بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
|خدمات = | |خدمات = | ||
}} | }} | ||
یوسف صانعی (۱۳۱۶ش-۱۳۹۹ش) از مراجع تقلید شیعه اهل ایران بود. عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، دادستانی کل کشور، نمایندگی مجلس خبرگان رهبری و امامت جمعه شهر قم از مناصب وی بود. او از شاگردان امام خمینی بود و امام را «شخصیت ممتاز تاریخ اسلام» معرفی می‌کرد.آیت‌الله صانعی در حوزه حقوق خانواده، حضور اجتماعی-سیاسی زنان دیدگاه متفاوت با سایر مراجع دارد. بلوغ دختران در سیزده سالگی، خروج زن از خانه بدون نیاز به اذن | یوسف صانعی (۱۳۱۶ش-۱۳۹۹ش) از مراجع تقلید شیعه اهل ایران بود. عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، دادستانی کل کشور، نمایندگی مجلس خبرگان رهبری و امامت جمعه شهر قم از مناصب وی بود. او از شاگردان امام خمینی بود و امام را «شخصیت ممتاز تاریخ اسلام» معرفی می‌کرد.آیت‌الله صانعی در حوزه حقوق خانواده، حضور اجتماعی-سیاسی [[زنان]] دیدگاه متفاوت با سایر مراجع دارد. بلوغ دختران در سیزده سالگی، خروج زن از خانه بدون نیاز به اذن [[شوهر]]، برابری قصاص و دیه زن و مرد، ارث غیر مسلمان از مسلمان و محرمیت فرزندخوانده از جمله فتاوای مناقشه‌انگیز صانعی است. | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
یوسف صانعی، در سال ۱۳۱۶ش در روستای نیک‌آباد (ینگ‌آباد) از توابع «جرقویه» در استان اصفهان به دنیا آمد. پدربزرگ او ملایوسف از روحانیون مشهور بود که در فلسفه شاگرد جهانگیرخان و در فقه از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی به شمار می‌رفت. پدر او محمدعلی نیز روحانی بود. شهربانو نام مادر اوست که در ده سالگی یوسف صانعی فوت کرد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C ویکی شیعه]</ref> | یوسف صانعی، در سال ۱۳۱۶ش در روستای نیک‌آباد (ینگ‌آباد) از توابع «جرقویه» در استان اصفهان به دنیا آمد. پدربزرگ او ملایوسف از روحانیون مشهور بود که در فلسفه شاگرد جهانگیرخان و در فقه از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی به شمار می‌رفت. پدر او محمدعلی نیز روحانی بود. شهربانو نام مادر اوست که در ده سالگی یوسف صانعی فوت کرد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C ویکی شیعه]</ref> | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
صانعی در 22 شهریور 1399 درگذشت.برخی مراجع تقلید شیعه از جمله آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله صافی گلپایگانی و همچنین بسیاری از روحانیون، سیاستمداران و گروه‌های مختلف در پیام‌هایی، درگذشت وی را تسلیت گفتند. | صانعی در 22 شهریور 1399 درگذشت.برخی مراجع تقلید شیعه از جمله آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله صافی گلپایگانی و همچنین بسیاری از روحانیون، سیاستمداران و گروه‌های مختلف در پیام‌هایی، درگذشت وی را تسلیت گفتند. | ||
==دیدگاه== | ==دیدگاه== | ||
