زهرا غلامی (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
#کاربران/مهندسان با تبدیل علم به فناوری، تعامل پویای میان نظریه‌پردازی، روش‌شناسی، نظام‌سازی و کاربرد عملی را نشان می‌دهند.<ref>شنایدر، «چهار مرحله یک قلمرو علمی؛ چهار نوع دانشمند»، ۱۴۰۰ش، ص117-122.</ref> | #کاربران/مهندسان با تبدیل علم به فناوری، تعامل پویای میان نظریه‌پردازی، روش‌شناسی، نظام‌سازی و کاربرد عملی را نشان می‌دهند.<ref>شنایدر، «چهار مرحله یک قلمرو علمی؛ چهار نوع دانشمند»، ۱۴۰۰ش، ص117-122.</ref> | ||
روز جهانی زنان و دختران در علم، یک رویداد سالانه است که در ۱۱ فوریه با هدف ترویج مشارکت کامل و برابر زنان در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات برگزار می‌شود. این روز در سال ۲۰۱۵م، با تصویب قطعنامه ۲۱۲/۷۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌رسمیت شناخته شد و هر سال با تمرکز بر یک موضوع خاص، چالش‌های مرتبط با برابری جنسیتی در عرصۀ علمی را مورد توجه قرار می‌دهد.<ref>Jordan, “Why we need an International Day?”, 2016, p.197–198.</ref> این رویداد با حمایت هیأت‌های نمایندگی دائمی چندین کشور از جمله آندورا، آنتیگوا و باربودا، ارمنستان، استرالیا، بوتان، شیلی، اکوادور، فنلاند، یونان، لتونی، مکزیک، نیجریه، جمهوری کره، سن مارینو و ازبکستان برگزار می‌شود. | روز جهانی زنان و دختران در علم، یک رویداد سالانه است که در ۱۱ فوریه با هدف ترویج مشارکت کامل و برابر زنان در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات برگزار می‌شود. این روز در سال ۲۰۱۵م، با تصویب قطعنامه ۲۱۲/۷۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌رسمیت شناخته شد و هر سال با تمرکز بر یک موضوع خاص، چالش‌های مرتبط با برابری جنسیتی در عرصۀ علمی را مورد توجه قرار می‌دهد.<ref>Jordan, “Why we need an International Day?”, 2016, p.197–198.</ref> این رویداد با حمایت هیأت‌های نمایندگی دائمی چندین کشور از جمله آندورا، آنتیگوا و باربودا، ارمنستان، استرالیا، بوتان، شیلی، اکوادور، فنلاند، یونان، لتونی، مکزیک، نیجریه، جمهوری کره، سن مارینو و ازبکستان برگزار می‌شود.<ref>[https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly “International Day of Women and Girls in Science, 11 February”, website United Nations] </ref> | ||
<ref>[https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly “International Day of Women and Girls in Science, 11 February”, website United Nations] </ref> | |||
=='''تاریخچه'''== | =='''تاریخچه'''== | ||
علی‌رغم رشد تدریجی تعداد زنان فارغ‌التحصیل در رشته‌های مختلف علمی و مهندسی در دانشگاه‌های آمریکا طی دهه‌های 1960 تا 1980م، این روند از دهۀ 1980م، با رکود مواجه شده و به سطحی ثابت رسیده است.<ref>[https://www.jstor.org/stable/29774475 Brush, “Women in Science and Engineering”, 1991, p.405.]</ref> مطالعات انجام‌شده در بریتانیا در سال 2013م، نیز حاکی از آن است که در طول 25 سال منتهی به این تاریخ، مشارکت زنان در حوزه‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات رشد قابل‌توجهی نداشته و حضور آنان در این زمینه‌ها همچنان کمرنگ باقی مانده است.<ref>Fiegener, “Science and Engineering Degrees: 1966–2010”, 2013, p.98.