جز Shiri صفحهٔ کفویّت؛ همسانهمسری را به کفویت منتقل کرد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
==در | ==تعریف لغوی== | ||
«كُفو» در لغت، به معناى مثل و مانند و همسان، <ref>بستانی، فرهنگ ابجدى الفبايى عربى فارسى، متن، 1375ش، ص 733</ref> و همطراز در مقام و منزلت و قدر آمده است. <ref>مکارم، نفحات القرآن، ج4، 1426ه.ق، ص 11</ref> <ref>مکارم، لغات در تفسير نمونه، 1387ش، ص463</ref> و سپس به هرگونه شبيه و مانند اطلاق شده است. <ref>مکارم، لغات در تفسير نمونه، 1387ش، ص 463</ref> | |||
کفویت از کلمهی کُفو عربی گرفته شده و به معنای همشأنی، همرتبگی است. <ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%AA دهخدا، ذیل واژه «کفویت»، وبسایت واژه یاب]</ref> | |||
أكفاء جمع كفو در معنای نظیر، مساوی میباشد.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج1، ص140</ref> <ref>نسفى، طلبة الطلبة في الاصطلاحات الفقهية، 1997 م، ص 77</ref> | |||
==تعریف اصطلاحی== | |||
کفائت یا کفویت مصدر است يعنى نظير بودن <ref>الجوهري الفارابي، الصحاح ج 1، ص 68.</ref> و در اينجا غرض از كفائت، تساوى [[زوجين]] و مانند بودن آن دو است.<ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، 1426ه.ق، ص 367</ref> | |||
کفائت یک اصطلاح فقهى است؛ مراد از آن هم كفو بودن [[زن]] و [[شوهر]] است. <ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامى، ج3، 1373ش، ص 1577</ref> | |||
برخی تساوی [[زوجین]] در اسلام و ایمان را معنای آن میدانند. <ref>طریحی، مجمع البحرين، ج1، 1375ش، ص 360</ref> | |||
کفائت یک اصطلاح فقهى است؛ مراد از آن هم كفو بودن [[زن]] و [[شوهر]] است. <ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامى، ج3، ص 1577</ref> | |||
برخی تساوی [[زوجین]] در اسلام و ایمان را معنای آن میدانند. <ref>طریحی، مجمع البحرين، ج1، ص 360</ref> | |||
بعضی دیگر [[کفویت]] را مساوى بودن در نسب، اسلام، حرفه، حريت، ديانت و يسار زوج از [[نفقه]] به حال [[زن]] میدانند. <ref>شهیدثانی،شرح لمعه ج 2 ص 78</ref> | بعضی دیگر [[کفویت]] را مساوى بودن در نسب، اسلام، حرفه، حريت، ديانت و يسار زوج از [[نفقه]] به حال [[زن]] میدانند. <ref>شهیدثانی،شرح لمعه ج 2 ص 78</ref> | ||
برخی دیگر ایمان، اخلاق نیکو و استطاعت در قیام به شئون [[همسر]] را از شرایط [[کفویت]] ذکر کردهاند. <ref>غديرى، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهية، ص 482</ref> | برخی دیگر ایمان، اخلاق نیکو و استطاعت در قیام به شئون [[همسر]] را از شرایط [[کفویت]] ذکر کردهاند. <ref>غديرى، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهية، 1418ه.ق، ص 482</ref> | ||
به طور خلاصه میتوان گفت: مراد از كفویت، [[همسانى دختر و پسر]] در اسلام و ايمان است. برخى، توانايى دادن [[نفقه]] را نيز بدان افزودهاند. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج5، ص 403</ref> | به طور خلاصه میتوان گفت: مراد از كفویت، [[همسانى دختر و پسر]] در اسلام و ايمان است. برخى، توانايى دادن [[نفقه]] را نيز بدان افزودهاند. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج5، 1426ه.ق، ص 403</ref> | ||