برخی نظرات فقهی آیت‌الله صانعی، در حوزه زنان قائلی در تاریخ شیعه ندارد. و برخی نیز تنها تعداد اندکی از علماء بدان معتقد بوده‌اند؛ از این‌رو برخی محققان این فتواها را فتاوای شاذ دانسته‌اند.آیت‌الله صانعی نیز گرچه فتاوای متفاوتی را نسبت به فتاوای گذشته ابراز داشته اما استنباطات او از همان منابع موجود در فقه بوده است و براساس «تتبع و تحقیق و دقت زیاد به ویژه در فقه‌الحدیث» به نتایج جدید رسیده است و در عین حال این «موجب آن نشده که در مقام افتا سختگیر باشد». | برخی نظرات فقهی آیت‌الله صانعی، در حوزه [[زنان]] قائلی در تاریخ شیعه ندارد. و برخی نیز تنها تعداد اندکی از علماء بدان معتقد بوده‌اند؛ از این‌رو برخی محققان این فتواها را فتاوای شاذ دانسته‌اند.آیت‌الله صانعی نیز گرچه فتاوای متفاوتی را نسبت به فتاوای گذشته ابراز داشته اما استنباطات او از همان منابع موجود در فقه بوده است و براساس «تتبع و تحقیق و دقت زیاد به ویژه در فقه‌الحدیث» به نتایج جدید رسیده است و در عین حال این «موجب آن نشده که در مقام افتا سختگیر باشد». | ||
آقای صانعی اصل عدالت را حاکم بر تمام اصول اسلامی به جزء نص متواتر می‌داند.ایشان برای انسان، به حکم انسان بودن، کرامت و حرمتی ذاتی قائل بود؛ و این کرامت را، از هر گونه قیدی، از جمله قیدِ جنسیت، نژاد و دین و مذهب منفک می‌دانستند <ref>کرامت انسان، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی صانعی</ref>. | آقای صانعی اصل عدالت را حاکم بر تمام اصول اسلامی به جزء نص متواتر می‌داند.ایشان برای انسان، به حکم انسان بودن، کرامت و حرمتی ذاتی قائل بود؛ و این کرامت را، از هر گونه قیدی، از جمله قیدِ جنسیت، نژاد و دین و مذهب منفک می‌دانستند <ref>کرامت انسان، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی صانعی</ref>. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
وی همچنین عنوان می‌کند: «باید روایات 9 سال را بر صورتی حمل کرد که دختران در این سن قابلیت ازدواج پیدا کرده‌اند و در نتیجه سن از موضوعیت می‌افتد. اگر کسی چنین حملی را در این روایات نپذیرد، باید این روایت‌ها را کنار گذارد و طرح کند، چون مخالف کتاب و سنت و اصول و قواعد مسلم است.»<ref>حاج عبدالباقی، مریم،مروری بر فتواهای تازه آیت‌الله صانعی</ref> | وی همچنین عنوان می‌کند: «باید روایات 9 سال را بر صورتی حمل کرد که دختران در این سن قابلیت ازدواج پیدا کرده‌اند و در نتیجه سن از موضوعیت می‌افتد. اگر کسی چنین حملی را در این روایات نپذیرد، باید این روایت‌ها را کنار گذارد و طرح کند، چون مخالف کتاب و سنت و اصول و قواعد مسلم است.»<ref>حاج عبدالباقی، مریم،مروری بر فتواهای تازه آیت‌الله صانعی</ref> | ||
تحقیقات این فقیه از عدم وجود دلیل معتبری که بتوان به آن اعتماد کرد و 9 سالگی را مبنای بلوغ قرارداد حکایت دارد و چنین طرح سوال می‌کند که «چگونه می‌توان برخلاف قاعده سهولت در دین، بار سنگین تکالیف و احکام و اجرای حدود کامل را بر دوش دختران 9 ساله قرار داد در حالی که ضعیف و ناتوان و فاقد رشد بدنی وقابلیت ازدواج هستند. چگونه می‌توان گفت که دین سهل و آسان از آنها عمل به تکالیف و احکام شرعی و اجرای حدود را کامل همچون زنان و مردان دیگر خواسته و آنان چاره‌ای جز انجام تکالیف و احکام واجرای حدود کامل نداشته و ندارند؟» این فقیه ادله و معیار خود را به روشنی در رسیدن به بلوغ دختر در 13 سالگی، عنوان کرده است.