خویشاوندی: تفاوت میان نسخه‌ها

خویشاوندى‏ از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است.<ref>دهخدا، لغتنامه‌ی دهخدا، آنلاین</ref>. خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته می‌شود.<ref>فراهیدی، کتاب‌العین، 1410 ق، ج ‏3، ص 224</ref>

خویشاوندى در فقه به نسبت خانوادگی پدید آمده از راه نسب، سبب یا شیرخوردن اطلاق می‌شود. این عنوان در فقه اسلامی در باب‌هایى هم‌چون [[نکاح]] و [[ارث]] به‌کار رفته است.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، 1426ق، ج‏3، ص538؛

[https://lib.eshia.ir/10244/80/11/ موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، نشریه معرفت، 1383ش، ج80، ص11]</ref> خویشاوندی در قرآن به ارحام تعبیر شده است. مقصود از رحم؛ محل رشد جنین و جمع آن ارحام است‏. رحم به معناى گفته شده در قرآن همیشه جمع آمده است. <ref>سوره لقمان، آیه 34</ref> به قوم و خویش از آن جهت، رحم و ارحام گفته شده که آنها از یک رحم خارج شده‏‌اند. یعنى ریشه‌‎ی همه یک رحم است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، 1404ق، ص347</ref> ذو رحم یعنى صاحب قرابت و ذوى الارحام یعنى صاحبان قرابت.<ref>قرشى، قاموس قرآن ، 1371ش، ج3، ص68</ref> در متون دینی مشتقات دو واژه‌ی رَحِم و قرابت، مانند «ارحام»، «اولوالارحام»، «اولوالقربی»، «ذوی‌القربی»، «اقربون» حاکی از مفهوم خویشاوندی هستند.<ref>‌بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص140</ref>

خویشاوندان نسبى کسانی هستند که از طریق تولد با یکدیگر نسبت خانوادگى پیدا می‎‌کنند. ولادتی که ناشى از نکاح صحیح، ملک یمین و یا آمیزش به شبهه باشد. <ref>امامى، حقوق مدنى، بی‎تا، ج‌4، ص289‌2</ref>  

نسب قانونى و شرعی عبارت است از خویشاوندى طفل به پدر و مادرى که در حین انعقاد نطفه بین آنان [[نکاح]] صحیح‌ اعم از دائم و موقت موجود بوده است و یا خویشاوندى مذکور را قانون محترم شناخته باشد، مانند نسب حاصل از وطى به شبهه.‏ <ref>طاهرى، حقوق مدنى، 1418ق، ج‌5، ص274؛ مروج، ‏اصطلاحات فقهى، 1379ش، ص539</ref>

قرابت سببى که آن را قرابت با مصاهره یعنی دامادی نیز مى‌گویند، گونه‌‎ای از خویشاوندى است که در اثر [[ازدواج]]، بین هر یک از زوجین با خویشاوندان دیگرى ایجاد مى‌گردد.<ref>محقق داماد یزدی، بررسى فقهى حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، 1379ش، ص86‌؛ جلالی‌زاده، مبادى و اصطلاحات علم فقه، 1387ش‏، ص220</ref>مانند [[زن]]، شوهر، مادر و پدر، هر کدام از آن دو نسبت به دیگرى.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، 1426ق، ج‏3، ص538</ref>   

قرابت رضاعى نوعی از خویشاوندى است که بین دو نفر بر اثر شیرخوردن طفلی از زنی که مادر طبیعی و واقعی او نیست، به‎‌وجود می‎‌آید. این ارتباط خانوادگی قبل از ظهور اسلام در رسوم قوم عرب وجود داشته و اسلام نیز آن را با مشخص کردن حدود، شرایط و آثارش امضا کرده است. قانون مدنى ایران هم قواعد آن را از فقه امامیّه گرفته است. در قرابت رضاعى، کودکی که شیر زن دیگرى را خورده مرتضع، و زن شیردهنده مرضعه، و شوهر زن صاحب اللّبن نامیده مى‌شود.<ref>[https://lib.eshia.ir/71421/2/201 محقق داماد‌ یزدی، قواعد فقه، 1406ق، ج 2، ص201]</ref>   

خویشاوندان رضاعى کسانى هستند که از طریق شیر خوردن با یکدیگر نسبت پیدا مى‌‏کنند. زنى که کودکى را با شرایطی که خواهد آمد شیر داده، مادرِ بچه و شوهر او پدر وى به شمار مى‌آیند؛ هم‌چنین پدر و مادر آن دو، پدربزرگ و مادربزرگ کودک؛ فرزندان آن‌ها، برادران و خواهران وى و برادران و خواهران آن دو، عمو، دایى، خاله، و عمّه‌ی رضاعى بچه محسوب مى‌گردند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، 1426ق، ج‌3، ص538</ref>

#نوزاد حداقل یک شبانه روز متوالى و یا پانزده دفعه شیر کامل خورده باشد، بدون این‌که در بین غذاى دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد.

