زهرا زارعی (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Wiki-fazel (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''کارکردهای تربیتی خانواده'''؛ عملکرد '''[[خانواده]]''' در زمینه تعلیم و تربیت. | |||
آموزش و تربیت، جامعه پذیری و اوقات فراغت سه مورد از کارکردهای مهم تربیتی خانواده است. یکی از وظایف اساسی خانواده در مورد فرزندان، توجه به مسائل تربیتی آنهاست. خانواده با فراهم کردن محیط مساعد، امکانات و شرایط مناسب و نظارت بر تربیت و آموزش فرزندان نقش موثری در کارکرد تربیتی آنها ایفا می‌کند. | |||
'''کارکردهای تربیتی خانواده'''؛ عملکرد خانواده در زمینه تعلیم و تربیت. | |||
جامعه پذیری امری است که از همان دوران کودکی به فرد آموزش داده می‌شود و همواره مورد استفاده قرار می‌گیرد. اوقات فراغت نیز اگر در راه صحیح خود قرار بگیرد تاثیر مثبتی در تربیت فرد دارد. | |||
==تعریف خانواده در قرآن و روایات== | ==تعریف خانواده در قرآن و روایات== | ||
در سال‌های اخـیر شـکل‌های گوناگونی از خانواده به وجود آمده که لزوم تعریف دقیق از خانواده در دیدگاه‌های متفاوت را بیشتر نمایان می‌سازد. قران تعریف دقیق و مشخصی در مورد خانواده بیان نکرده است ولی با آوردن واژگانی مانند اهل به این موضوع اشاره می کند. <ref>سوره هود آیه 40 </ref> | در سال‌های اخـیر شـکل‌های گوناگونی از خانواده به وجود آمده که لزوم تعریف دقیق از خانواده در دیدگاه‌های متفاوت را بیشتر نمایان می‌سازد. قران تعریف دقیق و مشخصی در مورد خانواده بیان نکرده است ولی با آوردن واژگانی مانند اهل به این موضوع اشاره می کند.<ref>سوره هود آیه 40 </ref> | ||
از منظر قرآن و روایات، خانواده مجموعه‌ای از افراد با رابطه های سببی و نسبی است و همچنین گروهی متشکل از دو رکن اصلی زن و مرد است، که در سایه ضوابط مشروع و الهی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و روابط شان را نکاح تشکیل می دهد و [[نکاح]]، [[عقد]] یا پیمانی است که بر اساس آن، رابطه زوجیت مشروع می‌شود. همچنین در دایره عضویت آن فرزندان حاصل از این پیوند نیز قرار می‌گیرند.<ref>شاهرودی، فیضی، باقری، خانواده و کارکرد تربیتی آن در قران و روایات، 1396ش، ص7</ref> | |||
از منظر قرآن و روایات، خانواده مجموعه‌ای از افراد با رابطه های سببی و نسبی است و همچنین گروهی متشکل از دو رکن اصلی '''[[زن]]''' و '''[[مرد]]''' است، که در سایه ضوابط مشروع و الهی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و روابط شان را نکاح تشکیل می دهد و '''[[نکاح]]'''، '''[[عقد]]''' یا پیمانی است که بر اساس آن، رابطه زوجیت مشروع می‌شود. همچنین در دایره عضویت آن فرزندان حاصل از این پیوند نیز قرار می‌گیرند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/87214/7/text شاهرودی، فیضی، باقری، خانواده و کارکرد تربیتی آن در قران و روایات، 1396ش، ص7]</ref> | |||
==کارکرد تربیتی خانواده== | ==کارکرد تربیتی خانواده== | ||
===آموزش و تربیت=== | ===آموزش و تربیت=== | ||