</ref> | علی‌رغم رشد تدریجی تعداد زنان فارغ‌التحصیل در رشته‌های مختلف علمی و مهندسی در دانشگاه‌های آمریکا طی دهه‌های 1960 تا 1980م، این روند از دهۀ 1980م، با رکود مواجه شده و به سطحی ثابت رسیده است.<ref>[https://www.jstor.org/stable/29774475 Brush, “Women in Science and Engineering”, 1991, p.405.]</ref> مطالعات انجام‌شده در بریتانیا در سال 2013م، نیز حاکی از آن است که در طول 25 سال منتهی به این تاریخ، مشارکت زنان در حوزه‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات رشد قابل‌توجهی نداشته و حضور آنان در این زمینه‌ها همچنان کمرنگ باقی مانده است.<ref>Fiegener, “Science and Engineering Degrees: 1966–2010”, 2013, p.98.</ref> | ||
تحقیقات یونسکو نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۵م، زنان تنها 35٪ از فارغ‌التحصیلان رشته‌های STEM در سطح جهانی را تشکیل می‌دهند، رقمی که در طول دهۀ گذشته تغییر محسوسی نداشته است. این پدیدۀ نگران‌کننده ناشی از دو عامل کلیدی است؛ اولاً، وجود شکاف اعتماد به نفس در مهارت‌های ریاضی در میان دختران، علی‌رغم عملکرد تحصیلی مطلوب آنان و ثانیاً، تداوم کلیشه‌های جنسیتی عمیق نهادینه‌شده که به‌صورت سیستماتیک مسیر پیشرفت زنان را در مشاغل علمی و فناورانه محدود می‌سازد.<ref>[https://scorize.com/blog/women-stem-graduates/ طیران، | تحقیقات یونسکو نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۵م، زنان تنها 35٪ از فارغ‌التحصیلان رشته‌های STEM در سطح جهانی را تشکیل می‌دهند، رقمی که در طول دهۀ گذشته تغییر محسوسی نداشته است. این پدیدۀ نگران‌کننده ناشی از دو عامل کلیدی است؛ اولاً، وجود شکاف اعتماد به نفس در مهارت‌های ریاضی در میان دختران، علی‌رغم عملکرد تحصیلی مطلوب آنان و ثانیاً، تداوم کلیشه‌های جنسیتی عمیق نهادینه‌شده که به‌صورت سیستماتیک مسیر پیشرفت زنان را در مشاغل علمی و فناورانه محدود می‌سازد.<ref>[https://scorize.com/blog/women-stem-graduates/ طیران، «گزارش یونسکو: شکاف جنسیتی در رشته‌های STEM و چالش‌های پیش رو»، وب‌سایت اسکورایز.]</ref> | ||
سازمان ملل متحد از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴م، هر ساله با انتخاب موضوعات محوری در روز جهانی دانشمندان زن، به بررسی ابعاد مختلف چالش‌های برابری جنسیتی در حوزه‌های STEM پرداخته است. «دگرگونی جهان: برابری در علم» در سال ۲۰۱۶م، با تأکید بر نقش تحول‌آفرین زنان در علوم و «جنسیت، علم و توسعه پایدار: تأثیر رسانه‌ها» در سال ۲۰۱۷م، که به تحلیل نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به کلیشه‌های جنسیتی پرداخت. «برابری و توازن در علم برای صلح و توسعه» در سال ۲۰۱۸م، با محوریت ارتباط علوم و اهداف صلح جهانی، «سرمایه‌گذاری در زنان و دختران برای رشد سبز فراگیر» در سال ۲۰۱۹م، که بر اقتصاد پایدار متمرکز بود. «برابری در علم، فناوری و نوآوری: روندها و چالش‌های جهانی» در سال ۲۰۲۰م، با بررسی موانع ساختاری، «فراتر از مرزها: برابری در علم برای جامعه» در سال ۲۰۲۱م، با نگاهی به حل چالش‌های اجتماعی، «برابری، تنوع و شمول: آب ما را متحد می‌کند» در سال ۲۰۲۲م، که بحران آب را به‌عنوان محور عدالت جنسیتی مطرح کرد. همچنین «نوآوری کنید. نشان دهید. ارتقا دهید. پیشرفت دهید. حفظ کنید» در سال ۲۰۲۳م، با تأکید بر اقدامات عملی و سرانجام «زنان و دختران در رهبری علمی: عصری جدید برای پایداری» در سال ۲۰۲۴م، که بر ضرورت حضور زنان در پست‌های کلیدی علمی برای دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار تأکید داشت.