ليكن كفو بودن [[همسران]]، در [[شرافت خانوادگى]] یعنی همسطح بودن موقعيت اجتماعى دو [[خانواده]] شرط نيست. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج3، ص 299</ref> | ليكن كفو بودن [[همسران]]، در [[شرافت خانوادگى]] یعنی همسطح بودن موقعيت اجتماعى دو [[خانواده]] شرط نيست. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج3، 1426ه.ق، ص 299</ref> | ||
كفائت فى الجمله در [[ازدواج]] معتبر و از شرائط صحت آن است هرچند كه در شرائط و تفسير آن اختلاف وجود دارد. بنابراین زوجين در عقد ازدواج بايد به دينى همتاى يكديگر باشند؛ به اين معنا كه اگر [[زن]]، مسلمان است، [[شوهر]] نيز، مسلمان باشد. چنانچه گفته شد در اين كه توانايى پرداخت [[نفقه]] نيز در همتا بودن [[مرد]] شرط است يا نه، اختلاف است. بيشتر فقيهان آن را شرط نمیدانند. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص367</ref> | كفائت فى الجمله در [[ازدواج]] معتبر و از شرائط صحت آن است هرچند كه در شرائط و تفسير آن اختلاف وجود دارد. بنابراین زوجين در عقد ازدواج بايد به دينى همتاى يكديگر باشند؛ به اين معنا كه اگر [[زن]]، مسلمان است، [[شوهر]] نيز، مسلمان باشد. چنانچه گفته شد در اين كه توانايى پرداخت [[نفقه]] نيز در همتا بودن [[مرد]] شرط است يا نه، اختلاف است. بيشتر فقيهان آن را شرط نمیدانند. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، 1426ه.ق، ص367</ref> | ||
از آنجا که كفو بودن [[زن]] و مرد در دين، از شرايط [[صحّت نكاح]] است. بنابراين، [[ازدواج]] مسلمان با كافر غير كتابى و نيز [[زن مسلمان]] حتى با كافر كتابى صحيح نيست. در صحّت [[ازدواج]] [[مرد مسلمان]] با [[زن كتابى]] اختلاف است، مشهور ميان متأخران حرمت [[ازدواج دائم]] با آنان است. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص484</ref> | از آنجا که كفو بودن [[زن]] و مرد در دين، از شرايط [[صحّت نكاح]] است. بنابراين، [[ازدواج]] مسلمان با كافر غير كتابى و نيز [[زن مسلمان]] حتى با كافر كتابى صحيح نيست. در صحّت [[ازدواج]] [[مرد مسلمان]] با [[زن كتابى]] اختلاف است، مشهور ميان متأخران حرمت [[ازدواج دائم]] با آنان است. <ref>هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، 1426ه.ق، ص484</ref> | ||
==از منظر جامعهشناسان== | ==از منظر جامعهشناسان== | ||
جامعهشناسان در کاربرد مفهوم توصیفی [[همسانهمسری]] به این نکته اشاره دارند که افرادی که درصدد ا[[زدواج]] برمیآیند، معمولاً کسی را برای [[همسری]] ترجیح میدهند که از همسانی و مشابهت بیشتری با آنان برخوردار باشد و هرچه وجوه اختلاف و تمایز دو فرد بارزتر باشد، از تمایل آنان به ازدواج با یکدیگر میکاهد. همسانی یا [[قرابت زوجین]] در باورهای دینی و مذهبی، گرایشهای سیاسی، سن، محل سکونت و محیط کار، تحصیلات، طبقه اجتماعی، نژاد و قومیت، قوای ذهنی و ویژگی های جسمانی مهمترین انواع همسانیاند که در ازدواجها دیده میشوند. <ref>بستان و همکاران، اسلام و جامعهشناسی خانواده، 1382ش، ص30-32</ref> | |||
جامعهشناسان در کاربرد مفهوم توصیفی [[همسانهمسری]] به این نکته اشاره دارند که افرادی که درصدد ا[[زدواج]] برمیآیند، معمولاً کسی را برای [[همسری]] ترجیح میدهند که از همسانی و مشابهت بیشتری با آنان برخوردار باشد و هرچه وجوه اختلاف و تمایز دو فرد بارزتر باشد، از تمایل آنان به ازدواج با یکدیگر میکاهد. همسانی یا [[قرابت زوجین]] در باورهای دینی و مذهبی، گرایشهای سیاسی، سن، محل سکونت و محیط کار، تحصیلات، طبقه اجتماعی، نژاد و قومیت، قوای ذهنی و ویژگی های جسمانی مهمترین انواع همسانیاند که در ازدواجها دیده میشوند. <ref>بستان و همکاران، اسلام و جامعهشناسی خانواده، ص30-32</ref> | اما [[همسان همسری]] در معنای هنجاری آن به قاعدهمندی و جنبهی نهادینه شدهی همسانیهای [[زن و شوهر]] اشاره دارد. برحسب این معنا، احراز برخی همسانیها بین [[زن و شوهر]]، شرط لازم یا اولویت [[همسرگزینی]] تلقی میشود.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص۵۲</ref> | ||