<ref>همان</ref> | تحقیقات این فقیه از عدم وجود دلیل معتبری که بتوان به آن اعتماد کرد و 9 سالگی را مبنای بلوغ قرارداد حکایت دارد و چنین طرح سوال می‌کند که «چگونه می‌توان برخلاف قاعده سهولت در دین، بار سنگین تکالیف و احکام و اجرای حدود کامل را بر دوش دختران 9 ساله قرار داد در حالی که ضعیف و ناتوان و فاقد رشد بدنی وقابلیت ازدواج هستند. چگونه می‌توان گفت که دین سهل و آسان از آنها عمل به تکالیف و احکام شرعی و اجرای حدود را کامل همچون [[زنان]] و مردان دیگر خواسته و آنان چاره‌ای جز انجام تکالیف و احکام واجرای حدود کامل نداشته و ندارند؟» این فقیه ادله و معیار خود را به روشنی در رسیدن به بلوغ دختر در 13 سالگی، عنوان کرده است.<ref>همان</ref> | ||
او درباره قضاوت زن معتقد است: «ذکوریت در آن خصوصیت ندارد و حجت شرعی بر خصوصیت هم نداریم و کسی که ولایت بر قضا دارد، می‌تواند آنان را برای قضا (خصوصا در امور مربوط به زنان و حقوق خانوادگی) منصوب نماید و این به خاطر حجیت اطلاق ادله قضا بر عمومیت و شمول است.»<ref>همان</ref> | او درباره قضاوت زن معتقد است: «ذکوریت در آن خصوصیت ندارد و حجت شرعی بر خصوصیت هم نداریم و کسی که ولایت بر قضا دارد، می‌تواند آنان را برای قضا (خصوصا در امور مربوط به [[زنان]] و حقوق خانوادگی) منصوب نماید و این به خاطر حجیت اطلاق ادله قضا بر عمومیت و شمول است.»<ref>همان</ref> | ||
آیت‌الله صانعی در مورد برابری قصاص عنوان می‌کند: «آیات قرآنی اقتضا دارد که جان انسانی محترم است، و خانواده مقتول می‌توانند، قاتل را قصاص کنند، بدون آنکه لازم باشد، مالی را به عنوان مابه‌التفاوت دیه پرداخت کنند.» آیت‌الله صانعی براساس منابع دیگر فقهی استنباط نابرابری دیه میان زنان و مردان نمی‌کند. لازم به ذکر است، برابری دیه مسلمان وغیرمسلمان باتایید مقام رهبری مدتی است به صورت قانون درآمده اما این برابری هنوز در مورد زنان اعمال نشده است. | آیت‌الله صانعی در مورد برابری قصاص عنوان می‌کند: «آیات قرآنی اقتضا دارد که جان انسانی محترم است، و خانواده مقتول می‌توانند، قاتل را قصاص کنند، بدون آنکه لازم باشد، مالی را به عنوان مابه‌التفاوت دیه پرداخت کنند.» آیت‌الله صانعی براساس منابع دیگر فقهی استنباط نابرابری دیه میان [[زنان]] و مردان نمی‌کند. لازم به ذکر است، برابری دیه مسلمان وغیرمسلمان باتایید مقام رهبری مدتی است به صورت قانون درآمده اما این برابری هنوز در مورد [[زنان]] اعمال نشده است. | ||
در مسائلی که زن به واسطه ازدواج مشمول آن می‌شود، احکام نوین آیت‌الله صانعی قابل توجه است. مانند آنکه ارث زن از شوهر در صورت انحصار که رد مازاد از فرض به زن را با عدالت سازگار و به احتیاط نزدیک‌تر می‌داند. یا طلاق خلع را بر مرد واجب می‌شمارد به این معنا که «در صورت کراهت مطلق زن از زندگی زناشویی وبازگرداندن مهریه یا مالی به مرد و درخواست طلاق، بر مرد واجب است زن را مطلقه نماید و چنانچه از این امر استنکاف نماید، دادگاه ولایت بر ممتنع زن را مطلقه نماید.» این فقیه نواندیش همچنین در مساله قیمومیت مادر،ولایت مادر بر فرزندان را از طریق عمومات قرآن و سنت اثبات می‌کند و ولایت مادر را نسبت به پدربزرگ اولی می‌داند و میگوید: «آنچه مشهور در تخصیص و تقیید این عمومات نسبت به جد پدری گفته‌اند ناتمام است و نمی‌توان براساس آن رای فقهی صادر