خط ۲۷: خط ۲۷:


==='''نظریه علیت تجمعی'''===
==='''نظریه علیت تجمعی'''===
نظریه علیت تجمعی، ابتدا توسط گونار میردال (۱۹۵۶م) مطرح و سپس توسط ماسی و همکاران (۱۹۹۴م) بسط یافت؛ او توضیح می‌دهد که چگونه مهاجرت اولیه با ایجاد سرمایه اجتماعی و شبکه‌های اطلاعاتی برای خویشاوندان و دوستان در مبدأ، فرآیند مهاجرت را تسهیل کرده و به‌تداوم و گسترش آن در طول زمان منجر می‌شود. این چرخه خودتقویتی، کاهش هزینه‌ها و خطرات مهاجرت را در پی دارد و بر اساس چارچوب نظریه سیستم‌ها یا شبکه‌ها تحلیل می‌شود.<ref>Fussell, and Massey, “The limits to cumulative causation: International migration from Mexican urban areas”, 2004, p.158-159.</ref>
نظریه علیت تجمعی، ابتدا توسط گونار میردال (۱۹۵۶م) مطرح و سپس توسط ماسی و همکاران (۱۹۹۴م) بسط یافت؛ او توضیح می‌دهد که چگونه مهاجرت اولیه با ایجاد سرمایه اجتماعی و شبکه‌های اطلاعاتی برای خویشاوندان و دوستان در مبدأ، فرآیند مهاجرت را تسهیل کرده و به‌تداوم و گسترش آن در طول زمان منجر می‌شود. این چرخه خودتقویتی، کاهش هزینه‌ها و خطرات مهاجرت را در پی دارد و بر اساس چارچوب نظریه سیستم‌ها یا شبکه‌ها تحلیل می‌شود.<ref>[https://read.dukeupress.edu/demography/article-abstract/41/1/151/170274/The-limits-to-cumulative-causation-International?redirectedFrom=fulltext Fussell & Massey, “The limits to cumulative causation: International migration from Mexican urban areas”, Demography 41: (158-159).]</ref>


==='''نظریه جاذبه و دافعه'''===
==='''نظریه جاذبه و دافعه'''===
اورت اس. لی در سال ۱۹۶۵م مدلی ساده و کاربردی برای تبیین فرآیند مهاجرت ارائه کرد که بر چهار دسته عوامل از جمله عوامل مرتبط با مبدأ، عوامل مرتبط با مقصد، موانع مداخله‌گر و عوامل فردی تأکید دارد.<ref>Lee, “A Theory of Migration, Demography”, 1966, p.52.</ref> این مدل بر این اصل استوار است که تصمیم مهاجرت ناشی از ارزیابی توأمان عوامل دافع (مانند بیکاری و تورم در مبدأ) و عوامل جاذب (مانند فرصت‌های شغلی و آموزشی در مقصد) است.<ref>Moghaddas, “The Immigrants Social Mobility and Income Attainment: The Case of Iranians in Australia”, 2003, p.5.</ref> اگرچه شناخت از مبدأ معمولاً واقع‌بینانه‌تر از ادراک از مقصد است، اما در عصر حاضر، توسعه فناوری دیجیتال و شبکه‌های مهاجرتی این شکاف اطلاعاتی را به‌میزان قابل‌توجهی کاهش داده است.<ref>Hagen‐Zanker, “Why do people migrate? A review of the theoretical literature”, 2008, p.11.</ref>
اورت اس. لی در سال ۱۹۶۵م مدلی ساده و کاربردی برای تبیین فرآیند مهاجرت ارائه کرد که بر چهار دسته عوامل از جمله عوامل مرتبط با مبدأ، عوامل مرتبط با مقصد، موانع مداخله‌گر و عوامل فردی تأکید دارد.<ref>[https://link.springer.com/article/10.2307/2060063 .(Lee, “A Theory of Migration" Demography 3: (52.]</ref> این مدل بر این اصل استوار است که تصمیم مهاجرت ناشی از ارزیابی توأمان عوامل دافع (مانند بیکاری و تورم در مبدأ) و عوامل جاذب (مانند فرصت‌های شغلی و آموزشی در مقصد) است.<ref>Moghaddas, “The Immigrants Social Mobility and Income Attainment: The Case of Iranians in Australia”, Shiraz University (5).</ref> اگرچه شناخت از مبدأ معمولاً واقع‌بینانه‌تر از ادراک از مقصد است، اما در عصر حاضر، توسعه فناوری دیجیتال و شبکه‌های مهاجرتی این شکاف اطلاعاتی را به‌میزان قابل‌توجهی کاهش داده است.<ref>[https://www.researchgate.net/publication/48376359_Why_Do_People_Migrate_A_Review_of_the_Theoretical_Literature Hagen‐Zanker, “Why do people migrate? A review of the theoretical literature”, SSRN Electronic (11).]</ref>