اما [[همسان همسری]] در معنای هنجاری آن به قاعدهمندی و جنبهی نهادینه شدهی همسانیهای [[زن و شوهر]] اشاره دارد. برحسب این معنا، احراز برخی همسانیها بین [[زن و شوهر]]، شرط لازم یا اولویت [[همسرگزینی]] تلقی میشود. | |||
==انواع کفویّت== | ==انواع کفویّت== | ||
===کفو شرعی=== | ===کفو شرعی=== | ||
منظور از [[كفو شرعى]] آن است كه [[همسر]] فرد مسلمان باید مسلمان باشد. <ref>مکارم، احكام بانوان، ص 142 مکارم، كتاب النكاح، ج2، ص 21</ref> | منظور از [[كفو شرعى]] آن است كه [[همسر]] فرد مسلمان باید مسلمان باشد. <ref>مکارم، احكام بانوان، ص 142 مکارم، كتاب النكاح، ج2، 1424ه.ق، ص 21</ref> | ||
===کفو عرفی=== | ===کفو عرفی=== | ||
منظور از [[كفو عرفى]] آن است كه از [[همسران]] نظر شئون اجتماعى با هم متناسب باشند. <ref>مکارم، احكام بانوان، ص 142</ref> | منظور از [[كفو عرفى]] آن است كه از [[همسران]] نظر شئون اجتماعى با هم متناسب باشند. <ref>مکارم، احكام بانوان، 1386ش، ص 142</ref> | ||
و در [[ازدواج]] آنان، آسيب و خدشهاى به آبرو و حيثيت طرف مقابل و خانوادهاش وارد نشود. <ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج5، ص 403 با کمی دخل و تصرف</ref> | و در [[ازدواج]] آنان، آسيب و خدشهاى به آبرو و حيثيت طرف مقابل و خانوادهاش وارد نشود. <ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج5، 1426ه.ق، ص 403 با کمی دخل و تصرف</ref> | ||
تناسب از جهات مختلف است: سن و سال، از نظر سواد و معلومات، از نظر ديانت، از نظر سلامت جسم واز نظر وضع زندگى مادى. البته منحصر در اين پنج مورد نيست. | تناسب از جهات مختلف است: سن و سال، از نظر سواد و معلومات، از نظر ديانت، از نظر سلامت جسم واز نظر وضع زندگى مادى. البته منحصر در اين پنج مورد نيست. | ||
در [[ازدواج سنّى با دختر شيعه]]، اگر احتمال دهيم مذهب او به خطر میافتد شرعاً كفو به حساب نمیآيد، <ref>مکارم، كتاب النكاح، ج2، ص 21</ref> | در [[ازدواج سنّى با دختر شيعه]]، اگر احتمال دهيم مذهب او به خطر میافتد شرعاً كفو به حساب نمیآيد، <ref>مکارم، كتاب النكاح، ج2، 1424ه.ق، ص 21</ref> | ||
از منظر آیت الله مکارم شیرازی كفو بودن دو [[همسر]] تنها بر اساس ايمان و اسلام و تقوا استوار میگردد. <ref>مکارم، تفسير نمونه، ج17، ص 324</ref> | از منظر آیت الله مکارم شیرازی كفو بودن دو [[همسر]] تنها بر اساس ايمان و اسلام و تقوا استوار میگردد. <ref>مکارم، تفسير نمونه، ج17، 1371ش، ص 324</ref> | ||
ایشان در این باره نوشتهاند: در روايات اسلامى ما با مسأله همطراز بودن به اين مفهوم غلط كه در آن زمانها در ميان قبايل و اجتماعات طبقاتى به شدت رواج داشت شديداً مبارزه شده و عموم [[زنان]] و [[مردان]]، [[دختران]] و [[پسران]] با ايمان را همطراز معرفى نموده است. | ایشان در این باره نوشتهاند: در روايات اسلامى ما با مسأله همطراز بودن به اين مفهوم غلط كه در آن زمانها در ميان قبايل و اجتماعات طبقاتى به شدت رواج داشت شديداً مبارزه شده و عموم [[زنان]] و [[مردان]]، [[دختران]] و [[پسران]] با ايمان را همطراز معرفى نموده است. | ||
