خویشاوندی: تفاوت میان نسخهها
Farabzadeh (بحث | مشارکتها) |
Farabzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
[[خويشاوندى]] از لحاظ لغوی به معنای قرابت، [[نسبت]]، [[خویشی]] آمده است. <ref>دهخدا، لغتنامهی دهخدا</ref> | [[خويشاوندى]] از لحاظ لغوی به معنای قرابت، [[نسبت]]، [[خویشی]] آمده است. <ref>دهخدا، لغتنامهی دهخدا</ref> | ||
[[خویشاوندان]] نیز به [[بستگان]] و نزدیکان گفته میشود.<ref>فراهیدی، کتابالعین، ج 3، ص 224</ref> | [[خویشاوندان]] نیز به [[بستگان]] و نزدیکان گفته میشود.<ref>فراهیدی، کتابالعین، ج 3، ص 224</ref> | ||
==معنای اصطلاحی خویشاوندی== | |||
[[خویشاوندی]] پیوندی میان افراد است که بر پایهی [[همخونی]]، [[زناشویی]]، [[شیرخوارگی]]، [[فرزند-خواندگی]] و یا [[اسطورهی توتمی]] شکل میگیرد. <ref>ساروخانی، دائرةالمعارف علوم اجتماعی، ص 384.</ref> از نگاه اسلام قرابتی که بر سه مبنای نخست یعنی نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است. <ref>جلالیزاده، مبادى و اصطلاحات علم فقه، ص: 201</ref> | |||
برخی [[خویشاوندی]] را اینگونه تعریف کردهاند: شبکهای از روابط اجتماعی که بر پایهی ارتباطات [[سببی]]، [[نسبی]] یا حقوقی استوار است و با قواعدی عرفی یا قانونی که روابط اعضای شبکه را از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان یکدیگر مشخص میکند. <ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/245195/ دایره المعارف بزرگ اسلامی]</ref> | |||
==[[خویشاوندی در فقه]]== | ==[[خویشاوندی در فقه]]== | ||
با توجه به تعاریف ذکر شده برای [[خویشاوندی]] میتوان گفت: در فقه به نسبت [[خانوادگىِ]] پديد آمده از راه [[ نسب]]، [[سبب]] يا [[رضاع]]، [[خويشاوندى]] اطلاق میكنند. اين عنوان در بابهايى همچون [[نكاح]] و [[ارث]] به كار رفته است. <ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهمالسلام، ج3، ص: 538</ref> | |||
به هر حال، در متون دینی واژههایی مانند « [[ارحام]]»، « [[اولوالارحام]]»، « [[اولوالقربی]]»، « [[ذویالقربی]]»، « [[اقربون]]» و مشتقات آنها که از دو واژهی [[رَحِم]] و [[قرابت]] مشتق شدهاند، از مفهوم [[خویشاوندی]] حکایت میکنند. <ref>بستان، خانواده در اسلام، ص140.</ref> | |||
==اسباب خویشاوندی== | |||
اسباب [[قرابت]] و [[خویشاوندی]] سه قسم است: | |||
*[[قرابت نسبی]] | |||
*[[قرابت سببی]] | |||
*[[قرابت رضاعی]] | |||
==گسترهی مصداقی خویشاوندی== | ==گسترهی مصداقی خویشاوندی== | ||
از نظر گسترهی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای [[خویشاوندی]] تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که [[خویشاوندان]] در نگاه عرف به [[خویشاوندان]] دور و نزدیک تقسیم میشوند، میتوان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم [[خویشاوندی]] دخیل نیست. <ref>بستان، خانواده در اسلام، ص141.</ref> | از نظر گسترهی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای [[خویشاوندی]] تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که [[خویشاوندان]] در نگاه عرف به [[خویشاوندان]] دور و نزدیک تقسیم میشوند، میتوان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم [[خویشاوندی]] دخیل نیست. <ref>بستان، خانواده در اسلام، ص141.</ref> | ||
خط ۱۶: | خط ۲۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* دهخدا، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، مؤسسه لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش. | *دهخدا، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، مؤسسه لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش. | ||
*فراهیدی، خلیل بن احمد، کتابالعین، ج 3، ص 224، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410. | *فراهیدی، خلیل بن احمد، کتابالعین، ج 3، ص 224، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410. | ||
*بستان(نجفی)، خانواده در اسلام،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390. | *بستان(نجفی)، خانواده در اسلام،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390. | ||
*راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، کتاب الراء | *راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، کتاب الراء | ||
*قرشى، على اكبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1371 ه.ش، ج3 | *قرشى، على اكبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1371 ه.ش، ج3 | ||
*دایره المعارف بزرگ اسلامی | |||
*امامى، سيد حسن، حقوق مدنى، تهران، انتشارات اسلاميه، بیتا. | |||
*طاهرى، حبيب الله، حقوق مدنى، قم، دفترانتشارات اسلامى، 1418 ه ق. | |||
*نجفی، محمدحسن، جواهرالكلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا. | |||
*هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهمالسلام، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهمالسلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير، قم، 1426 ه. ق | |||
