مریم محمودزاده (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
مریم محمودزاده (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''نقش شیخ طوسی در عرفی شدن نفقه زوجه؛''' سیر تحول نفقه از مقدر به عرفی
شیخ طوسی در عرفی شدن [[نفقه زوجه]] نقش مهمی را ایفا کرده است. مشهور فقهای شیعه [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] را عرفی می‌دانند، حال آن که برطبق فتاوای فقهای قدیم، [[نفقه]] مقدر دانسته‌ شده است. کتاب مبسوط شیخ طوسی، نقطه عطفی در تبدیل [[نفقه]] مقدر به [[نفقه]] عرفی، در تاریخچه این مسئله فقهی می باشد. شیخ طوسی در کتاب مبسوط خود، از فقه شافعی در این مسئله تأثیر گرفته و بر کتب فقهی بعد از خود اثر گذاشته است. تأثیری که شیخ طوسی در این مسئله بر فقه پس از خود گذاشته، موضوع اصلی این نوشتار می‌باشد. این مقاله با بررسی [[نفقه زوجه]] در کتب فقهی شیعه و اهل سنت پیش از مبسوط و کتاب‌های فقهی پس از مبسوط، الگوی شیخ طوسی در توسعه فقه را در این موضوع به عنوان نمونه‌ای از موضوعات فقه شیعه نقد می‌کند.
شیخ طوسی در عرفی شدن [[نفقه زوجه]] نقش مهمی را ایفا کرده است. مشهور فقهای شیعه [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] را عرفی می‌دانند، حال آن که برطبق فتاوای فقهای قدیم، [[نفقه]] مقدر دانسته‌ شده است. کتاب مبسوط شیخ طوسی، نقطه عطفی در تبدیل [[نفقه]] مقدر به [[نفقه]] عرفی، در تاریخچه این مسئله فقهی می باشد. شیخ طوسی در کتاب مبسوط خود، از فقه شافعی در این مسئله تأثیر گرفته و بر کتب فقهی بعد از خود اثر گذاشته است. تأثیری که شیخ طوسی در این مسئله بر فقه پس از خود گذاشته، موضوع اصلی این نوشتار می‌باشد. این مقاله با بررسی [[نفقه زوجه]] در کتب فقهی شیعه و اهل سنت پیش از مبسوط و کتاب‌های فقهی پس از مبسوط، الگوی شیخ طوسی در توسعه فقه را در این موضوع به عنوان نمونه‌ای از موضوعات فقه شیعه نقد می‌کند.


خط ۱۴: خط ۱۶:
|'''کلیدواژه''': ماوردی ، حاوی ، تاریخ فقه شیعه ، فقه تطبیقی
|'''کلیدواژه''': ماوردی ، حاوی ، تاریخ فقه شیعه ، فقه تطبیقی
|}
|}
==گزارشی از مقاله==
نویسندگان در این مقاله، تاثیر بحث [[نفقه]] کتاب مبسوط شیخ طوسی بر بحث [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] در فقه شیعه را مورد بررسی قرار می‌دهند. بررسی این تاثیر در سه مرحله انجام می‌گیرد: مطالعه تطبیقی بین کتب فقهی قبل از شیخ و کتاب مبسوط، بررسی تطبیقی کتاب مبسوط و کتب معاصر اهل سنت که مبسوط احتمالاً تحت تاثیر آن‌ها نگارش یافته است و نیز بررسی تطبیقی کتاب مبسوط و کتب فقهی شیعه پس از آن.


