الگوی مصرف زنانه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌جنسیت
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
موضوع اساسی پژوهش حاضر، اهمیت بیش از اندازه قشری از [[زنان]] است که غالباً الگوی مصرف متنوعی را برای به روز نشان دادن خود انتخاب می‌کنند، که دلیل آن بسیاری از مشکلات [[خانوادگی]]، اعم از اختلالات روحی، استرس و اضطراب است.
'''الگوی مصرف زنانه''': نظام ارزشی و هنجاری زنان برای مصرف.
در این زمینه با دیدگاه و طرز تفکر افراد مصرف کننده ای سر و کار داریم که هر کدام از آنها بر طیف گسترده ای از افراد جامعه تأثیر گذار می‌باشند، و  برای ایجاد تغییرات در حوزه‌های کلان جامعه، باید در این زمینه فرهنگ سازی کرده، و دیدگاه افراد را به سمت الگوی مصرف ‌واقعی سوق بدهیم.
{{جعبه اطلاعات مقالات
|تصویر= پژوهش اجتماعی.jpg
|نویسندگان= وارسته فر، افسانه؛ مختاری، هانیه؛
|عنوان مقاله= بررسی الگوی مصرف نزد زنان شهر تهران
|نام مجله=  پژوهش اجتماعی
|سال چاپ=  زمستان 1388
|شماره مجله = 5، از ص 41 تا 62
|امتیاز مقاله= علمی-پژوهشی}}


== گزارش مقاله ==
زنان به عنوان رکن اصلی خانواده نقشی مهم در اجرای الگوی مصرف در خانواده دارند.امروزه زنان الگوی مصرف متنوعی را برای به روز نشان دادن خود انتخاب می‌کنند، این انتخاب به دلایل مختلف از جمله وضعیت اقتصادی، چشم‌و‌هم‌چشمی، مشکلات خانوادگی، اختلالات روحی و روانی، استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد.
نویسنده در مقاله در صدد تبیین مسئله بررسی الگوی مصرف نزد [[زنان]] شهر تهران می‌باشد، لذا تشخص پذیری زنان، مصرف تظاهری، موقعیت کنش، هدایت‌گر بیرونی والگوی مصرف مدرن زنان تهران را مورد بررسی قرار داده و در پی یافتن رابطه‌ای است که بین این‌ها وجود دارد.
با گسترش رسانه‌های دیجیتال این مصرف‌گرایی در سطح جامعه به نمایش گذاشته می‌شود و آنچه که روزی برای افراد خاص مجاز بود امروز برای تمام افراد مجاز می‌شود.این دیدگاه‌ها و طرز تفکرات افراد مصرف کننده بر طیف گسترده‌ای از افراد جامعه تأثیر گذار می‌باشد.جهت ایجاد تغییر در الگوی مصرف  در حوزه‌های کلان جامعه، باید در این زمینه فرهنگ سازی کرده، و دیدگاه افراد را به سمت الگوی مصرف ‌واقعی با توجه ویژه به نقش زنان سوق داد.
==پیشینه==
انسان جامعه سنتی، موجوی قناعت پیشیه و مکلف بود. با شروع عصر رنسانس و تغییرات حوزه‌های ایدئولوژی و جهان بینی انسان مکلف قناعت پیشه قرون وسطی تبدیل به انسان محق مصرف‌گرا شد.مصرف‌گرایی پس از انقلاب صنعتی رواج بیشتر و ملموس‌تری یافت.تغییر مبانی اخلاقی، فکری، دینی و فرهنگی در رواج مصرف‌گرایی بعد از قرن 18 تاثیر به‌سزایی داشت.در این میان زنان به عنوان کسانی که بیشترین نظرات را بر مصرف در خانواده دارند مورد توجه نظام سرمایه‌داری قرار گرفتند.