<ref>[https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly “International Day of Women and Girls in Science, 11 February”, website United Nations.]</ref> | سازمان ملل متحد از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴م، هر ساله با انتخاب موضوعات محوری در روز جهانی دانشمندان زن، به بررسی ابعاد مختلف چالش‌های برابری جنسیتی در حوزه‌های STEM پرداخته است. «دگرگونی جهان: برابری در علم» در سال ۲۰۱۶م، با تأکید بر نقش تحول‌آفرین زنان در علوم و «جنسیت، علم و توسعه پایدار: تأثیر رسانه‌ها» در سال ۲۰۱۷م، که به تحلیل نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به کلیشه‌های جنسیتی پرداخت. «برابری و توازن در علم برای صلح و توسعه» در سال ۲۰۱۸م، با محوریت ارتباط علوم و اهداف صلح جهانی، «سرمایه‌گذاری در زنان و دختران برای رشد سبز فراگیر» در سال ۲۰۱۹م، که بر اقتصاد پایدار متمرکز بود. «برابری در علم، فناوری و نوآوری: روندها و چالش‌های جهانی» در سال ۲۰۲۰م، با بررسی موانع ساختاری، «فراتر از مرزها: برابری در علم برای جامعه» در سال ۲۰۲۱م، با نگاهی به حل چالش‌های اجتماعی، «برابری، تنوع و شمول: آب ما را متحد می‌کند» در سال ۲۰۲۲م، که بحران آب را به‌عنوان محور عدالت جنسیتی مطرح کرد. همچنین «نوآوری کنید. نشان دهید. ارتقا دهید. پیشرفت دهید. حفظ کنید» در سال ۲۰۲۳م، با تأکید بر اقدامات عملی و سرانجام «زنان و دختران در رهبری علمی: عصری جدید برای پایداری» در سال ۲۰۲۴م، که بر ضرورت حضور زنان در پست‌های کلیدی علمی برای دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار تأکید داشت.<ref>[https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly “International Day of Women and Girls in Science, 11 February”, website United Nations.]</ref> | ||
=='''آمار ایران و جهان'''== | =='''آمار ایران و جهان'''== | ||
بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، سهم دانشمندان زن در سطح جهانی از ۲۹% در سال ۲۰۰۲م، به ۴۱% در سال ۲۰۲۲م، افزایش یافته است که نشان‌دهندۀ پیشرفت قابل توجه در عرصه‌های علمی است. با این حال، توزیع این مشارکت از سال ۲۰۱۸م تا ۲۰۲۲م، ناهمگون است و کشورهایی مانند پرتغال، اسپانیا و آرژانتین بالاترین سهم را داشته‌اند. این نسبت برای دانشمندان زن در ایالات متحده، برابر ۴۲٪ بود که بالاتر از میانگین جهانی است.<ref>[https://www.iscanews.ir/news/1261972/ صائبی صفت، | بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، سهم دانشمندان زن در سطح جهانی از ۲۹% در سال ۲۰۰۲م، به ۴۱% در سال ۲۰۲۲م، افزایش یافته است که نشان‌دهندۀ پیشرفت قابل توجه در عرصه‌های علمی است. با این حال، توزیع این مشارکت از سال ۲۰۱۸م تا ۲۰۲۲م، ناهمگون است و کشورهایی مانند پرتغال، اسپانیا و آرژانتین بالاترین سهم را داشته‌اند. این نسبت برای دانشمندان زن در ایالات متحده، برابر ۴۲٪ بود که بالاتر از میانگین جهانی است.<ref>[https://www.iscanews.ir/news/1261972/ صائبی صفت، «زنان چگونه جایگاه خود را در علم پیدا کنند؟ از کلیشه‌های جنسیتی تا برابری در دانش»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران.]</ref> | ||