===مطالعه تطبیقی بین کتب فقهی قبل از شیخ طوسی و کتاب مبسوط===
===مطالعه تطبیقی بین کتب فقهی قبل از شیخ طوسی و کتاب مبسوط===
خط ۳۵: خط ۳۳:
===بررسی تطبیقی کتاب مبسوط و کتب فقهی شیعه پس از آن===
===بررسی تطبیقی کتاب مبسوط و کتب فقهی شیعه پس از آن===
این مقاله در پایان به بیان تاثیر [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] در کتاب مبسوط بر کتاب‌های پس از آن می پردازد و آن ها را با ذکر نام کتاب و نویسنده بیان می‌کند؛ مثل کتاب المهذب ابن براج، المؤتلف طبرسی، الوسیله الی نیل الفضیله ابن حمزه و ... . در این قسمت از مقاله بعد از معرفی کتب متاثر از مبسوط شیخ طوسی در باب [[نفقه زنان|نفقه زوجه]]، به این نکته اشاره می‌کند بعد از علامه حلی، معمولا [[نفقه]] را عرفی می‌دانستند تا این که در این میان شهید ثانی در مسالک، نظر متمایزی داد و بدون اشاره به فقه شافعی، برای اولین بار به منشاء غیر شیعی قول شیخ طوسی در مبسوط اشاره کرد. فقیه برجسته دیگر در این بحث صاحب جواهر است که تعارض بین اطلاق و دلالت آیات را بحث می‌کند. با این وجود سایر فقهای معاصر، [[نفقه]] را عرفی می‌دانند.
این مقاله در پایان به بیان تاثیر [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] در کتاب مبسوط بر کتاب‌های پس از آن می پردازد و آن ها را با ذکر نام کتاب و نویسنده بیان می‌کند؛ مثل کتاب المهذب ابن براج، المؤتلف طبرسی، الوسیله الی نیل الفضیله ابن حمزه و ... . در این قسمت از مقاله بعد از معرفی کتب متاثر از مبسوط شیخ طوسی در باب [[نفقه زنان|نفقه زوجه]]، به این نکته اشاره می‌کند بعد از علامه حلی، معمولا [[نفقه]] را عرفی می‌دانستند تا این که در این میان شهید ثانی در مسالک، نظر متمایزی داد و بدون اشاره به فقه شافعی، برای اولین بار به منشاء غیر شیعی قول شیخ طوسی در مبسوط اشاره کرد. فقیه برجسته دیگر در این بحث صاحب جواهر است که تعارض بین اطلاق و دلالت آیات را بحث می‌کند. با این وجود سایر فقهای معاصر، [[نفقه]] را عرفی می‌دانند.
==نتیجه گیری==
در نتیجه گیری این مقاله به موارد زیر اشاره شده است:
* در این مقاله، نویسنده به بررسی تاثیر کتاب مبسوط شیخ طوسی در عرفی شدن [[نفقه]] می پردازد. بررسی متون پیش از شیخ نشان داد که بحث های فقهی در موضوع [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] از روایات متأثر بوده است و تنها سه مورد خوراک و پوشاک و مسکن را برای [[نفقه]] بیان کرده و ذکری از مواردی که در دوره‌های بعد مطرح شده است نمی‌آورند. شیخ طوسی در این بازسازی در تبویب، ذکر مسائل اصلی و فرعی ادله و تقریر آن، تا حدودی متاثر از الحاوی ماوردی است و همین سبب به روایات باب [[نفقه]] کم تر توجه کرده است. ظاهر روایات با فتوای مشهور شافعی در مورد مقدار [[نفقه زنان|نفقه زوجه]] و مصادیق آن تعارض آشکاری دارد و بررسی مسائل جدید در این موضوع به حل این تعارض نیاز دارد. با این وجود شیخ طوسی در این بحث برای اولین بار به اطلاق آیات و روایاتی از اهل سنت استناد می‌نماید.
* قوت فقهی شیخ طوسی با مقایسه دو کتاب به ویژه در محور فتاوا مشخص می گردد. هرچند در دوره‌های بعدی ادله شیخ و برخی از فتاوای او به دست فقها پالایش می‌شود اما چارچوبی که شیخ در ادله، تقریر آن، مسائل و ذکر مصادیق متعدد و ... برای این وضع ایجاد می‌کند ادامه پیدا می‌کند و به آن کم‌تر اشکال می‌شود. به غیر از شهید ثانی و صاحب جواهر که به منشاء مسائل و فتاوای شیخ در مبسوط توجه کرده اند، تنها برخی معاصران مانند محقق اراکی، سید محسن حکیم و محمد سعید حکیم به روایات و حل این تعارض توجه نموده اند. اگر پژوهش‌های دیگر تاثیر تعیین کننده مبسوط در چند مسئله فقهی دیگر را نیز ثابت نماید لازم است در پژوهش های فقهی نقش کتاب مبسوط شیخ طوسی در تک‌تک مسائل با تعامل بیشتری بررسی شود.<br />
* نتیجه توجه دوباره به روایات در زمان معاصر، در بحث محقق اراکی و محمدسعید حکیم انحصار [[نفقه]] در مواردی است که از روایات فهمیده می شود و در مورد محسن حکیم یافتن روایتی جدید برای اثبات [[نفقه]] عرفی می باشد. این بازگشت دوباره به روایات نتیجه الگوی شیخ طوسی در توسعه این بحث است و اگر شیخ به جای نادیده گرفتن ادله و اقوال پیشین با نقد آن به ادله جدید استناد می‌کرد و مسائل جدید را با توجه به ارتباط مسائل با ادله و اقوال پیشین استنباط می‌نمود، این بازگشت مجدد پیش نمی‌آمد. در حقیقت در جایی که سنتی علمی مانند سنت فقهی شیعی قبل از شیخ وجود دارد، توسعه علم بدون در نظر گرفتن سنت علمی و بدون بررسی مشکل توسعه نیافتگی آن و صرفاً با رویکردی پالایشی نسبت به وضعیت توسعه یافته طرف مقابل نمی تواند توسعه پایداری باشد. می توان گفت نسبتی که فقه شیعه با فقه شافعی در آن دوران داشته امروز نیز بین فقه شیعه و علم حقوق برقرار می باشد.


==منبع==
==منبع==