===یافته‌های تحقیق===
دولت و صاحبان صنایع ابتدا در کشورهای صنعتی و بعد در کشورهای در حال توسعه، انسان را به عنوان یک ماشین مصرف کننده مد نظر قرار دادند تا از این رهگذر به اهداف اقتصادی که همانا افزایش مداوم سود است نائل شوند. بنابراین مصرف گرایی، ضامن چیزی جز نیاز‌های کاذبی نیست که در خدمت صنایع و کشورهای صنعتی قرار گیرد. البته انسان نیز خود از لحاظ روانی آمادگی برای راحت طلبی، تجمل پرستی و حتی متمایز کردن خویش از افراد دیگر با در اختیار گرفتن کالاها و خدمات بیشتر دارد تا بدین وسیله شکاف بین خود و سایر گروه‌های جامعه به وجود آورد و از این شکاف برای تثبیت وضعیت اجتماعی خود استفاده کند.<ref>[https://emigroup.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81/ «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران.]</ref>
با توجه به یافته‌های تحقیق بیشتر پاسخ گویان در رده‌های سنی 20 تا 30 سال و از نظر تحصیلات به ترتیب دیپلم، لیسانس، فوق دیپلم، متوسطه، فوق لیسانس، راهنمایی، ابتدائی هستند. از نظر هدایت‌گر بیرونی، پاسخ‌گویان در حد متوسطی (حدود 0.68درصد) تحت تأثیر وسایل ارتباط جمعی، دوستان و همسالان و اهمیت انطباق با دیگران بوده‌اند و تنها تعداد کمی از پاسخ‌گویان تأثیر این شاخص‌ها را در حد زیاد می‌دانستند.
==مصرف‌گرایی در دنیای امروز==
حرکت به سمت منافع شخصی به طور خاص، در اثر گرایش روزافزون به مادی‌گرایی شکل گرفته است. مصرف‌گرایی به دو صورت، پرورش کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. اول اینکه تأمین حداقل ضروریات دوران کودکی آنقدر مشکل شده که آغاز زندگی مشترک را با چشم‌انداز مالی ترسناکی همراه کرده است. پیامد دیگر مادی گرایی روزافزون این است که بسیاری از جوانان به این سطح بالای زندگی مادی که شامل مسافرت‌های خارجی، غذا خوردن در رستوران، استفاده از کارت‌های اعتباری و غیره می‌شود عادت کرده‌اند. مصرف‌گرایی شدید، به شکل وقیحانه‌ای توسط دلالان اتومبیل‌های پیشرفته و گران‌قیمت، مجلات محبوبی که در تبلیغات خود خوانندگان را ترغیب به خرید کالاهای مختلف می‌کنند و تمام فروشندگانی که شاغل بودن زن و شوهر برایشان منبع درآمد اقتصادی محسوب می‌شود، ترویج می‌یابد. عضویت در باشگاه‌های سلامت،اجاره کردن خانه‌های ییلاقی تابستانی، رفتن به سلمانی‌های گران قیمت ، و کارهای مشابه، به سرعت در حال تبدیل شدن به خواسته‌های عادی طبقه متوسط جامعه است.<ref>گیلدر و دیگران، چه کسی گهواره را تکان داد؟، 1389ش، صفحه‌۴۴- ۴۶.</ref>


در زمینه مصرف نمایشی، اکثر پاسخ‌گویان در حد بالا (حدود 0.52درصد) تحت تأثیر نمایش دادن قدرت پولی، کسب اعتبار و برتر جلوه دادن زندگی در نظر دیگران بوده‌اند و تعداد کمی از پاسخ گویان تأثیرات این شاخص‌ها را در حد پایین می‌دانستند.  
فرهنگ مصرفي موفق شده است تصويري از زيبايي و جذابيت را در ذهن زنان خلق كند كه آنها در هر سن و سالي كه باشند، براي تحقق آن تصوير پوشالي، ناگزير از مصرف محصولات آرايشي و زيبايي بي‌پايان و گرفتار نوعي وسواس و اعتياد نسبت به ظاهر خود مي‌شوند.بر اساس گزارش‌هاي موجود، محصولات ضد پيري پوست، صنعتي سه و نيم ميليارد دلاري را تشكيل مي‌دهند. اين محصولات براي رفع 33 درصد چين و چروك‌ها طراحي شده‌اند. <ref>لیزا هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.</ref>


بیش از 0.57 درصد از [[زنان]] تشخص‌پذیری خود را با توجه به قرارگرفتن در موقعیتی بالاتر از دیگران و دست‌یابی به احترام اجتماعی در حد متوسط ارزیابی کرده‌اند. بیش از 70.5 درصد از [[زنان]] پایگاه اقتصادی را با توجه با شاخص‌های شغل، درآمد، قدرت خرید در بازار در حد پایین ارزیابی کرده‌اند و تعداد اندکی خود را متوسط ارزیابی کرده‌اند.
پزشكان جراحي‌هاي زيبايي برای القای این باور که زن زیبا، زن فهیم است؛ در كنار رسانه‌هاي جمعي، كارگردانان و تبليغاتچي‌ها، تلاش مي‌كنند كه جذاب كردن چهره‌هاي زنان را با مفاهيمي نظير باهوش، فهيم، عاقل و با استعداد بودن پيوند بزنند تا از دغدغه دائمي زنان در مورد چهره شان براي توسعه يك كسب و كار پولساز بهره ببرند. اين صنعت جديد با ارائه عمل‌هاي جراحي و آرايشي براي كم اهميت‌ترين و مخفي‌ترين اندام‌هاي زنان به دنبال مصرف‌گرایی بیشتر زنان هستند.<ref>جنيفر كونگارد بلاك، «آيا زيبايي مصنوعي، فمینيسم نوين را شكل خواهد داد؟»، سیاحت غرب، شماره 100.</ref>