دانشمندان زن در رشته‌های شیمی، زیست‌شناسی مولکولی، ایمونولوژی، روان‌شناسی و سایر رشته‌ها به برابری دست یافتند در حالی‌که سهم زنان در رشته‌های مهندسی و ریاضیات، دانشمندان زن به ترتیب تنها ۲۸% و ۲۷% است.<ref>[https://www.iscanews.ir/news/1261972/ صائبی صفت، | دانشمندان زن در رشته‌های شیمی، زیست‌شناسی مولکولی، ایمونولوژی، روان‌شناسی و سایر رشته‌ها به برابری دست یافتند در حالی‌که سهم زنان در رشته‌های مهندسی و ریاضیات، دانشمندان زن به ترتیب تنها ۲۸% و ۲۷% است.<ref>[https://www.iscanews.ir/news/1261972/ صائبی صفت، «زنان چگونه جایگاه خود را در علم پیدا کنند؟ از کلیشه‌های جنسیتی تا برابری در دانش»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران.]</ref> | ||
بر اساس گزارش یوروست در سال ۲۰۲۳م، تعداد دانشمندان زن در اتحادیه اروپا به ۷.۷ میلیون نفر رسید که افزایشی ۳۸۱٬۲۰۰ نفری نسبت به سال ۲۰۲۲م، را نشان می‌دهد. توزیع جغرافیایی این حضور ناهمگون بوده است، به‌طوری که دانمارک (۵۰.۸٪) و اسپانیا (۵۰٪) و بلغارستان (۳۹.۱٪) بالاترین سهم و مجارستان (۳۰.۷٪) و فنلاند (۳۱.۴٪) و ایتالیا با (۳۱.۴٪) کمترین میزان مشارکت زنان در حوزه‌های علمی و مهندسی را داشتند.<ref>https://www.iscanews.ir/news/1261972/</ref> | بر اساس گزارش یوروست در سال ۲۰۲۳م، تعداد دانشمندان زن در اتحادیه اروپا به ۷.۷ میلیون نفر رسید که افزایشی ۳۸۱٬۲۰۰ نفری نسبت به سال ۲۰۲۲م، را نشان می‌دهد. توزیع جغرافیایی این حضور ناهمگون بوده است، به‌طوری که دانمارک (۵۰.۸٪) و اسپانیا (۵۰٪) و بلغارستان (۳۹.۱٪) بالاترین سهم و مجارستان (۳۰.۷٪) و فنلاند (۳۱.۴٪) و ایتالیا با (۳۱.۴٪) کمترین میزان مشارکت زنان در حوزه‌های علمی و مهندسی را داشتند.<ref>[https://www.iscanews.ir/news/1261972/ صائبی صفت، «زنان چگونه جایگاه خود را در علم پیدا کنند؟ از کلیشه‌های جنسیتی تا برابری در دانش»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران.]</ref> | ||
در ایران، تعداد محققان زن از ۳۵٬۲۴۰ نفر در سال ۱۳۹۱ش به ۸۷٬۲۸۴ نفر در سال ۱۴۰۱ش افزایش یافته است که نشان‌دهندۀ رشد سهم محققان زن از ۲۶% به ۳۱% در این دوره است.<ref>[https://snn.ir/fa/news/1241105/ «افزایش سهم محققان زن به ۳۱ درصد»، | در ایران، تعداد محققان زن از ۳۵٬۲۴۰ نفر در سال ۱۳۹۱ش به ۸۷٬۲۸۴ نفر در سال ۱۴۰۱ش افزایش یافته است که نشان‌دهندۀ رشد سهم محققان زن از ۲۶% به ۳۱% در این دوره است.<ref>[https://snn.ir/fa/news/1241105/ «افزایش سهم محققان زن به ۳۱ درصد»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | ||
سهم جهانی دانشمندان زن در سال ۲۰۲۴م، تنها حدود ۳۳.۳٪ از کل محققان جهان را تشکیل می‌دهند. این آمار از گزارش‌های سازمان ملل متحد و یونسکو استنباط می‌شود و نشان می‌دهد که از هر ۳ دانشمند، ۱ نفر زن است.<ref>[https://www.imna.ir/news/727449/ «روز جهانی زنان و دختران در علم + تاریخچه و شعار»، | سهم جهانی دانشمندان زن در سال ۲۰۲۴م، تنها حدود ۳۳.۳٪ از کل محققان جهان را تشکیل می‌دهند. این آمار از گزارش‌های سازمان ملل متحد و یونسکو استنباط می‌شود و نشان می‌دهد که از هر ۳ دانشمند، ۱ نفر زن است.<ref>[https://www.imna.ir/news/727449/ «روز جهانی زنان و دختران در علم + تاریخچه و شعار»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