==='''نظریه''' '''اقتصاد نئوکلاسیک'''===
==='''نظریه''' '''اقتصاد نئوکلاسیک'''===
به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین چارچوب‌های تبیین مهاجرت بین‌المللی، بر عدم تعادل جغرافیایی عرضه و تقاضای نیروی کار و تفاوت دستمزدها به‌عنوان محرک اصلی جریان‌های مهاجرتی تأکید دارد. بر اساس این نظریه، افراد با انگیزه بهبود درآمد و دستیابی به فرصت‌های شغلی بهتر اقدام به مهاجرت می‌کنند.<ref>Smith, “How Well does Economic Theory Explain Iinternational Migration?”, 1995, p.97.</ref>  
به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین چارچوب‌های تبیین مهاجرت بین‌المللی، بر عدم تعادل جغرافیایی عرضه و تقاضای نیروی کار و تفاوت دستمزدها به‌عنوان محرک اصلی جریان‌های مهاجرتی تأکید دارد. بر اساس این نظریه، افراد با انگیزه بهبود درآمد و دستیابی به فرصت‌های شغلی بهتر اقدام به مهاجرت می‌کنند.<ref>[https://dacemirror.sci-hub.st/journal-article/84a78c32af137797cecf5b11f30fb182/borjas1989.pdf Smith, “How Well does Economic Theory Explain Iinternational Migration?”(97).]</ref>  


این دیدگاه با چالش‌هایی به‌ویژه در زمینه کشورهای در حال توسعه مواجه است؛ زیرا عوامل غیراقتصادی مانند فقر، درگیری‌های داخلی، سیاست‌های دولتی و همچنین عوامل اجتماعی-فرهنگی نظیر هنجارهای جنسیتی، ساختار خانواده و مسئولیت‌های خانوادگی نیز در تصمیم‌گیری مهاجرتی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.<ref>مسی، نظریه‌های مهاجرت‌های بین‌المللی بازنگری و ارزشیابی، ۱۳۶۴ش، ص۸۶-۸۵.</ref>
این دیدگاه با چالش‌هایی به‌ویژه در زمینه کشورهای در حال توسعه مواجه است؛ زیرا عوامل غیراقتصادی مانند فقر، درگیری‌های داخلی، سیاست‌های دولتی و همچنین عوامل اجتماعی-فرهنگی نظیر هنجارهای جنسیتی، ساختار خانواده و مسئولیت‌های خانوادگی نیز در تصمیم‌گیری مهاجرتی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.<ref>مسی، نظریه‌های مهاجرت‌های بین‌المللی بازنگری و ارزشیابی، ۱۳۶۴ش، ص۸۶-۸۵.</ref>