در روايات اسلامى مىخوانيم: «المؤمن كفو المؤمن» هر فرد با ايمان از هر [[فاميل]] و هر [[خانواده]]، و هر نژاد و طبقهاى باشد همشأن فرد با ايمان ديگر است. <ref>مکارم، مشكلات جنسى جوانان، ص 55</ref> | در روايات اسلامى مىخوانيم: «المؤمن كفو المؤمن» هر فرد با ايمان از هر [[فاميل]] و هر [[خانواده]]، و هر نژاد و طبقهاى باشد همشأن فرد با ايمان ديگر است. <ref>مکارم، مشكلات جنسى جوانان، 1387ش، ص 55</ref> | ||
در كليات حقوقى آمده است: | در كليات حقوقى آمده است: | ||
هم شأن بودن [[زن]] با [[مرد]] و كفو يكديگر بودن شرعا عبارت است از مساوات در دين و عرفا عبارت است از مساوات در حسب و نسب و ثروت و شرف و امثال اينها و اينكه در بعض اخبار از ازدواج با شارب الخمر و قمار باز منع شده ناظر به رعايت اين معنى است. <ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامى، ج3، ص 1577</ref> | هم شأن بودن [[زن]] با [[مرد]] و كفو يكديگر بودن شرعا عبارت است از مساوات در دين و عرفا عبارت است از مساوات در حسب و نسب و ثروت و شرف و امثال اينها و اينكه در بعض اخبار از ازدواج با شارب الخمر و قمار باز منع شده ناظر به رعايت اين معنى است. <ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامى، ج3، 1373ش، ص 1577</ref> | ||
==نتیجهی بحث== | ==نتیجهی بحث== | ||
به هرحال، اسلام با تأکید بر اصل [[کفویت]] در ازدواج، موافقت خود را با قاعدهی [[همسانهمسری]] در کلیت آن ابراز نموده، هرچند بر پایهی مبانی ارزشی خود، تعریف خاصی از ان ارائه داده که مطابق آن ایمان و اسلام، هم شرط لازم و هم شرط کافی برای تحقق [[کفویت]] است. بنابراین، هرگاه این معیار فراهم بود، میتوان معیارهای دیگر همسانی را نادیده گرفت. | به هرحال، اسلام با تأکید بر اصل [[کفویت]] در ازدواج، موافقت خود را با قاعدهی [[همسانهمسری]] در کلیت آن ابراز نموده، هرچند بر پایهی مبانی ارزشی خود، تعریف خاصی از ان ارائه داده که مطابق آن ایمان و اسلام، هم شرط لازم و هم شرط کافی برای تحقق [[کفویت]] است. بنابراین، هرگاه این معیار فراهم بود، میتوان معیارهای دیگر همسانی را نادیده گرفت. | ||
در نتیجه میتوان گفت اسلام به جای اتخاذ رویکردی محافظهکارانه و کنار آمدن با پندارهای نادرستی مانند لزوم همسانی قومی، نژادی و طبقاتی زوجین، رویکردی اصلاحی را به نمایش گذاشته و به معرفی و جایگزینی الگوی جدیدی برای [[همسانهمسری]] اهتمام ورزیده است. <ref>بستان، خانواده در اسلام، ص۵۲-۵۴</ref> | در نتیجه میتوان گفت اسلام به جای اتخاذ رویکردی محافظهکارانه و کنار آمدن با پندارهای نادرستی مانند لزوم همسانی قومی، نژادی و طبقاتی زوجین، رویکردی اصلاحی را به نمایش گذاشته و به معرفی و جایگزینی الگوی جدیدی برای [[همسانهمسری]] اهتمام ورزیده است. <ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص۵۲-۵۴</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۴: | خط ۴۹: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*غديرى، عبدالله عيسى ابراهيم، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهية، بيروت، دار الرسول الاكرم صلى الله عليه و آله و سلم، 1418 ه. ق | *غديرى، عبدالله عيسى ابراهيم، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهية، بيروت، دار الرسول الاكرم صلى الله عليه و آله و سلم، 1418 ه. ق . | ||