اکثر افراد از نظر تفسیر موقعیت کنش با توجه به دو شاخص محیط اجتماعی و متأثر شدن از دیگران در حد متوسط (حدود 0.55 درصد) بوده‌اند. تنها 0.11 درصد در حد بالایی بوده‌اند. از لحاظ الگوی مصرف مدرن با توجه به چهار شاخص پوشش ظاهری، تزئینات، دکوراسیون و وسایل منزل، نمره اکثر [[زنان]] حول میانگین است و به طور متوسط الگوی مصرف خود را مدرن ارزیابی کرده‌اند.
درآمد بخش جراحی‌های زیبایی، همه ساله با رشدی ده درصدی در انگلستان همراه است و این عدد در سال‌های آتی به سیصد میلیون پوند خواهد رسید.<ref>جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref> در سال‌های گذشته، هشت و نیم میلیون عمل جراحی زیبایی مختلف در آمریکا انجام شد و مصرف کنندگان یازده میلیارد دلار برای این کار پرداخت کردند.<ref>جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref> بازار محصولات آرایشی و عطریات، در سال گذشته از بازاری یک و هفت دهم میلیارد پوندی برخوردار بوده است.<ref>جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref>


یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بین مصرف تظاهری، تشخص‌پذیری، موقعیت کنش، هدایت‌گر بیرونی و الگوی مصرف مدرن رابطه مثبت معناداری وجود دارد. به عبارتی، هر قدر عامل مصرف تظاهری، تشخص پذیری، موقعیت کنش و هدایتگر بیرونی افزایش یابد، الگوی مصرف مدرن نیز افزایش می‌یابد.
اینها تنها بخشی از الگوهای مصرفی زنانه در دنیای امروز است. نظام سرمایه داری برای این‏که از زن، وسیله‌ای برای به ثمر رساندن اهداف خود بسازد محتاج این هستند که دایماً مد درست کرد و چشم‌ها و دل‌ها و ذهن‌ها را به همین چیزهای ظاهری و کوته‏ نظرانه مشغول کند.<ref> بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ، 22 آبان 1370.</ref>
در این میان رابطه بین پایگاه اقتصادی افراد با الگوی مصرف مدرن [[زنان]] معنادار نیست. مقدار ضریب تعیین نشان می‌دهد که 0.16 درصد تغییرات الگوی مصرف مدرن [[زنان]] ناشی از پایگاه اقتصادی است که البته این مقدار بسیار ناچیز است.
==عوارض الگوهای مصرف زنانه امروز==
افزایش انواع به حاشیه رفتن فرهنگ بومی، گسترش هویت‌های وارداتی، افزایش وابستگی ملیتی به غرب، <ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81 «الگوی اسلامی مصرف»، در ویکی فقه.]</ref> سرطان، افسردگی، اضطراب، عدم اعتماد به نفس، افزایش طلاق، از هم‌گسیختگی خانوادگی، افزایش سن ازدواج، کاهش جمعیت، از بین رفتن ارزش‌ها، افزایش پرونوگرافی از عوارض الگو‌های مصرف زنان امروز بر اساس معیارهای نظام لیبرال سرمایه‌داری است.
===سرطان ===
با رشد لجام گسیخته نرخ ابتلای زنان انگلیسی به سرطان پوست، عده‌ای از کارشناسان و متخصصان حوزه پزشکی، اعلام کرده‌اند که بین ابتلای سی و هشت هزار زن به این نوع سرطان و مرگ سیزده هزار و صد زن دیگر به دلیل این بیماری با مصرف اسپری های ویژه ضد تعرق و دئودورانت‌های زیر بغل، ارتباط وجود دارد که به دلیل وجود مواد شیمیایی خطرناک در این محصولات و جذب آنها از طریق پوست، به وجود آمدن چنین تومورهایی قابل پیش بینی بوده است. همچنین در تعدادی از این تومورهای مورد بررسی قرار گرفته، مواد شیمیایی موجود در دئودورانت‌ها مشاهده شده است.<ref>جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref>