==='''نظریه اقتصاد جدید مهاجرت نیروی کار'''===
==='''نظریه اقتصاد جدید مهاجرت نیروی کار'''===
نظریه اقتصاد جدید مهاجرت نیروی کار با هدف تکمیل و توسعه نظریه نئوکلاسیک، مهاجرت را نه به‌عنوان یک تصمیم فردی، بلکه به‌عنوان یک استراتژی جمعی خانوارها برای مدیریت ریسک و غلبه بر شکست بازار‌ها (مانند نبود بیمه، اعتبار و سرمایه) در نظر می‌گیرد. در این چارچوب، خانوارها با توزیع اعضای خود در بازارهای کار مختلف (هم در مبدأ و هم در مقصد)، به‌دنبال متنوع‌سازی منابع درآمد، کاهش وابستگی به شرایط اقتصادی یک منطقه و افزایش امنیت اقتصادی هستند.<ref>Taylor, “The new economics of labour migration and the role of remittances in the migration process”, 1999, p.72.</ref>
نظریه اقتصاد جدید مهاجرت نیروی کار با هدف تکمیل و توسعه نظریه نئوکلاسیک، مهاجرت را نه به‌عنوان یک تصمیم فردی، بلکه به‌عنوان یک استراتژی جمعی خانوارها برای مدیریت ریسک و غلبه بر شکست بازار‌ها (مانند نبود بیمه، اعتبار و سرمایه) در نظر می‌گیرد. در این چارچوب، خانوارها با توزیع اعضای خود در بازارهای کار مختلف (هم در مبدأ و هم در مقصد)، به‌دنبال متنوع‌سازی منابع درآمد، کاهش وابستگی به شرایط اقتصادی یک منطقه و افزایش امنیت اقتصادی هستند.<ref>[https://library.fes.de/libalt/journals/swetsfulltext/5584121.pdf Taylor, “The new economics of labour migration and the role of remittances in the migration process”, National Library of Medicine 37: (72).]</ref>


==='''نظریه سیستم مهاجرت'''===
==='''نظریه سیستم مهاجرت'''===
این نظریه با تأکید بر ارتباط متقابل مهاجرت و توسعه، بر این فرض استوار است که جریان‌های مهاجرتی موجب تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نهادی در هر دو کشور مبدأ و مقصد می‌شوند. این رویکرد، هم سطح خرد (مانند سیستم‌های خویشاوندی و دوستی) و هم سطح کلان (مانند مسائل اقتصادی، سیاست‌های ملی و سیستم‌های فرهنگی) را در تحلیل فرآیند مهاجرت در نظر می‌گیرد.<ref>Haas, “The internal dynamics of migration processes: A theoretical inquiry”, 2010, p.1594.</ref>
این نظریه با تأکید بر ارتباط متقابل مهاجرت و توسعه، بر این فرض استوار است که جریان‌های مهاجرتی موجب تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نهادی در هر دو کشور مبدأ و مقصد می‌شوند. این رویکرد، هم سطح خرد (مانند سیستم‌های خویشاوندی و دوستی) و هم سطح کلان (مانند مسائل اقتصادی، سیاست‌های ملی و سیستم‌های فرهنگی) را در تحلیل فرآیند مهاجرت در نظر می‌گیرد.<ref>[https://heindehaas.org/wp-content/uploads/2015/05/de-haas-2010-the-internal-dynamics-of-migration-processes-a-theoretical-inquiry.pdf Haas, “The internal dynamics of migration processes: A theoretical inquiry”, Journal of ethnic and migration studies 36: (1594).]</ref>


==='''نظریه بازار کار دوگانه'''===
==='''نظریه بازار کار دوگانه'''===
نظریه بازار کار دوگانه، که توسط پیوره در سال ۱۹۷۹م. ارائه شد، مهاجرت بین‌المللی را نه برآمده از تصمیمات فردی، بلکه نتیجه ساختار ذاتی اقتصادهای صنعتی و نیاز پایدار آن‌ها به نیروی کار می‌داند.<ref>Hirschman, “The Educational Enrollment of Immigrant Youth: A Test of the SegmentedAssimilation Hypothesis”, 2001, p.328.</ref> این نظریه بر خلاف مدل‌های مبتنی بر عوامل دافعه (فشار) در کشورهای مبدأ، بر نقش عوامل جاذبه در کشورهای مقصد تأکید می‌کند.<ref>Massey and Hirst, “From Escalator to Hourglass: Changes in the U.S. OccupationalStructure: 1949_1989”, 1998, p.66.</ref>
نظریه بازار کار دوگانه، که توسط پیوره در سال ۱۹۷۹م. ارائه شد، مهاجرت بین‌المللی را نه برآمده از تصمیمات فردی، بلکه نتیجه ساختار ذاتی اقتصادهای صنعتی و نیاز پایدار آن‌ها به نیروی کار می‌داند.<ref>Hirschman, “The Educational Enrollment of Immigrant Youth: A Test of the SegmentedAssimilation Hypothesis”, Demography 38: (328).</ref> این نظریه بر خلاف مدل‌های مبتنی بر عوامل دافعه (فشار) در کشورهای مبدأ، بر نقش عوامل جاذبه در کشورهای مقصد تأکید می‌کند.<ref>Massey & Hirst, “From Escalator to Hourglass: Changes in the U.S. .OccupationalStructure: 1949_1989”, Social Science Research 26: (66)</ref>


