خانواده: تفاوت میان نسخه‌ها

خانواده، گروهی از افراد هستند که از راه پیوند زناشویی، خونی و نیز روابط دیگر مانند فرزندخواندگی با هم در اقامتگاهی مشترک زندگی می‌کنند. از گذشته تا به امروز، شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ساخت خانواده اثر گذار بوده و تغییراتی در آن به وجود آمده است. برخی جامعه‌‌شناسان، کارکردهای اساسى خانواده را تولیدمثل، تنظیم روابط [[جنسی]]، حمایت و مراقبت، عاطفه و همراهى و جامعه‌‌پذیرى می‌دانند.

در جایی دیگر در تعریف خانواده آمده‌ است:

# کوچک‌ترین واحد اجتماعی که شامل پدر، مادر و فرزندان آن‌ها است.

ساخت خانواده در جوامع مختلف از زمان گذشته تا عصر حاضر متفاوت بوده است. زیرا اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن اثر گذارده و دگرگونی‌هایی در آن ایجاد کرده است. ساخت خانواده هم اکنون در جوامع اولیه و متمدن به صورت تک [[همسری]]، چند همسری، چند [[زنی]] و حتی در جوامعی به صورت چند [[شوهری]] و در برخی از اجتماعات، اشتراکی یعنی زندگی چند [[زن]] با چند شوهر در آن واحد است. هم‌چنین از نظر سلطه و اقتدار در دنیای گذشته و امروز این جنبه‌ها به چشم می‌خورند: پدرسالاری، مادرسالاری، نظام برابری یافته (که در آن پدر و مادر دارای یک درجه از اقتدارند)، دایی‌سالاری، جدسالاری و ... البته در بسیاری از نقاط جهان امروز سلطه و فرمانروایی از پدر یا شوهر است اگرچه در مواردی خلاف آن دیده می‌شود. در جنبه رابطه خویشاوندی نیز صورت های مادرتباری و پدرتباری به چشم می‌خورد. معمولاً در اکثر نقاط جهان فرزندان نام خانوادگی و لقب پدران را می‌گیرند؛ هر چند در برخی از جوامع اولیه خلاف آن دیده می‌شود. در رابطه با مدیریت خانواده در اغلب موارد شوهر «رئیس خانواده» و زن «مدیر داخلی» به حساب می‌آید امری که در اسلام هم پذیرفته شده‌است. مصالح کلی خانواده را شوهر طرح‌ریزی می‌کند، تصمیمات را او می‌گیرد و زن در عین استقلال مطیع است. در عین حال مشورت و مشارکت‌هایی در تصمیم‌گیری برای خانواده به چشم می‌خورد که عمومیت ندارد.<ref>«تعریف خانواده از دیدگاه اسلام»، وب سایت مرکز اسلامی امام علی (ع)</ref>

یکی از کارکردهای مهم خانواده، که بقای جوامع و به طور کلی بقای نسل بشر را تضمین می‌کند کارکرد تولید مثل است. با ازدواج، چرخه تجدید و تداوم نسل بشر شروع می‌شود و در چنین شرایطی است که زوجینی که خانواده را شکل داده‌اند با زاد و ولد، در تجدید و تحقق نسل جدید نقش آفرینی می‌کنند.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/878431/ چراغی کوتیانی، فمینیسم و کارکردهای خانواده، 1388ش، 1387ش، ص92] </ref> در اسلام، آیات و روایات بسیاری در این زمینه موجود است که در ابتدا غریزه [[جنسی]] را یک امر طبیعی و فطری می‌داند و آن را سبب‌ساز هماهنگی بین نظام هستی و نظام اخلاقی در محیط خانواده قرار داده است.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، ص37</ref>

یکى از کارکردهاى مهم خانواده، کارکرد تنظیم روابط [[جنسی]] است. اساساً یکى از هدف‌‌هاى ازدواج و تشکیل خانواده، تأمین نیازهاى جنسىِ [[زن]] و [[مرد]] است. بى‌شک، بدون جذب متقابل جنسى و روابط جنسى مطلوب، زندگى زناشویى با سعادت و شیرینى همراه نخواهد بود.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، ص37</ref> در دیدگاه اسلام، رفتارهای جنسی انسان، از قوانین رفتاری خاصی تبعیت می‌کنند تا هم به نیاز فطری او پاسخ گفته شود و هم‌چنین آن رفتار و روابط جنسی، زمینه‌ساز رشد معنوی فرد را فراهم کند و [[همسران]]، کامیابی کامل از یکدیگر داشته باشند.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، صص38-39</ref>

زندگى خانوادگى، نوعى زندگى اجتماعى است که بر پایه تعاون و همبستگى و همکارى اعضای خانواده سامان مى‌یابد. همان‌گونه که در زندگى اجتماعى، انسان‌ها بدون یارى همدیگر نمى‌توانند نیازهاى زیستى و روانى خود را برآورده سازند، در زندگى خانوادگى نیز اعضا براى برآورده شدن نیازهایشان به یارى یکدیگر احتیاج دارند. وجود کودکان و خردسالانى که توانایى برآوردن نیازهاى اولیه و مراقبت از خود را ندارند و نیز حضور سالمندان یا بیمارانى که از رفع نیاز خویش عاجزند، ضرورت کارکرد مراقبتى و حمایتى خانواده را روشن مى‌کند.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، ص41</ref> در اسلام، از کارکرد مراقبت و حمایت به عنوان [[حضانت]] نام برده شده است که هم حمایت‌ها و مراقبت‌های اقتصادی و معیشتی و هم حمایت‌ها و مراقبت‌های روانی و عاطفی و نیز حمایت‌ها و مراقبت‌های دینی را جزء وظایف والدین و اعضای خانواده می‌داند.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، ص42-44</ref>

یکى دیگر از کارکردهاى مهم نهاد خانواده، عاطفه و همراهى است. نیازهاى عاطفى را مى‌توان یکى از ضرورى‌ترین نیازهایى دانست که از آغاز حیات تا پایان زندگى بشر، با انسان همراه است. بى‌شک، هیچ انسانى را نمى‌توان یافت که از محبت گریزان باشد و از مهر دیگران خود را بى‌نیاز بداند.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، ص46</ref> در دیدگاه اسلام اساس زندگی یک خانواده بر مودت و رحمت بنا شده و قرآن پیوند [[زن]] و [[مرد]] و نیز کانون خانواده را عامل آرامش و سکون آنان دانسته‌است.<ref>چراغی کوتیانی، «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده»، 1388ش، صص47-48</ref>

* مهاجرانی، ندا، «از خانواده هسته ای تا خانواده گسترده»، مجله ویستا، تاریخ بازدید: 10بهمن 1401ش.

[[رده: ویکی‌جنسیت]]