==بحث و نتیجه‌گیری==
همچنین اکثر محصولات مرطوب کننده، لوسیون‌های دست و سایر مواد آرایشی عرضه شده در بازار، حاوی «پروپیلن گلیکول» می‌باشد که از این ماده در ساخت ضد یخ‌ها، روغن ترمز و مواد جلوگیری کننده از یخ زدگی نیز استفاده می شود. از سوی دیگر، به حیوانات زیادی فکر کنید که جان و یا چشم خود را برای زیباتر کردن شما از دست می دهند. آیا شما می دانید که بسیاری از رژهای لب، حاوی اجزایی از وال‌ها بوده و در ساخت تعدادی از کرم‌های صورت عرضه شده در بازار محصولات آرایشی و زیبایی، از ادرار حیوانات (و اغلب الاغ‌های باردار) و یا جنین‌های حیوانات استفاده می‌شود؟.<ref>جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref>
طبق نتایج، در میان اکثر [[زنان]] مصرف تظاهری بیش از حد مشاهده می‌شود. و [[زنان]] تهران با وجود عدم استطاعت مالی مناسب، از کالا‌های گران قیمت، به صورت اسراف آمیز، و برای تظاهر و رقابت با با قشر ثروتمند استفاده می‌کنند. بنابراین، این‌طور می‌توان نتیجه گرفت که، مصرف بیش از حد در بین [[زنان]] تهران، باعث شده که آن‌ها از خود بیگانه شده و کالا‌ها برای آن‌ها واحد ارزشی کاذبی به وجود آورده است.
===دردهای پنهان===
در سال ۱۹۸۶ فروش سالانه کرم‌های مخصوص پوست در مدت ۵ سال دو برابر شد. جراحان برای تزریق مستقیم سیلیکون به پوست بازاریابی می کردند. هزاران زنی که این امر را امتحان کردند به دردهای شدید صورت، بی حسی، زخم‌های مختلف و ناهنجاری‌های فیزیکی پنهان در صورت مبتلا شدند. <ref>فمنیست افسانه شکست آزادی زنان، 1390ش،ج4.</ref>
===سوءتغدیه===
سوء تغذیه از جمله کم‌اشتهایی و پرخوری که در میان زنان درصد بالایی را به خود اختصاص داده است و بیشتر در آغاز سن بلوغ و یا شروع ارتباط با مردان دیده می‌شود.<ref>پاسنو و شلیت، فمینیسم در آمریکا تا سال۲۰۰۳، 1390ش، ص۲۵.</ref>
===از هم‌گسیختگی خانواده===
ازدواج که روزی با اعتقادات مذهبی، اخلاقی، تعهد نسبت به خانه و خانواده پرورش فرزندان و نقش مکمل زن و مرد در انجام کارهای تولیدی تعریف می‌شد، با شروع قرن بیست و یکم میلادی به نهادی بی‌ریشه، بسیار فردگرا و مساوات طلبانه تبدیل‌شده بود که دیگر تعهد به خانه، بچه‌داری و وظایف سنتی زن و مرد یا حتی تعهد همیشگی به همسر را تداعی نمی‌کرد. پیوند پربار زن و شوهر که مبتنی بر ازخودگذشتگی و همکاری زوجین بود، ازمیان‌رفته و جای خود را به پیوند دو فرد دوست دارِ کار داده بود که دورنمای زندگی‌شان کسب رضایت فردی و لذت مصرف بود. <ref>کریستنسن، تأثیر فمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها، 1388ش،ص۸۳.</ref>
==راهکار اصلاح الگوهای مصرف زنانه==
فرهنگ‌سازی یکی از پیش نیازهای این مسیر برای رسیدن به نتیجه مطلوب، زمینه سازی ذهنی و فرهنگی برای اقشار مختلف جامعه به خصوص زنان است. امروز هر فردی از اعضای جامعه باید بداند که تقلید از الگوهای مصرفی نظام سرمایه‌داری موجب از بین رفتن بعد معنوی انسان، غفلت از مبداء آفرینش و جایگاه والای انسان را به همراه دارد.<ref>[https://emigroup.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81/ «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران.]</ref>