==='''نظریه شبکه مهاجرت'''===
==='''نظریه شبکه مهاجرت'''===
بر نقش سرمایه اجتماعی و روابط بین فردی (مانند خویشاوندی، دوستی و هموطنی) به‌عنوان عامل کلیدی در تسهیل فرآیند مهاجرت تأکید می‌کند. این شبکه‌ها با ارائه اطلاعات، ایجاد جوامع فراملیتی، پشتیبانی مالی و فرصت‌های شغلی و اسکان، هزینه‌ها و خطرات مهاجرت را کاهش داده و بازده مورد انتظار آن را افزایش می‌دهند.<ref>Chan, “Migration and Development in China: Trends, Geography and Current Issues”, 2012, p.190-191.</ref>
بر نقش سرمایه اجتماعی و روابط بین فردی (مانند خویشاوندی، دوستی و هموطنی) به‌عنوان عامل کلیدی در تسهیل فرآیند مهاجرت تأکید می‌کند. این شبکه‌ها با ارائه اطلاعات، ایجاد جوامع فراملیتی، پشتیبانی مالی و فرصت‌های شغلی و اسکان، هزینه‌ها و خطرات مهاجرت را کاهش داده و بازده مورد انتظار آن را افزایش می‌دهند.<ref>[https://faculty.washington.edu/kwchan/Chan-migration-China-MD.pdf Chan, “Migration and Development in China: Trends, Geography and Current Issues”, Migration and Development 1: (190-191).]</ref>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+جدول شماره (۱): دیدگاه‌های نظری مهاجرت و عوامل مهاجرت<ref>[https://urbstudies.uok.ac.ir/article_5569.html ایراندوست و همکاران، «تحلیل دگرگونی الگوی مهاجرت داخلی کشور با تأکید بر مهاجرت‌های شهری»، ۱۳۹۲ش، ص۱۰۶.]</ref>
|+جدول شماره (۱): دیدگاه‌های نظری مهاجرت و عوامل مهاجرت<ref>[https://urbstudies.uok.ac.ir/article_5569.html ایراندوست و همکاران، «تحلیل دگرگونی الگوی مهاجرت داخلی کشور با تأکید بر مهاجرت‌های شهری»، ۱۳۹۲ش، ص۱۰۶.]</ref>
خط ۹۳: خط ۹۳:


==انواع مهاجرت==
==انواع مهاجرت==
از دیدگاه علمی، مهاجرت را می‌توان بر اساس معیارهای کلیدی به انواع اصلی تقسیم کرد. از نظر مدت و هدف، «مهاجرت قطعی» با قصد اقامت دائم، در مقابل «مهاجرت موقت» با قصد بازگشت قرار می‌گیرد. بر مبنای علل حرکت، «مهاجرت داوطلبانه» برای بهبود شرایط زندگی، با «مهاجرت اجباری» که ناشی از تهدیدات جانی و فشارهای بیرونی است، متفاوت است. همچنین از نظر مقیاس، «مهاجرت انفرادی» که تصمیمی شخصی است، در تقابل با «مهاجرت توده‌ای» که حرکت گسترده گروه‌های بزرگ جمعیتی تحت تأثیر عوامل کلان است، قرار دارد. این طبقه‌بندی به درک انگیزه‌ها و پیامدهای متمایز هر نوع مهاجرت کمک می‌کند.<ref>محمدی، «پیامدهای مهاجرت افغان‌ها به ایران از سال ۱۳۵۷ به بعد»، ۱۳۸۵ش، ص۲۰-۱۸.</ref>  
از دیدگاه علمی، مهاجرت را می‌توان بر اساس معیارهای کلیدی به انواع اصلی تقسیم کرد. از نظر مدت و هدف، «مهاجرت قطعی» با قصد اقامت دائم، در مقابل «مهاجرت موقت» با قصد بازگشت قرار می‌گیرد. بر مبنای علل حرکت، «مهاجرت داوطلبانه» برای بهبود شرایط زندگی، با «مهاجرت اجباری» که ناشی از تهدیدات جانی و فشارهای بیرونی است، متفاوت است. همچنین از نظر مقیاس، «مهاجرت انفرادی» که تصمیمی شخصی است، در تقابل با «مهاجرت توده‌ای» که حرکت گسترده گروه‌های بزرگ جمعیتی تحت تأثیر عوامل کلان است، قرار دارد. این طبقه‌بندی به درک انگیزه‌ها و پیامدهای متمایز هر نوع مهاجرت کمک می‌کند.<ref>[https://elmnet.ir/doc/10552798-4121 محمدی، «پیامدهای مهاجرت افغان‌ها به ایران از سال ۱۳۵۷ به بعد»، ۱۳۸۵ش، ص۲۰-۱۸.]</ref>  