آموزش و تربیت از اهداف اصلی هر خانواده در قبال فرزندان محسوب می‌شود. از نظر اسلام، تعیم و تربیت کودک گام به گام انجام شده و نخستین گام در خانواده برداشته می‌شود.<ref>بهشتی، خانواده در قران، 1377ش، ص 241</ref> در سیره معصومین تربیت کودک پیش از تولد، یعنی از زمان انتخاب [[همسر]] و | آموزش و تربیت از اهداف اصلی هر خانواده در قبال فرزندان محسوب می‌شود. از نظر اسلام، تعیم و تربیت کودک گام به گام انجام شده و نخستین گام در خانواده برداشته می‌شود.<ref>بهشتی، خانواده در قران، 1377ش، ص 241</ref> در سیره معصومین تربیت کودک پیش از تولد، یعنی از زمان انتخاب '''[[همسر]]''' و ازدواج آغاز می‌شود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/408907/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C علینی، بررسی کارکردهای خانواده در شکل گیری سبک زندگی اسلامی، 1393ش، ص 93]</ref> | ||
====تربیت اخلاقی و دینی خانواده==== | ====تربیت اخلاقی و دینی خانواده==== | ||
خانواده، کانون و نهادی است | خانواده، کانون و نهادی است که برای اعضای آن تربیت و پرورش را به همراه دارد و می‌توان آن را در دو دسـته تربیت برای زوجین و تربیت کودکان تقسیم بندی کرد: | ||
*تربیت اخلاقی زوجین در خانواده: | *تربیت اخلاقی زوجین در خانواده: | ||
ازدواج از نظر اسلام وسیله‌ای برای پاکدامنی و پاک دامن زیستن و عاملی برای حفظ پاکدامنی و کسب اخلاق نیک است که در اسلام سفارش بسیاری به آن شده‌است. <ref>شاهرودی، فیضی، باقری، خانواده و کارکرد تربیتی آن در قران و روایات، 1396ش، ص7</ref> | [[ازدواج|'''ازدواج''']] از نظر اسلام وسیله‌ای برای پاکدامنی و پاک دامن زیستن و عاملی برای حفظ پاکدامنی و کسب اخلاق نیک است که در اسلام سفارش بسیاری به آن شده‌است.<ref>شاهرودی، فیضی، باقری، خانواده و کارکرد تربیتی آن در قران و روایات، 1396ش، ص7</ref> | ||
*تربیت اخلاقی کودک و فرزندان در خانواده: | *تربیت اخلاقی کودک و فرزندان در خانواده: | ||
خانواده اوّلین محیط برای تربیت کودک است. فضایل اخلاقی در این مـحیط رشد می‌کند و سنگ بنای اخلاق انسان در خانواده نهاده می‌شود.<ref>صفورایی پاریزی، اثر بخشی رعایت آموزه های اخلاق اسلامی در کارآمدی | خانواده اوّلین محیط برای تربیت کودک است. فضایل اخلاقی در این مـحیط رشد می‌کند و سنگ بنای اخلاق انسان در خانواده نهاده می‌شود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/306051/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C-%D8%B1%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87 صفورایی پاریزی، اثر بخشی رعایت آموزه های اخلاق اسلامی در کارآمدی خانواده، معرفت اخلاقی، 1388ش، ص91]</ref> | ||
در قرآن آیات بسیاری در مورد تربیت اخلاقی کودک ذکر | در قرآن آیات بسیاری در مورد تربیت اخلاقی کودک ذکر شده است که سوره لقمان بهترین نمونه آن است. | ||
همچنین توصیه‌هایی در اسلام وجود دارد که می‌تواند ذیل عنوان "حقوق فرزند" بیان شود، مانند: انتخاب نام نیکو، سرزنده و گرامی داشتن | |||