طبق داده‌های به دست آمده، الگوی مصرف مدرن [[زنان]] و تشخیص پذیری با یکدیگر رابطه دارند و بیشتر [[زنان]] تشخیص پذیری را در حد متوسط ارز‌یابی کرده‌اند. هم‌چنین تفسیر موقعیت کنش و الگوی مصرف مدرن [[زنان]] نیز با یکدیگر رابطه دارند. طبق نظریه کنش متقابل نمادین، در مراکز خرید [[زنان]]، به دلیل کنش‌های متقاطع که کنش‌های از پیش تنظیم شده هستند و استاندارد نیست، دیگر خودشان نیستند، و تحت تأثیر نحوه خرید و مصرف دیگران قرار گرفته، و سعی بر این دارند الگوی مصرفی را انتخاب کنند که با دیگران هماهنگ باشد. پس مراکز خرید تهران نوعی زمینه خرید و رقابت طبقاتی را برای [[زنان]] در آنجا ایجاد کرده است.
توسعه و ترویج فرهنگ بهره‌وری با ارائه و تشویق الگوهای موفق در این زمینه و با تأکید بر شاخص‌های کارآمدی، مسوولیت‌پذیری، انضباط و رضایت‌مندی، مقابله با ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی و ابراز حساسیت عملی نسبت به محصولات و مظاهر فرهنگی مروج اسراف و تجمل‌گرایی، <ref>[https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=976#2298 «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌‌سایت بیانات آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> آموزش مدیریت قوی و اعتماد به نفس نسبت به داشته‌های طبیعی به زنان در کنار راهکارهای هویتی، ارتقاء جایگاه زنان، تقویت ویژگی ها مثبت زنانه در راستای هویت زنانه می‌تواند الگوهای مصرف زنانه را اصلاح کند.<ref>[https://emigroup.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81/ «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران.]</ref>
==فرهنگ مصرف در قرآن==
اسلام و قرآن برای کیفیت مصرف و الگوسازی، راهنمایی هایی دارد.باید توجه داشت که قرآن در بابا الگوهای مصرف خداوند چه چیزهایی را حلال و پاک و چه چیزهایی را حرام و ناپاک قلمداد کرده تا بتوان الگوهای مصرف را بر اساس آنها تنظیم کرد و در مسائل مستحدثه در در الگوهای مصرف وظیفه درست را انجام داد. مثلا در الگوی مصرف غذایی قرآن بعضی از پرندگان و آبزیان، حلال و بعضی حرام است؛ در الگوی مصرفی درآمدها از قبیل درآمد شراب، قمار و معاملات غیرشرعی، حرام است. در الگوهای مصرف زنانه مثلا در بخش زینت، زینت زن در برابر محرم را حلال و تن‌نمایی، جلوه‌گری و خودنمایی در مقابل نامحرم را حرام شمرده است.علاوه بر این قرآن  آنچه را که حلال شمرده شده، در صورتی جایز می‌داند که از حدّ اسراف و تبذیر نگذرد که این دو عنوان(اسراف و تبذیر) مصرف مومن را مقید و محدود می کند.الگوی مصرف باید به گونه‌ای باشد که شانیت انسان به عنوان بنده پروردگار و اشرف مخلوقات را رعایت کند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Note/View/75167/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81 «الگوی مصرف چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
*«اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
*«الگوی مصرف چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8آبان 1399ش.
*«الگوی اسلامی مصرف»، در ویکی فقه، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
*«اصلاح الگوی مصرف»، وب‌‌سایت بیانات آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
*بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ: 22 آبان 1370.
*کریستنسن، برایس، مترجم: آزاده وجدانی، تأثیر فمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها، نشر معارف، 1388ش.
*دایانا، پاسنو و دیگران، مترجم: اکبری، معصومه و دیگران، فمینیسم در آمریکا تا سال۲۰۰۳، نشر معارف، 1390ش.
*لیزا هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.
*جنيفر كونگارد بلاك، «آيا زيبايي مصنوعي، فمینيسم نوين را شكل خواهد داد؟»، سیاحت غرب، شماره 100.
*جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
*گیلدر و دیگران، چه کسی گهواره را تکان داد؟، 1389ش.
*فمنیست افسانه شکست آزادی زنان، نشر معارف، 1390ش.


==منابع==
*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1194668/ لینک نورمگز]
* [https://www.sid.ir/paper/164779/fa لینک جهاد دانشگاهی]
[[رده:ویکی‌جنسیت]]
[[رده:ویکی‌جنسیت]]
[[رده: ویکی‌جنسیت]]
[[رده: مأخذ شناسی]]
[[رده: کتب و مقالات]]
[[رده: غیر تجربی]]
[[رده: ابداعی]]
[[رده: اقتصاد]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۴

الگوی مصرف زنانه: نظام ارزشی و هنجاری زنان برای مصرف.

زنان به عنوان رکن اصلی خانواده نقشی مهم در اجرای الگوی مصرف در خانواده دارند.امروزه زنان الگوی مصرف متنوعی را برای به روز نشان دادن خود انتخاب می‌کنند، این انتخاب به دلایل مختلف از جمله وضعیت اقتصادی، چشم‌و‌هم‌چشمی، مشکلات خانوادگی، اختلالات روحی و روانی، استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد. با گسترش رسانه‌های دیجیتال این مصرف‌گرایی در سطح جامعه به نمایش گذاشته می‌شود و آنچه که روزی برای افراد خاص مجاز بود امروز برای تمام افراد مجاز می‌شود.این دیدگاه‌ها و طرز تفکرات افراد مصرف کننده بر طیف گسترده‌ای از افراد جامعه تأثیر گذار می‌باشد.جهت ایجاد تغییر در الگوی مصرف در حوزه‌های کلان جامعه، باید در این زمینه فرهنگ سازی کرده، و دیدگاه افراد را به سمت الگوی مصرف ‌واقعی با توجه ویژه به نقش زنان سوق داد.