نرخ مهاجرت از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته در حال افزایش است؛ به‌طوری که این رقم از ۲.۳درصد در سال ۲۰۱۶م به ۳.۶درصد در سال ۲۰۲۰م، رسیده است. این رشد که بیشتر ناشی از کمبود فرصت‌های شغلی در کشورهای مبدأ است، منجر به سکونت حدود ۲۸۱ میلیون مهاجر در کشورهای توسعه‌یافته شده است.<ref>[https://www.jpaiassoc.ir/article_719873.html علمی و پاسندی‌یساقی، «عوامل مؤثر بر مهاجرت از ایران با تأکید بر تورم و بیکاری»، ۱۴۰۳ش، ص۳۷۵.]</ref>  
نرخ مهاجرت از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته در حال افزایش است؛ به‌طوری که این رقم از ۲.۳درصد در سال ۲۰۱۶م به ۳.۶درصد در سال ۲۰۲۰م، رسیده است. این رشد که بیشتر ناشی از کمبود فرصت‌های شغلی در کشورهای مبدأ است، منجر به سکونت حدود ۲۸۱ میلیون مهاجر در کشورهای توسعه‌یافته شده است.<ref>[https://www.jpaiassoc.ir/article_719873.html علمی و پاسندی‌یساقی، «عوامل مؤثر بر مهاجرت از ایران با تأکید بر تورم و بیکاری»، ۱۴۰۳ش، ص۳۷۵.]</ref>  
خط ۱۰۰: خط ۱۰۰:
مهاجرت زنان به‌عنوان پدیده‌ای چندبُعدی، بر اساس انگیزه‌ها و شرایط متفاوتی صورت می‌پذیرد. در تقابل با مردان که اغلب با اهداف اقتصادی مهاجرت می‌کنند، زنان به‌دلایل اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، سیاسی یا محیط‌زیستی به‌صورت اختیاری و داوطلبانه یا اجباری و غیرداوطلبانه جابه‌جا می‌شوند.<ref>مویر، ریچارد، درآمدی نو به جغرافیای سیاسی، ۱۳۷۹ش، ص۳۶.</ref>
مهاجرت زنان به‌عنوان پدیده‌ای چندبُعدی، بر اساس انگیزه‌ها و شرایط متفاوتی صورت می‌پذیرد. در تقابل با مردان که اغلب با اهداف اقتصادی مهاجرت می‌کنند، زنان به‌دلایل اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، سیاسی یا محیط‌زیستی به‌صورت اختیاری و داوطلبانه یا اجباری و غیرداوطلبانه جابه‌جا می‌شوند.<ref>مویر، ریچارد، درآمدی نو به جغرافیای سیاسی، ۱۳۷۹ش، ص۳۶.</ref>