آموزش تعالیم و مفاهیم دینی توسط خانواده خصوصاً والدین، در | در این سوره اهمیت صبر و انتقال آن به عنوان عاملی در برخورد با مشکلات و مصائب زندگی و تربیت فرزندانی صبور، هم چنین ایمان داشتن به خدای بزرگ، برپایی نماز و برپایی امر به معروف و نهی از منکر، برخورد صحیح و دوری از تکبر، معتدلانه راه رفتن، غرور نداشتن، به آرامی سخن گفتن و تقوا پیشه کردن، همگی از مواردی است که لقمان به فرزندش آموزش داده است. | ||
تعلیم و تربیت در خانواده طی مراحلی انجام می‌شود. همان طور که از | |||
همچنین توصیه‌هایی در اسلام وجود دارد که می‌تواند ذیل عنوان "حقوق فرزند" بیان شود، مانند: انتخاب نام نیکو، سرزنده و گرامی داشتن مادر او، توجه به انتسابش به والدین، اهتمام به بهداشت و نظافت او، تعلیم و تربیت فرزند، تغذیه مناسب فرزند، محبت و مهروزی به کودک و...<ref>جوادی آملی، آریانی، لطیفی، عمادی، مقدسی، فلاح‌زاده، مفاتیح الحیاه، 1391ش، ص 242</ref> | |||
آموزش تعالیم و مفاهیم دینی توسط خانواده خصوصاً والدین، در روایات نیز مورد تأکید قرار گرفته است. | |||
اهمیت آموزش تعالیم دینی و انتقال این مفاهیم از سوی خانواده به فرزندان به آن میزان است، که اگر والدین و خانواده این آموزش را ترک کنند، کیفر خواهند دید.<ref>شعیری، جامع الاخبار، بی تا</ref> | |||
تعلیم و تربیت در خانواده طی مراحلی انجام می‌شود. همان طور که از پیامبر(ص) و ائمه(ع) از مجموع روایات می‌توان دریافت که والدین باید به کودک خود از سـه سالگی ذکر «لااله الا الله» و از چهار سالگی ذکر «محمد رسول الله» را بیاموزند. | |||
هم چنین در پنج سالگی او را به قبله متوجه کنند و از شش سالگی سجده و رکوع را به او یاد دهند. از هفت سالگی نیز شیوه وضو گرفتن به کودک نشان دهند و او را به نماز گزاردن امر کنند. البته نباید نقش زمان و مکان را در القای این آموزه‌های دینی نادیده گرفت.<ref>سید میرزایی، شاهرخی، قطبی، آداب و آفات تربیت کودک و نوجوان، 1389ش</ref> | |||
===جامعه پذیری=== | ===جامعه پذیری=== | ||
جامعه شناسان معمولا بحث کارکرد تربیتی را ذیل عنوان اجتماعی شدن یا جامعه پذیری مطرح می‌کنند. جامعه پذیری، فرایندی است که از راه آن، افراد نگرش‌ها، ارزش‌ها و کنش‌های مناسب هر فرد به عنوان عضوی از یک فرهنگ خاص را می‌آموزند. برخی جامعه شناسان، تعلیم و تربیت دینی را نیز که به معنای فرایند انتقال معارف و ارزش‌های یک مذهب خاص به فرد است، از کارکردهای خانواده به شمار آورده‌اند که با اندکی تسامح می‌تواند در ذیل عنوان جامعه پذیری گنجانده شود. کودکان با فراگیری داستان‌ها، اعتقادات و اعمال مذهبی خانواده، ابزار مورد نیاز برای شکل دادن به ذهنیت های خود راجع به پرسش‌های اساسی زندگی را به دست می‌آورند.<ref> | جامعه شناسان معمولا بحث کارکرد تربیتی را ذیل عنوان اجتماعی شدن یا جامعه پذیری مطرح می‌کنند. جامعه پذیری، فرایندی است که از راه آن، افراد نگرش‌ها، ارزش‌ها و کنش‌های مناسب هر فرد به عنوان عضوی از یک فرهنگ خاص را می‌آموزند. | ||
جامعه پذیری کودک از نخستین روزهای زندگی آغاز می‌شود و حتی برنامه شیردهی به کودک - شیردهی منظم و طبق زمان‌بندی یا شیردهی در موقع درخواست کودک - بر روی شخصیت مطمئن یا غیر مطمئن او تأثیر | |||