#مقدار شیرى که طفل خورده است از یک [[زن]] و از یک شوهر باشد. <ref>[https://lib.eshia.ir/11758/1/49 آصف محسنی، قانون احوال شخصیه شیعه، 1388ش، ج1، ص49]  

محقق داماد یزدی، ‌بررسى فقهى حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، 1379ش، ص69‌</ref>

فرزندخواندگى که می‎‌توان آن‎‌را قرابت ادعایی نامید؛ <ref>[https://lib.eshia.ir/50081/7/366/ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان ج 7, ص 366]</ref>نوعی کار حقوقی است که در طی آن خانواده‌ای سرپرستی یک فرزندی را به عهده می‌‎گیرند و در نتیجه‎ آن کار، رابطه فرزندى صورى بین بین خانواده و آن فرزند حاصل می‌‎شود. از دوران قبل از اسلام مرسوم بوده، حتی بر مبنای آن از یکدیگر [[ارث]] می‌‎بردند. اکنون نیز بنا به دلایل زیادی هم‌چون ناباروری زوجین یا حس مهرورزی رایج شده است. در زبان عربى به آن فرزند ادعایی، «دعى‌» گویند. در اسلام فرزندخواندگى نیست و خداوند در قرآن کریم احکام آن را نسخ کرده است. <ref>سوره احزاب، آیه33</ref><ref>[https://lib.eshia.ir/10061/22/121 مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج22، صفحه121]</ref>

از نظر گستره‌ مصداقی، با توجه به این‌که در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آن‌جا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم می‌شوند، می‌توان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص141</ref>شبکه خویشاوندان شامل کلیه افرادى است که از طریق خون، [[ازدواج]] یا شیرخوارگی با‌هم ارتباط دارند. پدر و مادر و هرچه بالا روند؛ فرزندان دخترى و پسرى و هرچه پایین روند؛ برادران و خواهران و فرزندان آنان؛ عمّه، خاله، عمو، دایى و فرزندان ایشان به عنوان خویشاوندان محسوب می‌‎شوند. افراد یاد شده‏ به‎‌جز فرزندان عمه، خاله، دایى و عمو از محارم می‌‏باشند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426ق، ج‏3، ص538</ref>  

روابط اعضای شبکه خانوادگی، از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان اعضا با قواعدی عرفی یا قانونی اداره می‎‌شود.<ref>جعفری دهقی، «خویشاوندی»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، 7 دی 1398</ref>

توارث<ref> سوره نساء، آیه1؛ سوره انفال، آیه75</ref> و حرمت [[ازدواج]] با برخى اشخاص ازجمله آثار قرابت نسبی وسببی است.<ref>هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426ق، ج4، ص312</ref>خویشان رضاعى در حرمت ازدواج مانند خویشان نسبى‌اند.<ref>جلالی‌زاده، مبادى و اصطلاحات علم فقه،1387ش‏، ص201؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426ق، ج‏3، ص 53</ref>تأثیر قوانین خویشاوندی در اسلام بر آرامش و افراد، پایداری خانواده واجتماع انکار نشدنی است.

از آن‌جا که مقابله با استرس‎‌ها در سلامت جسمانى و روانى انسان اثر دارد و روابط خویشاوندى در مقابله با تنیدگى‌ها به انسان کمک می‎‌کند، بنابراین تا حدی مى‌توان چگونگى تأثیر صله رحم در طولانى شدن عمر و سلامت انسان را تبیین کرد.<ref>[https://lib.eshia.ir/26432/1/88 کوثری، بهداشت روانى خانواده، ص88]</ref>  

محرومیت از بهشت <ref>حر عاملى، وسائل الشیعه، 1409ق‌، ج15، ص217</ref>، محرومیت از الطاف الهی <ref>مجلسی، بحارالانوار، بیتا، ج74، ص114</ref>، کوتاهی عمر<ref>کلینى، کافی، 1429ق، ج2، ص346</ref>، محرومیت از رحمت الهی<ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، 1373ش، ج16، ص282</ref>، عدم استجابت دعا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، 1373ش، ج16، ص274</ref>، زوال نعمت <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، 1373ش، ج16، ص275</ref>، مجازات در دنیا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، 1373ش، ج16، ص267</ref>، نزول بلایا<ref>کلینى، کافی، 1429ق، ج2، ص346</ref>

* جعفری دهقی، محمود و مهرداد عربستانی، «خویشاوندی»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1398ش.

* مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، نشریه معرفت، ج80، قم، کتابخانه مدرسه فقاهت، مرداد1383ش.

* مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، کتابخانه مدرسه فقاهت.

[[رده: ویکی‌جنسیت]]