پیشینه

انسان جامعه سنتی، موجوی قناعت پیشیه و مکلف بود. با شروع عصر رنسانس و تغییرات حوزه‌های ایدئولوژی و جهان بینی انسان مکلف قناعت پیشه قرون وسطی تبدیل به انسان محق مصرف‌گرا شد.مصرف‌گرایی پس از انقلاب صنعتی رواج بیشتر و ملموس‌تری یافت.تغییر مبانی اخلاقی، فکری، دینی و فرهنگی در رواج مصرف‌گرایی بعد از قرن 18 تاثیر به‌سزایی داشت.در این میان زنان به عنوان کسانی که بیشترین نظرات را بر مصرف در خانواده دارند مورد توجه نظام سرمایه‌داری قرار گرفتند.

دولت و صاحبان صنایع ابتدا در کشورهای صنعتی و بعد در کشورهای در حال توسعه، انسان را به عنوان یک ماشین مصرف کننده مد نظر قرار دادند تا از این رهگذر به اهداف اقتصادی که همانا افزایش مداوم سود است نائل شوند. بنابراین مصرف گرایی، ضامن چیزی جز نیاز‌های کاذبی نیست که در خدمت صنایع و کشورهای صنعتی قرار گیرد. البته انسان نیز خود از لحاظ روانی آمادگی برای راحت طلبی، تجمل پرستی و حتی متمایز کردن خویش از افراد دیگر با در اختیار گرفتن کالاها و خدمات بیشتر دارد تا بدین وسیله شکاف بین خود و سایر گروه‌های جامعه به وجود آورد و از این شکاف برای تثبیت وضعیت اجتماعی خود استفاده کند.[۱]

مصرف‌گرایی در دنیای امروز

حرکت به سمت منافع شخصی به طور خاص، در اثر گرایش روزافزون به مادی‌گرایی شکل گرفته است. مصرف‌گرایی به دو صورت، پرورش کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. اول اینکه تأمین حداقل ضروریات دوران کودکی آنقدر مشکل شده که آغاز زندگی مشترک را با چشم‌انداز مالی ترسناکی همراه کرده است. پیامد دیگر مادی گرایی روزافزون این است که بسیاری از جوانان به این سطح بالای زندگی مادی که شامل مسافرت‌های خارجی، غذا خوردن در رستوران، استفاده از کارت‌های اعتباری و غیره می‌شود عادت کرده‌اند. مصرف‌گرایی شدید، به شکل وقیحانه‌ای توسط دلالان اتومبیل‌های پیشرفته و گران‌قیمت، مجلات محبوبی که در تبلیغات خود خوانندگان را ترغیب به خرید کالاهای مختلف می‌کنند و تمام فروشندگانی که شاغل بودن زن و شوهر برایشان منبع درآمد اقتصادی محسوب می‌شود، ترویج می‌یابد. عضویت در باشگاه‌های سلامت،اجاره کردن خانه‌های ییلاقی تابستانی، رفتن به سلمانی‌های گران قیمت ، و کارهای مشابه، به سرعت در حال تبدیل شدن به خواسته‌های عادی طبقه متوسط جامعه است.[۲]

فرهنگ مصرفي موفق شده است تصويري از زيبايي و جذابيت را در ذهن زنان خلق كند كه آنها در هر سن و سالي كه باشند، براي تحقق آن تصوير پوشالي، ناگزير از مصرف محصولات آرايشي و زيبايي بي‌پايان و گرفتار نوعي وسواس و اعتياد نسبت به ظاهر خود مي‌شوند.بر اساس گزارش‌هاي موجود، محصولات ضد پيري پوست، صنعتي سه و نيم ميليارد دلاري را تشكيل مي‌دهند. اين محصولات براي رفع 33 درصد چين و چروك‌ها طراحي شده‌اند. [۳]

پزشكان جراحي‌هاي زيبايي برای القای این باور که زن زیبا، زن فهیم است؛ در كنار رسانه‌هاي جمعي، كارگردانان و تبليغاتچي‌ها، تلاش مي‌كنند كه جذاب كردن چهره‌هاي زنان را با مفاهيمي نظير باهوش، فهيم، عاقل و با استعداد بودن پيوند بزنند تا از دغدغه دائمي زنان در مورد چهره شان براي توسعه يك كسب و كار پولساز بهره ببرند. اين صنعت جديد با ارائه عمل‌هاي جراحي و آرايشي براي كم اهميت‌ترين و مخفي‌ترين اندام‌هاي زنان به دنبال مصرف‌گرایی بیشتر زنان هستند.[۴]

