های طبیعی او جنس و تفاوت‌های اجتماعی او جنسیت نامیده می‌شود.

زن از منظر فمینیست‌های موج دوم

به‌گمان سیمین دوبوار، زن بدون مرد قادر به تصور کردن خود نیست و زن جز آنچه مرد درباره‌اش تصمیم می‌گیرد نیست. زن را «سکس» می‌نامند، چون می‌خواهند بگویند که او اصولا به‌مثابه موجودی دارای جنسیت متفاوت، بر مرد ظاهر می‌شود. زن نسبت به مرد تعریف می‌شود، اما مرد، نفس مدرِک (سوژ یا فاعل شناسا) و مطلق است و زن (ابژه)، دیگری به شمار می‌رود.

زن از نگاه قرآن

یکسانی زن و مرد در انسانیت

قرآن نگاهی جامع به زن دارد؛ نگاهی که بر اساس حقوق ذاتی اوست و در تمام مراحل زندگی زن؛ چه از لحاظ طبیعی و اجتماعی و چه از لحاظ حقوقی و فلسفی ادامه یافته است.اینجا به ذکر چند آیه می‌پردازیم: از آیه مبارکه«إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» برمی‌آید که زن و مرد بطور مساوی، مسلمان و مومن به حساب می‌آیند و این نشانه حق انتخاب مذهب و آزادی کامل و رشد فکری و برابری زن و مرد و شخصیت واقعی آن دو است. همچنین در قنوت و عبادت خدا،در صدق و صبر یا عقیده، جهاد، خشوع، صدقه، روزه، تقوا و ذکر خدا، زن با مرد تفاوتی ندارد. خداوند در مقابل این همه تجلیات روح والای انسانی-چه زن و چه مرد- به آنها بدون تبعیض و تفاوت پاداش بزرگ عطا می‌فرماید.

برابری در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی

در آیه دیگری فرموده است:«فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ ۖ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ» و در آن نیز همچون موارد دیگر، زن و مرد را بطور مساوی مورد خطاب قرار داده و عمل و جهاد هریک از آنان را بدون تفاوت در جنس، وعده پاداش نیکو داده است. همچنین به موجب آیه مبارکه«و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله ان الله عزیز حکیم»؛ زن و مرد بطور مساوی بر یکدیگر«ولایت نظارت» متقابل دارند که در اصطلاح جامعه‌شناسی «بازرسی اجتماعی» نام دارد. براساس این وظیفه بر کار نیک و بد افراد دیگر نظارت می‌کند تا معیار و اصول کلی جامعه اسلامی نقض نشود. همچنین زن و مرد بطور مساوی مکلف به اقامه نماز و پرداخت زکات و موظف به اطاعت خدا و رسول می‌باشند و بطور یکسان مورد رحمت خدا قرار می‌گیرند. خداوند در سوره اعراف برای انکه آدم و حوا به درخت ممنوعه دست نیابند با خطاب مشترک«لَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ » به آن دو خطاب تکلیفی می‌کند.جمله «أَلَمْ أَنْهَكُمَا» نشان می‌دهد که هر دو بطور مساوی در تخلف شریک هستند. در سراسر قرآن تعبیرات و خطابهای بسیاری با تعبیر«یا أیها الذین آمنوا» وجود دارد که شامل زن و مرد می‌شود.همچنین در قرآن موارد بسیاری هست که بهشت و نعمات دنیوی و اخروی هم برای زنان و هم مردان هست.

مقابله با ظلم

اسلام از تعدی به حقوق زنان و زنده به گور کردن دختران که از رسوم ناپسند عرب جاهلی است جلوگیری کرده و با روش ظالمانه آنها مقابله نموده است:«وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثَىٰ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ...»؛ و در جای دیگر با زیر سوال بردن اینگونه اعمال زشت، عقلانیت انسان را به داوری فرا می‌خواند که به کدامین گناه کشته شدند: «وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ» در چنین دورانی، زمانی که به پیامبر اکرم(ص) خبر رسید که خداوند به ایشان دختری عطا کرد، بسیار شادمان و مسرور شدند.

احیای حقوق زن

استاد شهید مرتضی مطهری؛ مکتب اسلام را احیا کننده حقوق زن می‌داند. مخالفان اعتراف می‌کنند که قرآن در عصر نزول خود، گام‌های بلندی به سود زن و حقوق انسانی او برداشت.ولی قرآن، هرگز به نام احیای زن؛ زن بودن زن و مرد بودن مرد را به فراموشی نسپرد. استاد مطهری معتقد است میان فرمان‌های طبیعت و قرآن هماهنگی کامل برقرار است. زن در قرآن در طبیعت است. این دو کتاب بزرگ الهی-یکی تکوینی و دیگری تدوینی- با یکدیگر منطبق‌اند.

زن رکن خانواده

ازدواج، زن را در جایگاه همسری و بانویی قرار می‌دهد. هدایت و تقویت روحی شوهر و تربیت فرزندان بر عهده این جایگاه است. عامل اصلی تکوین و ثبات خانواده، زن است. اگر جایگاه زن در خانواده متزلزل شود، ثبات خانواده از بین می‌رود. اگر مرد خانواده از دنیا برود یا به هر دلیلی حضور نداشته باشد، یک زن آگاه خانواده را حفظ می‌کند، اما در غیاب زن، مرد قادر به حفظ خانواده نیست.

منابع

قرآن مجید

• ابراهیمی‌پور و دیگران، شاخص‌های خانواده مطلوب از دیدگاه اسلام، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1395ش.
• خامنه‌‌ای، سیدمحمد، فلسفه زن بودن،تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1400ش.
• دوبوار، سیمون، جنس دوم، مترجم قاسم صنعوی، تهران، توس، چاپ سوم، 1398ش.
• عرب‌کوهی،صدیقه و احسانیان، سکینه، زن در آئینه قرآن، تهران، اشجع، 1395.
• فرهنگ لغت عمید
• فرهنگ لغت دهخدا
• لغت‌نامه آن‌لاین آبادیس
• مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام،قم، آل طه، 1389.