مهاجرت اختیاری زنان بیشتر در چارچوب مهاجرت و کسب فرصت‌های اقتصادی (جست‌وجوی شغل و بهبود معیشت)،<ref>Chammartin, “The feminization of international migration“, 2002, p.37-40.</ref> آموزشی یا حتی فرار مغزها (تحصیل در مقاطع عالی)،<ref>Fleury, “Understanding women and migration: A literature review”, 2016, p.55.</ref> پیوند خانوادگی (پیوستن به خانواده یا همسر) و ازدواج بین‌المللی صورت می‌پذیرد.<ref>Ghosh, “Migration and Gender Empowerment: Recent Trends and Emerging Issues”, 2009, p.56.</ref> زنان مهاجر جویای کار را می‌توان به دو دسته ماهر همانند فعال در حوزه‌هایی مانند آموزش، سلامت و مددکاری و غیرماهر، عمدتاً در بخش کارهای خانگی تقسیم کرد.<ref>Ward and Aral, “Globalisation, the sex industry, and health”, 2006, p.345-347.</ref>
مهاجرت اختیاری زنان بیشتر در چارچوب مهاجرت و کسب فرصت‌های اقتصادی (جست‌وجوی شغل و بهبود معیشت)،<ref>[https://researchrepository.ilo.org/view/pdfCoverPage?instCode=41ILO_INST&filePid=13120757930002676&download=true Chammartin, “The feminization of international migration“, International Labour Organization 46 (37-40).]</ref> آموزشی یا حتی فرار مغزها (تحصیل در مقاطع عالی)،<ref>[http://atina.org.rs/sites/default/files/KNOMAD%20Understaning%20Women%20and%20Migration.pdf Fleury, “Understanding women and migration: A literature review”,Knomad Working Paper 8 : (55)]</ref> پیوند خانوادگی (پیوستن به خانواده یا همسر) و ازدواج بین‌المللی صورت می‌پذیرد.<ref>[https://mpra.ub.uni-muenchen.de/19181/1/MPRA_paper_19181.pdf Ghosh, “Migration and Gender Empowerment: Recent Trends and Emerging Issues”, UNDP Human Development Report Office (56).]</ref> زنان مهاجر جویای کار را می‌توان به دو دسته ماهر همانند فعال در حوزه‌هایی مانند آموزش، سلامت و مددکاری و غیرماهر، عمدتاً در بخش کارهای خانگی تقسیم کرد.<ref>[https://www.researchgate.net/publication/6781604_Globalisation_the_sex_industry_and_health Ward and Aral, “Globalisation, the sex industry, and health”, National Library of Medicine 82: (345-347).]</ref>


مهاجرت اجباری زنان اشکالی چون پناهندگی (فرار از جنگ و آزار سیاسی)، آوارگی محیط‌زیستی (تخریب سرزمین)، قاچاق انسان (برای بهره‌کشی جنسی یا کار اجباری) و فرار از فقر یا خشونت‌های ساختاری را دربر می‌گیرد.<ref>Potocky, 6. Social Work Practice with Victims of Transnational Human Trafficking, 2010. P.215.</ref>
مهاجرت اجباری زنان اشکالی چون پناهندگی (فرار از جنگ و آزار سیاسی)، آوارگی محیط‌زیستی (تخریب سرزمین)، قاچاق انسان (برای بهره‌کشی جنسی یا کار اجباری) و فرار از فقر یا خشونت‌های ساختاری را دربر می‌گیرد.<ref>[https://www.degruyterbrill.com/document/doi/10.7312/negi14448-006/html?srsltid=AfmBOooBYgaBuHNT3uEjK0VciSxyx8Y5laIqImT2GD3titFpo7KhObur Potocky, Social Work Practice with Victims of Transnational Human Trafficking, P.215.]</ref>


این تقسیم‌بندی نشان‌دهنده پیچیدگی و تنوع تجربه مهاجرت زنان است که لزوماً در چارچوب‌های سنتی مهاجرت مردانه قابل تحلیل نیست.<ref>Lee, H. K., The Dynamics of Migration Processes: The Gender Dimension in Asian-Australian Migration, 2011, p.194.</ref>
این تقسیم‌بندی نشان‌دهنده پیچیدگی و تنوع تجربه مهاجرت زنان است که لزوماً در چارچوب‌های سنتی مهاجرت مردانه قابل تحلیل نیست.<ref>Lee, The Dynamics of Migration Processes: The Gender Dimension in Asian-Australian Migration, p.194.</ref>