درآمد بخش جراحی‌های زیبایی، همه ساله با رشدی ده درصدی در انگلستان همراه است و این عدد در سال‌های آتی به سیصد میلیون پوند خواهد رسید.[۵] در سال‌های گذشته، هشت و نیم میلیون عمل جراحی زیبایی مختلف در آمریکا انجام شد و مصرف کنندگان یازده میلیارد دلار برای این کار پرداخت کردند.[۶] بازار محصولات آرایشی و عطریات، در سال گذشته از بازاری یک و هفت دهم میلیارد پوندی برخوردار بوده است.[۷]

اینها تنها بخشی از الگوهای مصرفی زنانه در دنیای امروز است. نظام سرمایه داری برای این‏که از زن، وسیله‌ای برای به ثمر رساندن اهداف خود بسازد محتاج این هستند که دایماً مد درست کرد و چشم‌ها و دل‌ها و ذهن‌ها را به همین چیزهای ظاهری و کوته‏ نظرانه مشغول کند.[۸]

عوارض الگوهای مصرف زنانه امروز

افزایش انواع به حاشیه رفتن فرهنگ بومی، گسترش هویت‌های وارداتی، افزایش وابستگی ملیتی به غرب، [۹] سرطان، افسردگی، اضطراب، عدم اعتماد به نفس، افزایش طلاق، از هم‌گسیختگی خانوادگی، افزایش سن ازدواج، کاهش جمعیت، از بین رفتن ارزش‌ها، افزایش پرونوگرافی از عوارض الگو‌های مصرف زنان امروز بر اساس معیارهای نظام لیبرال سرمایه‌داری است.

سرطان

با رشد لجام گسیخته نرخ ابتلای زنان انگلیسی به سرطان پوست، عده‌ای از کارشناسان و متخصصان حوزه پزشکی، اعلام کرده‌اند که بین ابتلای سی و هشت هزار زن به این نوع سرطان و مرگ سیزده هزار و صد زن دیگر به دلیل این بیماری با مصرف اسپری های ویژه ضد تعرق و دئودورانت‌های زیر بغل، ارتباط وجود دارد که به دلیل وجود مواد شیمیایی خطرناک در این محصولات و جذب آنها از طریق پوست، به وجود آمدن چنین تومورهایی قابل پیش بینی بوده است. همچنین در تعدادی از این تومورهای مورد بررسی قرار گرفته، مواد شیمیایی موجود در دئودورانت‌ها مشاهده شده است.[۱۰]

همچنین اکثر محصولات مرطوب کننده، لوسیون‌های دست و سایر مواد آرایشی عرضه شده در بازار، حاوی «پروپیلن گلیکول» می‌باشد که از این ماده در ساخت ضد یخ‌ها، روغن ترمز و مواد جلوگیری کننده از یخ زدگی نیز استفاده می شود. از سوی دیگر، به حیوانات زیادی فکر کنید که جان و یا چشم خود را برای زیباتر کردن شما از دست می دهند. آیا شما می دانید که بسیاری از رژهای لب، حاوی اجزایی از وال‌ها بوده و در ساخت تعدادی از کرم‌های صورت عرضه شده در بازار محصولات آرایشی و زیبایی، از ادرار حیوانات (و اغلب الاغ‌های باردار) و یا جنین‌های حیوانات استفاده می‌شود؟.[۱۱]

دردهای پنهان

در سال ۱۹۸۶ فروش سالانه کرم‌های مخصوص پوست در مدت ۵ سال دو برابر شد. جراحان برای تزریق مستقیم سیلیکون به پوست بازاریابی می کردند. هزاران زنی که این امر را امتحان کردند به دردهای شدید صورت، بی حسی، زخم‌های مختلف و ناهنجاری‌های فیزیکی پنهان در صورت مبتلا شدند. [۱۲]

سوءتغدیه

سوء تغذیه از جمله کم‌اشتهایی و پرخوری که در میان زنان درصد بالایی را به خود اختصاص داده است و بیشتر در آغاز سن بلوغ و یا شروع ارتباط با مردان دیده می‌شود.[۱۳]

از هم‌گسیختگی خانواده

ازدواج که روزی با اعتقادات مذهبی، اخلاقی، تعهد نسبت به خانه و خانواده پرورش فرزندان و نقش مکمل زن و مرد در انجام کارهای تولیدی تعریف می‌شد، با شروع قرن بیست و یکم میلادی به نهادی بی‌ریشه، بسیار فردگرا و مساوات طلبانه تبدیل‌شده بود که دیگر تعهد به خانه، بچه‌داری و وظایف سنتی زن و مرد یا حتی تعهد همیشگی به همسر را تداعی نمی‌کرد. پیوند پربار زن و شوهر که مبتنی بر ازخودگذشتگی و همکاری زوجین بود، ازمیان‌رفته و جای خود را به پیوند دو فرد دوست دارِ کار داده بود که دورنمای زندگی‌شان کسب رضایت فردی و لذت مصرف بود. [۱۴]