[[رده: ویکیجنسیت]] | [[رده: ویکیجنسیت]] | ||
[[رده: مفاهیم و اصطلاحات]] | [[رده: مفاهیم و اصطلاحات]] | ||
[[رده:اصطلاحات جامعهشناسی]] | [[رده:اصطلاحات جامعهشناسی]] | ||
[[رده: اصطلاحات فقهی]] | [[رده: اصطلاحات فقهی]] |
نسخهٔ ۱۶ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۰
معنای لغوی خویشاوندی
خويشاوندى از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است. [۱] خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته میشود.[۲]
معنای اصطلاحی خویشاوندی
خویشاوندی پیوندی میان افراد است که بر پایهی همخونی، زناشویی، شیرخوارگی، فرزند-خواندگی و یا اسطورهی توتمی شکل میگیرد. [۳] از نگاه اسلام قرابتی که بر سه مبنای نخست یعنی نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است. [۴] برخی خویشاوندی را اینگونه تعریف کردهاند: شبکهای از روابط اجتماعی که بر پایهی ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی استوار است و با قواعدی عرفی یا قانونی که روابط اعضای شبکه را از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان یکدیگر مشخص میکند. [۵]
خویشاوندی در فقه
با توجه به تعاریف ذکر شده برای خویشاوندی میتوان گفت: در فقه به نسبت خانوادگىِ پديد آمده از راه نسب، سبب يا رضاع، خويشاوندى اطلاق میكنند. اين عنوان در بابهايى همچون نكاح و ارث به كار رفته است. [۶] به هر حال، در متون دینی واژههایی مانند « ارحام»، « اولوالارحام»، « اولوالقربی»، « ذویالقربی»، « اقربون» و مشتقات آنها که از دو واژهی رَحِم و قرابت مشتق شدهاند، از مفهوم خویشاوندی حکایت میکنند. [۷] ==اسباب خویشاوندی== اسباب قرابت و خویشاوندی سه قسم است:
گسترهی مصداقی خویشاوندی
از نظر گسترهی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم میشوند، میتوان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست. [۸]
خویشاوندی در قرآن
خویشاوندی در قرآن به « ارحام» تعبیر شده است. مقصود از رحم؛ رحم زن( محل رشد جنين) است و جمع آن ارحام است. «هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحامِ كَيْفَ يَشاءُ» آل عمران: 6. «وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ» (لقمان: 34) رحم به معناى فوق در قرآن هميشه جمع آمده است. به قوم و خويش از آن جهت، رحم و ارحام گفته شده كه آنها از يك رحم خارج شدهاند.[۹] يعنى ريشه همه يك رحم است. ذو رحم يعنى صاحب قرابت و ذوى الارحام يعنى صاحبان قرابت. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ» نساء: 1. يعنى از خدا و از ارحام بترسيد و قطع رحم نكنيد، مراد از ارحام، خويشان است. «وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» انفال: 75. نظير اين آيه، آيه ششم احزاب است كه فرموده «النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلى أَوْلِيائِكُمْ مَعْرُوفاً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً». به موجب دو آيه فوق، وارث شخص متوفّى، فقط ارحام اوست نه ديگران و در ميان ارحام هم بعضى از بعض ديگر برتر هستند و با وجود ارحام نزديك، ارحام ديگر ارث نمىبرند مثلا با وجود اولاد، فرزندان اولاد و با وجود برادران برادر زادگان ارث نمىبرند. مؤمنين و مهاجران و غيره هم با آنكه دوست و رفيق و برادر پيمانى شخصاند، باز حقّى در ارث ندارند؛ مگر آنكه بطور احسان چيزى به آنها داده شود و اينكه رسول خدا بالاتر از خود مؤمنان بر آنهاست و زنانش مادران مؤمنين هستند،اينها هيچ يك سبب ارث نميشوند و «تركه» به ارحام اختصاص دارد.[۱۰]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامهی دهخدا
- ↑ فراهیدی، کتابالعین، ج 3، ص 224
- ↑ ساروخانی، دائرةالمعارف علوم اجتماعی، ص 384.
- ↑ جلالیزاده، مبادى و اصطلاحات علم فقه، ص: 201
- ↑ دایره المعارف بزرگ اسلامی
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهمالسلام، ج3، ص: 538
- ↑ بستان، خانواده در اسلام، ص140.
- ↑ بستان، خانواده در اسلام، ص141.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، کتاب الراء، ص347
- ↑ قرشى، على اكبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1371 ه.ش، ج3، ص68
منابع
- دهخدا، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، مؤسسه لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتابالعین، ج 3، ص 224، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410.
- بستان(نجفی)، خانواده در اسلام،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، کتاب الراء
- قرشى، على اكبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1371 ه.ش، ج3
- دایره المعارف بزرگ اسلامی
- امامى، سيد حسن، حقوق مدنى، تهران، انتشارات اسلاميه، بیتا.
- طاهرى، حبيب الله، حقوق مدنى، قم، دفترانتشارات اسلامى، 1418 ه ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالكلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهمالسلام، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهمالسلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير، قم، 1426 ه. ق