*نسفى، عمر بن محمد، طلبة الطلبة في الإصطلاحات الفقهية، بيروت، دار الكتب العلمية،1997 م | *نسفى، عمر بن محمد، طلبة الطلبة في الإصطلاحات الفقهية، بيروت، دار الكتب العلمية،1997 م. | ||
*بستان و همکاران، اسلام و جامعهشناسی خانواده، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، | *بستان و همکاران، اسلام و جامعهشناسی خانواده، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1382ش. | ||
*طريحى، فخرالدين بن محمد، مجمع البحرين، محقق احمد حسينى اشكورى، تهران، مرتضوى، چاپ سوم، | *طريحى، فخرالدين بن محمد، مجمع البحرين، محقق احمد حسينى اشكورى، تهران، مرتضوى، چاپ سوم، 1375ش. | ||
*مكارم شيرازى،ناصر، لغات در تفسير نمونه، قم، مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام1387 ه. ش | *مكارم شيرازى،ناصر، لغات در تفسير نمونه، قم، مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام1387 ه. ش. | ||
*مكارم شيرازى،ناصر، نفحات القرآن قم، امام مدرسه على بن ابى طالب عليه، 1426 ه. ق | *مكارم شيرازى،ناصر، نفحات القرآن قم، امام مدرسه على بن ابى طالب عليه، 1426 ه. ق. | ||
*سجادى، | *سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، تهران، كومش، 1373ش. | ||
*ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب ، دارالفکر، بیتا. | *ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب ، دارالفکر، بیتا. | ||
*هاشمى شاهرودى محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير قم، 1426 ه. ق | *هاشمى شاهرودى محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير قم، 1426 ه. ق. | ||
*بستان(نجفی)، خانواده در اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، | *بستان(نجفی)، خانواده در اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390ش. | ||
*بستانی، فواد افرام، فرهنگ ابجدى الفبايى عربى فارسى، ترجمه كامل المنجد الابجدى، رضا مهیار، تهران، اسلامی، 1375. | *بستانی، فواد افرام، فرهنگ ابجدى الفبايى عربى فارسى، ترجمه كامل المنجد الابجدى، رضا مهیار، تهران، اسلامی، 1375. | ||
*شهید ثانی، شرح لمعه، دارالعلم، بیجا، بیتا. | *شهید ثانی، شرح لمعه، دارالعلم، بیجا، بیتا. | ||
*الجوهري الفارابي، أبو نصر إسماعيل بن حماد، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربيه، بيروت، دار العلم للملايين ١٤٠٧ هـ ق. | *الجوهري الفارابي، أبو نصر إسماعيل بن حماد، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربيه، بيروت، دار العلم للملايين ١٤٠٧ هـ ق. | ||
*مكارم شيرازى، ناصر، احكام بانوان، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، | *مكارم شيرازى، ناصر، احكام بانوان، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، 1386ش. | ||
*مكارم شيرازى،ناصر، مشكلات جنسى جوانان، قم، نسل جوان، 1387 | *مكارم شيرازى،ناصر، مشكلات جنسى جوانان، قم، نسل جوان، 1387 ش. | ||
*مكارم شيرازى،ناصر، كتاب النكاح، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع):1424 ه.ق | *مكارم شيرازى،ناصر، كتاب النكاح، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع):1424 ه.ق. | ||
*مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، | *مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1371ش. | ||
[[رده: ویکیجنسیت]] | [[رده: ویکیجنسیت]] | ||