کرد.» <ref>همان</ref> | در مسائلی که زن به واسطه ازدواج مشمول آن می‌شود، احکام نوین آیت‌الله صانعی قابل توجه است. مانند آنکه ارث زن از [[شوهر]] در صورت انحصار که رد مازاد از فرض به زن را با عدالت سازگار و به احتیاط نزدیک‌تر می‌داند. یا طلاق خلع را بر مرد واجب می‌شمارد به این معنا که «در صورت کراهت مطلق زن از زندگی زناشویی وبازگرداندن مهریه یا مالی به مرد و درخواست طلاق، بر مرد واجب است زن را مطلقه نماید و چنانچه از این امر استنکاف نماید، دادگاه ولایت بر ممتنع زن را مطلقه نماید.» این فقیه نواندیش همچنین در مساله قیمومیت مادر،ولایت مادر بر فرزندان را از طریق عمومات قرآن و سنت اثبات می‌کند و ولایت مادر را نسبت به پدربزرگ اولی می‌داند و میگوید: «آنچه مشهور در تخصیص و تقیید این عمومات نسبت به جد پدری گفته‌اند ناتمام است و نمی‌توان براساس آن رای فقهی صادر کرد.» <ref>همان</ref> | ||
آقای صانعی آیه «وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوف» را بیانگر مثلیت حقوق زن و مرد می دانند به این بیان که: حقوق در میان انسانها یک امر تضایفی است و هر جا حقی هست، در طرف دیگر، تکلیف و پاسخگویی قرار دارد و در ایجا خداوند با حرف «لَ» به حق، و با حرف «علی» به تکلیف، اشاره می کند یعنی زنان نیز حقوقی به اندازه تکالیف دارند. پس اگر زنها حقوقی به اندازه تکلیفشان دارند، در طرف دیگر قصه، وقتی زن، ذی حق است مرد مکلف است و وقتی زن، مکلف باشد مرد، ذی حق می شود و این، برابری را مطرح می کند. | آقای صانعی آیه «وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوف» را بیانگر مثلیت حقوق زن و مرد می دانند به این بیان که: حقوق در میان انسانها یک امر تضایفی است و هر جا حقی هست، در طرف دیگر، تکلیف و پاسخگویی قرار دارد و در ایجا خداوند با حرف «لَ» به حق، و با حرف «علی» به تکلیف، اشاره می کند یعنی [[زنان]] نیز حقوقی به اندازه تکالیف دارند. پس اگر زنها حقوقی به اندازه تکلیفشان دارند، در طرف دیگر قصه، وقتی زن، ذی حق است مرد مکلف است و وقتی زن، مکلف باشد مرد، ذی حق می شود و این، برابری را مطرح می کند. | ||
==نقد== | ==نقد== | ||
مهمترین نقد بر دیدگاه آقای صانعی در حوزه زن و خانواده این است که؛ بسیاری از از علما نظرات ایشان را مخالف آیات و احادیث می‌دانند. آقای میلانی نویسنده کتاب «نقد و بررسی احکام زنان از دیدگاه آقای صانعی» میگوید: «براساس این نوشتار دلایل آقای صانعی در تساوی امتیازات زن و مرد دو آیه از قرآن است که برداشت ایشان از این آیات را اشتباه میدانم و تأکید می‌کند برای برقراری عدالت میان زن و مرد به تساوی حقوق نیازی نیست و بازخواست به اندازه توانایی عین عدالت است و مصداق عدالت را نمی‌توان با عقل معین کرد و از قرآن و احادیث می‌توان به تساوی امتیازات و حقوق زن و مرد رسید.»<ref>میلانی، سید مرتضی، نقد و بررسی احکام زنان از دیدگاه آقای صانعی</ref> | مهمترین نقد بر دیدگاه آقای صانعی در حوزه زن و خانواده این است که؛ بسیاری از از علما نظرات ایشان را مخالف آیات و احادیث می‌دانند. آقای میلانی نویسنده کتاب «نقد و بررسی احکام [[زنان]] از دیدگاه آقای صانعی» میگوید: «براساس این نوشتار دلایل آقای صانعی در تساوی امتیازات زن و مرد دو آیه از قرآن است که برداشت ایشان از این آیات را اشتباه میدانم و تأکید می‌کند برای برقراری عدالت میان زن و مرد به تساوی حقوق نیازی نیست و بازخواست به اندازه توانایی عین عدالت است و مصداق عدالت را نمی‌توان با عقل معین کرد و از قرآن و احادیث می‌توان به تساوی امتیازات و حقوق زن و مرد رسید.»<ref>میلانی، سید مرتضی، نقد و بررسی احکام [[زنان]] از دیدگاه آقای صانعی</ref> | ||