=='''زنانه شدن مهاجرت'''==
=='''زنانه شدن مهاجرت'''==
پدیده زنانه شدن مهاجرت به‌عنوان یک روند جهانی، نقش محوری جنسیت را در مطالعات مهاجرت برجسته می‌سازد؛ اگرچه شدت و میزان آن تحت تأثیر تفاوت‌های بین‌فرهنگی متغیر است. در ایران، تحولات ناشی از مدرنیته، انقلاب اسلامی و برنامه‌های توسعه‌ای به‌ویژه در حوزه آموزش، موقعیت زنان را دگرگون کرده و مشارکت آنان در عرصه‌های مختلف توسعه را به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است. از این منظر، مهاجرت زنان نه‌تنها پیامد توسعه، بلکه نشان‌دهنده توانمندی و عاملیت آنان تلقی می‌شود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1561.html صادقی و ولدوند، «جنسیت و مهاجرت: تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت‌های جنسیتی در مهاجرت‌های داخلی در ایران»، ۱۳۹۴ش، ص۵۷.]</ref> با این حال، مهاجرت برای زنان اعم از توانمندسازی یا تثبیت محدودیت‌ها به‌شدت به بافت جامعه مقصد و شرایط ساختاری حاکم بر آن وابسته است.<ref>King, Theories and Typologies of Migration, 2012, p.7.</ref>
پدیده زنانه شدن مهاجرت به‌عنوان یک روند جهانی، نقش محوری جنسیت را در مطالعات مهاجرت برجسته می‌سازد؛ اگرچه شدت و میزان آن تحت تأثیر تفاوت‌های بین‌فرهنگی متغیر است. در ایران، تحولات ناشی از مدرنیته، انقلاب اسلامی و برنامه‌های توسعه‌ای به‌ویژه در حوزه آموزش، موقعیت زنان را دگرگون کرده و مشارکت آنان در عرصه‌های مختلف توسعه را به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است. از این منظر، مهاجرت زنان نه‌تنها پیامد توسعه، بلکه نشان‌دهنده توانمندی و عاملیت آنان تلقی می‌شود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1561.html صادقی و ولدوند، «جنسیت و مهاجرت: تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت‌های جنسیتی در مهاجرت‌های داخلی در ایران»، ۱۳۹۴ش، ص۵۷.]</ref> با این حال، مهاجرت برای زنان اعم از توانمندسازی یا تثبیت محدودیت‌ها به‌شدت به بافت جامعه مقصد و شرایط ساختاری حاکم بر آن وابسته است.<ref>King, Theories and Typologies of Migration, p.7.</ref>


==='''چالش‌های زنانه شدن مهاجرت'''===
==='''چالش‌های زنانه شدن مهاجرت'''===
خط ۱۵۱: خط ۱۵۱:


==قوانین مهاجرت==
==قوانین مهاجرت==
سیاست‌های مهاجرتی در سطح جهانی عموماً در دو قالب کلی «امنیت‌محور» و «توسعه‌محور» دسته‌بندی می‌شوند. ایران به‌عنوان نمونه بارز رهیافت امنیت‌محور، قوانین مهاجرت خود را تحت مدیریت مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی اغلب بر پایه ملاحظات امنیتی و کنترل مرزی طراحی کرده است که شامل مکانیزم‌هایی نظیر ثبت‌نام، صدور کارت‌های اقامت موقت (مانند کارت آمایش) و اعمال محدودیت‌های گسترده در اشتغال، تحصیل و دسترسی به خدمات برای مهاجران  به‌ویژه اتباع افغان می‌شود. در مقابل، کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند کانادا، آلمان و ایالات متحده از الگوی توسعه‌محور پیروی می‌کنند که بر جذب سرمایه انسانی متخصص، ارائه برنامه‌های پناهندگی ساختاریافته، ویزاهای تحصیلی و تسهیلات ادغام اجتماعی (نظیر آموزش رایگان و حمایت از یکپارچگی اجتماعی) متمرکز است. این تفاوت در پارادایم حکمرانی مهاجرت، بازتابی از شرایط اقتصادی، اولویت‌های سیاسی و سطح تعهدات بین‌المللی کشورها است.<ref>[https://sid.ir/paper/1033815/fa رستگاری و همکاران، «ایرانیان خارج از کشور؛ فرصت یا تهدید»، ۱۴۰۰ش، ص۲۵-۲۴۸.]</ref>
سیاست‌های مهاجرتی در سطح جهانی عموماً در دو قالب کلی «امنیت‌محور» و «توسعه‌محور» دسته‌بندی می‌شوند. ایران به‌عنوان نمونه بارز رهیافت امنیت‌محور، قوانین مهاجرت خود را تحت مدیریت مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی اغلب بر پایه ملاحظات امنیتی و کنترل مرزی طراحی کرده است که شامل مکانیزم‌هایی نظیر ثبت‌نام، صدور کارت‌های اقامت موقت (مانند کارت آمایش) و اعمال محدودیت‌های گسترده در اشتغال، تحصیل و دسترسی به خدمات برای مهاجران  به‌ویژه اتباع افغان می‌شود. در مقابل، کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند کانادا، آلمان و ایالات متحده از الگوی توسعه‌محور پیروی می‌کنند که بر جذب سرمایه انسانی متخصص، ارائه برنامه‌های پناهندگی ساختاریافته، ویزاهای تحصیلی و تسهیلات ادغام اجتماعی (نظیر آموزش رایگان و حمایت از یکپارچگی اجتماعی) متمرکز است. این تفاوت در پارادایم حکمرانی مهاجرت، بازتابی از شرایط اقتصادی، اولویت‌های سیاسی و سطح تعهدات بین‌المللی کشورها است.<ref>[https://sid.ir/paper/1033815/fa رستگاری و همکاران، «ایرانیان خارج از کشور؛ فرصت یا تهدید»، ۱۴۰۰ش، ص274-248.]</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}  
{{پانویس}}  
خط ۱۸۴: خط ۱۸۴:
*.Fussell, Elizabeth & Massey, Douglas. 2004. “The limits to cumulative causation: International migration from Mexican urban areas”, Demography 41
*.Fussell, Elizabeth & Massey, Douglas. 2004. “The limits to cumulative causation: International migration from Mexican urban areas”, Demography 41
*.Ghosh, Jayati. 2009. “Migration and Gender Empowerment: Recent Trends and Emerging Issues”, UNDP Human Development Report Office, New York
*.Ghosh, Jayati. 2009. “Migration and Gender Empowerment: Recent Trends and Emerging Issues”, UNDP Human Development Report Office, New York
*Hagen‐Zanker, Jessica, Why do people migrate? A review of the theoretical literature, Maastricht: Maastricht Graduate School of Governance, Maastricht University (Working Paper MGSoG/2008/WP002), 2008.
*Hagen‐Zanker, Jessica. 2008. "Why do people migrate? A review of the theoretical literature", SSRN Electronic.
*Hirschman, Charles. 2001. “The Educational Enrollment of Immigrant Youth: A Test of the SegmentedAssimilation Hypothesis”, Demography 38.
*Hirschman, Charles. 2001. “The Educational Enrollment of Immigrant Youth: A Test of the SegmentedAssimilation Hypothesis”, Demography 38.
*.IOM, Glossary on Migration, Switzerland: International Organization for Migration, 2021
*.IOM, Glossary on Migration, Switzerland: International Organization for Migration, 2021
خط ۱۹۲: خط ۱۹۲:
*Massey, D.S. & Hirst, D. 1998. “From Escalator to Hourglass: Changes in the U.S. OccupationalStructure: 1949_1989”, Social Science Research 27.
*Massey, D.S. & Hirst, D. 1998. “From Escalator to Hourglass: Changes in the U.S. OccupationalStructure: 1949_1989”, Social Science Research 27.
*Moghaddas, A a., 2003. “The Immigrants Social Mobility and Income Attainment: The Case of Iranians in Australia”, Shiraz University.
*Moghaddas, A a., 2003. “The Immigrants Social Mobility and Income Attainment: The Case of Iranians in Australia”, Shiraz University.
*.Potocky, Miriam, 6. Social Work Practice with Victims of Transnational Human Trafficking, Columbia: University Press, 2010.
*.Potocky, Miriam, Social Work Practice with Victims of Transnational Human Trafficking, Columbia: University Press, 2010.
*Smith, T, How Well does Economic Theory Explain Iinternational Migration? Conference of Immigration, New York, 1995.
*Smith, T, How Well does Economic Theory Explain Iinternational Migration? Conference of Immigration, New York, 1995.
*.Taylor, Edward J. 1999. “The new economics of labour migration and the role of remittances in the migration process”, National Library of Medicine 37
*.Taylor, Edward J. 1999. “The new economics of labour migration and the role of remittances in the migration process”, National Library of Medicine 37