راهکار اصلاح الگوهای مصرف زنانه

فرهنگ‌سازی یکی از پیش نیازهای این مسیر برای رسیدن به نتیجه مطلوب، زمینه سازی ذهنی و فرهنگی برای اقشار مختلف جامعه به خصوص زنان است. امروز هر فردی از اعضای جامعه باید بداند که تقلید از الگوهای مصرفی نظام سرمایه‌داری موجب از بین رفتن بعد معنوی انسان، غفلت از مبداء آفرینش و جایگاه والای انسان را به همراه دارد.[۱۵]

توسعه و ترویج فرهنگ بهره‌وری با ارائه و تشویق الگوهای موفق در این زمینه و با تأکید بر شاخص‌های کارآمدی، مسوولیت‌پذیری، انضباط و رضایت‌مندی، مقابله با ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی و ابراز حساسیت عملی نسبت به محصولات و مظاهر فرهنگی مروج اسراف و تجمل‌گرایی، [۱۶] آموزش مدیریت قوی و اعتماد به نفس نسبت به داشته‌های طبیعی به زنان در کنار راهکارهای هویتی، ارتقاء جایگاه زنان، تقویت ویژگی ها مثبت زنانه در راستای هویت زنانه می‌تواند الگوهای مصرف زنانه را اصلاح کند.[۱۷]

فرهنگ مصرف در قرآن

اسلام و قرآن برای کیفیت مصرف و الگوسازی، راهنمایی هایی دارد.باید توجه داشت که قرآن در بابا الگوهای مصرف خداوند چه چیزهایی را حلال و پاک و چه چیزهایی را حرام و ناپاک قلمداد کرده تا بتوان الگوهای مصرف را بر اساس آنها تنظیم کرد و در مسائل مستحدثه در در الگوهای مصرف وظیفه درست را انجام داد. مثلا در الگوی مصرف غذایی قرآن بعضی از پرندگان و آبزیان، حلال و بعضی حرام است؛ در الگوی مصرفی درآمدها از قبیل درآمد شراب، قمار و معاملات غیرشرعی، حرام است. در الگوهای مصرف زنانه مثلا در بخش زینت، زینت زن در برابر محرم را حلال و تن‌نمایی، جلوه‌گری و خودنمایی در مقابل نامحرم را حرام شمرده است.علاوه بر این قرآن آنچه را که حلال شمرده شده، در صورتی جایز می‌داند که از حدّ اسراف و تبذیر نگذرد که این دو عنوان(اسراف و تبذیر) مصرف مومن را مقید و محدود می کند.الگوی مصرف باید به گونه‌ای باشد که شانیت انسان به عنوان بنده پروردگار و اشرف مخلوقات را رعایت کند.[۱۸]

پانویس

  1. «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران.
  2. گیلدر و دیگران، چه کسی گهواره را تکان داد؟، 1389ش، صفحه‌۴۴- ۴۶.
  3. لیزا هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.
  4. جنيفر كونگارد بلاك، «آيا زيبايي مصنوعي، فمینيسم نوين را شكل خواهد داد؟»، سیاحت غرب، شماره 100.
  5. جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
  6. جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
  7. جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
  8. بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ، 22 آبان 1370.
  9. «الگوی اسلامی مصرف»، در ویکی فقه.
  10. جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
  11. جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
  12. فمنیست افسانه شکست آزادی زنان، 1390ش،ج4.
  13. پاسنو و شلیت، فمینیسم در آمریکا تا سال۲۰۰۳، 1390ش، ص۲۵.
  14. کریستنسن، تأثیر فمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها، 1388ش،ص۸۳.
  15. «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران.
  16. «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌‌سایت بیانات آیت‌الله خامنه‌ای.
  17. «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران.
  18. «الگوی مصرف چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

منابع

  • «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
  • «الگوی مصرف چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8آبان 1399ش.
  • «الگوی اسلامی مصرف»، در ویکی فقه، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
  • «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌‌سایت بیانات آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
  • بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ: 22 آبان 1370.
  • کریستنسن، برایس، مترجم: آزاده وجدانی، تأثیر فمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها، نشر معارف، 1388ش.
  • دایانا، پاسنو و دیگران، مترجم: اکبری، معصومه و دیگران، فمینیسم در آمریکا تا سال۲۰۰۳، نشر معارف، 1390ش.
  • لیزا هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.
  • جنيفر كونگارد بلاك، «آيا زيبايي مصنوعي، فمینيسم نوين را شكل خواهد داد؟»، سیاحت غرب، شماره 100.
  • جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
  • گیلدر و دیگران، چه کسی گهواره را تکان داد؟، 1389ش.
  • فمنیست افسانه شکست آزادی زنان، نشر معارف، 1390ش.