باید توجه داشت خروج از اسلوب و متدهای اصلی و متداول اجتهاد و فقاهت ، نشانگر نوآوری نیست. مصلحت اندیشی مقطعی نه تنها پویای فقه را بر هم می‌زند،بله موجب ایستایی آن در گذر زمان خواهد گشت. | باید توجه داشت خروج از اسلوب و متدهای اصلی و متداول اجتهاد و فقاهت ، نشانگر نوآوری نیست. مصلحت اندیشی مقطعی نه تنها پویای فقه را بر هم می‌زند،بله موجب ایستایی آن در گذر زمان خواهد گشت. | ||
از طرفی احکام اسلامی براساس مصالح | از طرفی احکام اسلامی براساس مصالح و مفاسد ذاتی، آن هم با لحاظ کلیت و جامعیت منطبق با تمامی اعصار وضع شده‌است؛ بنابراین موارد جزئی و مقطعی را می‌توان از راه‌های دیگر حل و فصل کرد.همه می‌دانند در نگاه اسلام،ارزش واقعی زن در برابری حقوقی با مرد نهفته نیست بلکه ارزش واقعی در مسائل معنوی و انسانی نهفته است که در دیدگاه اسلام بین زن ومرد مشترک می باشد. از طرفی مستندات دیه، ارث ....دارای روایات صحیح زیادی است که هیچ فقیه‌ی نمی‌تواند آنها را نادیده بگیرد و فتوایی مخالف رای مشهور صادر نماید.<ref>ابراهیم نژاد، محمد،بررسی و نقد ادلّة نظریة آیت الله صانعی در برابری دیة زن و مرد، ص24</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
*[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/4015/22608/%D9%85%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%B6%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81-%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B8%D9%84%D9%87- پایگاه اطلاع رسانی حوزه] | *[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/4015/22608/%D9%85%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%B6%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81-%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B8%D9%84%D9%87- پایگاه اطلاع رسانی حوزه] | ||
*[https://fa.shafaqna.com/news/1226956/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%A8-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B1/ شفقنا] | *[https://fa.shafaqna.com/news/1226956/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%A8-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B1/ شفقنا] | ||
*حاج | *حاج عبدالباقی، مریم، مروری بر فتواهای تازه آیت‌الله صانعی، شهروند 1386 آبان شماره 24 | ||
*ابراهیم‌پور، | *ابراهیم‌پور، محمد، بررسی و نقد ادلّة نظریة آیت الله صانعی در برابری دیة زن و مرد، نشریه علمی پژوهشی فقه و علوم انسانی، سال هفتم شماره12 | ||
*میلانی، | *میلانی، سیدمرتضی، کتاب: [[نقد و بررسی احکام زنان از دیدگاه آقای صانعی]]، ناشر: رسالت یعقوبی، سال 1387 | ||
[[رده: کنشگران]] | [[رده: کنشگران]] | ||
[[رده: ویکی‌جنسیت]] | [[رده: ویکی‌جنسیت]] | ||