برخی جامعه شناسان، تعلیم و تربیت دینی را نیز که به معنای فرایند انتقال معارف و ارزش‌های یک مذهب خاص به فرد است، از کارکردهای خانواده به شمار آورده‌اند که با اندکی تسامح می‌تواند در ذیل عنوان جامعه پذیری گنجانده شود. | |||
کودکان با فراگیری داستان‌ها، اعتقادات و اعمال مذهبی خانواده، ابزار مورد نیاز برای شکل دادن به ذهنیت های خود راجع به پرسش‌های اساسی زندگی را به دست می‌آورند.<ref>بستان، جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، 1390ش، ص 130</ref> | |||
جامعه پذیری کودک از نخستین روزهای زندگی آغاز می‌شود و حتی برنامه شیردهی به کودک - شیردهی منظم و طبق زمان‌بندی یا شیردهی در موقع درخواست کودک - بر روی شخصیت مطمئن یا غیر مطمئن او تأثیر می‌گذارد. | |||
با توجه به آموزه‌های اسلام تربیت در محیط خانواده نسبت به شیوه‌های دیگرجامعه پذیری کودکان اولویت ویژه دارد. از آنجا که خانواده نخستین و اصلی ترین عامل اجتماعی کردن فرزندان است ضروری است پدران و مادران بر اساس آموزه‌های دینی بتوانند روابط گرم و صمیمی در میان اعضای خانواده ایجاد کند، تا از بروز بسیاری از مسائل منفی تربیتی جلوگیری به عمل آورد.<ref>علینی، بررسی کارکردهای خانواده در شکل گیری سبک زندگی اسلامی، 1393ش، ص98</ref> | |||
===اوقات فراغت=== | ===اوقات فراغت=== | ||
یکی از کارکردهای اساسی و مثبت تربیتی خانواده، اوقات فراغت است که در سیره معصومین هم به آن سفارش بسیاری شده‌است که با بررسی آنها در می‌یابیم که اوقات فراغت و بهره‌گیری مناسب | یکی از کارکردهای اساسی و مثبت تربیتی خانواده، اوقات فراغت است که در سیره معصومین هم به آن سفارش بسیاری شده‌است که با بررسی آنها در می‌یابیم که اوقات فراغت و بهره‌گیری مناسب از آن می‌تواند تاثیر بسیاری در تربیت فرد داشته باشد.<ref>علینی، بررسی کارکردهای خانواده در شکل گیری سبک زندگی اسلامی، 1393ش، ص99</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* | * شعیری، محمدبن محمد، جامع الاخبار، المطبعة الحيدرية، نجف اشرف، عراق، بی تا. | ||
* صفورایی | * صفورایی پاریزی، محمدمهدی، اثر بخشی رعایت آموزه های اخلاق اسلامی در کارآمدی خانواده، معرفت اخلاقی، 191-118، زمستان1388ش. | ||
* | * شاهرودی، محمدرضا؛ فیضی، زهرا؛ باقری، زهرا؛ خانواده و کارکرد تربیتی آن در قران و روایات، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، سال هشتم، شماره دوم، 1396ش. | ||
* | * بستان، حسین، جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ5، 1396ش. | ||
* | * بهشتی، احمد، خانواده در قران، قم، موسسه بوستان کتاب، چاپ1، 1377ش. | ||
* علینی، | * علینی، محمد، بررسی کارکردهای خانواده در شکل گیری سبک زندگی اسلامی، اسلام و مطالعات اجتماعی، سال اول، شماره چهارم، بهار1393ش. | ||
* سید | * سید میرزایی، سیدداود؛ شاهرخی، سید علی؛ قطبی، هادی، آداب و آفات تربیت کودک و نوجوان، قم، انتشارات احمدیه، چاپ17، 1392ش. | ||
* جوادی | * جوادی آملی، عبدالله، فلاح‌زاده، محمدحسین؛ مقدسی، یدالله؛ عمادی، سیدکمال‌الدین؛ لطیفی، محمود؛ آریانی، جعفر، مفاتیح الحیاه، قم، اسرا، چاپ212، 1396ش. | ||
[[رده: ویکی‌جنسیت]] | [[رده: ویکی‌جنسیت]] | ||