=='''دانشمندان زن'''== | =='''دانشمندان زن'''== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۵: | ||
==='''دانشمندان زن ایرانی'''=== | ==='''دانشمندان زن ایرانی'''=== | ||
در سال ۱۳۹۷ش انجمن آکادمی‌های علوم آسیا (AASSA) در کتاب «شرح حال دانشمندان زن آسیا»، دکتر طاهره کاغذچی (استاد مهندسی شیمی دانشگاه امیرکبیر) و دکتر زهرا امام‌جمعه (استاد صنایع غذایی دانشگاه تهران) را به‌عنوان دو دانشمند برجسته ایرانی معرفی کرده است.<ref>[https://akhbarelmi.ir/78898/ «سه زن ایرانی در فهرست ۵۰ دانشمند زن برجسته | در سال ۱۳۹۷ش انجمن آکادمی‌های علوم آسیا (AASSA) در کتاب «شرح حال دانشمندان زن آسیا»، دکتر طاهره کاغذچی (استاد مهندسی شیمی دانشگاه امیرکبیر) و دکتر زهرا امام‌جمعه (استاد صنایع غذایی دانشگاه تهران) را به‌عنوان دو دانشمند برجسته ایرانی معرفی کرده است.<ref>[https://akhbarelmi.ir/78898/ «سه زن ایرانی در فهرست ۵۰ دانشمند زن برجسته آسیا، انتخاب محقق ایرانی به‌عنوان یکی از دو دانشمند زن برجسته استرالیا»، وب‌سایت دیده‌بان علم ایران.]</ref> | ||
بر اساس گزارش مؤسسه استنادی جهان اسلام، ۱۸ پژوهشگر زن دانشگاه تهران از جمله فرنوش فریدبد، فرزانه شمیرانی، فرشته رشچی، مریم سلامی، رضوان حکیم‌زاده و زهرا امام‌جمعه در فهرست پراستنادترین‌های ملی و بین‌المللی شامل ۳ نفر در ۲٪ برتر جهانی (الزویر-استنفورد)، ۶ نفر در ۱٪ برتر دهه اخیر (WoS)، ۳ نفر در ۲٪ پژوهشگران پراستناد در سال ۲۰۲۳م، و ۶ نفر در صدر پژوهشگران ملی (۱۳۹۲–۱۴۰۱ش) قرار دارند. این دستاوردها نشان‌دهندۀ نقش بی‌بدیل زنان ایرانی در پیشرفت علمی و ارتقای جایگاه ایران در تولید دانش جهانی است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/913453/ «این ۱۸ پژوهشگر زن ایرانی در فهرست پراستنادترین پژوهشگران قرار دارند»، وب‌سایت همشهری.]</ref> | بر اساس گزارش مؤسسه استنادی جهان اسلام، ۱۸ پژوهشگر زن دانشگاه تهران از جمله فرنوش فریدبد، فرزانه شمیرانی، فرشته رشچی، مریم سلامی، رضوان حکیم‌زاده و زهرا امام‌جمعه در فهرست پراستنادترین‌های ملی و بین‌المللی شامل ۳ نفر در ۲٪ برتر جهانی (الزویر-استنفورد)، ۶ نفر در ۱٪ برتر دهه اخیر (WoS)، ۳ نفر در ۲٪ پژوهشگران پراستناد در سال ۲۰۲۳م، و ۶ نفر در صدر پژوهشگران ملی (۱۳۹۲–۱۴۰۱ش) قرار دارند. این دستاوردها نشان‌دهندۀ نقش بی‌بدیل زنان ایرانی در پیشرفت علمی و ارتقای جایگاه ایران در تولید دانش جهانی است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/913453/ «این ۱۸ پژوهشگر زن ایرانی در فهرست پراستنادترین پژوهشگران قرار دارند»، وب‌سایت روزنامه همشهری.]</ref> | ||
همچنین در طی سال‌های مختلف، دانشمندان زن ایرانی با دستاوردهای علمی برجسته در سطح جهانی مطرح شده‌اند. دکتر آذر اندامی (پزشک و باکتری‌شناس و سازندۀ نوعی از واکسن وبا در ایران)،<ref>[https://farsi.nojumi.org/WebPages/Details.aspx?Id=329 | همچنین در طی سال‌های مختلف، دانشمندان زن ایرانی با دستاوردهای علمی برجسته در سطح جهانی مطرح شده‌اند. دکتر آذر اندامی (پزشک و باکتری‌شناس و سازندۀ نوعی از واکسن وبا در ایران)،<ref>[https://farsi.nojumi.org/WebPages/Details.aspx?Id=329 «آذر اندامی نخستین نام ایرانی در سیاره زهره مروری بر زندگی پزشک و پژوهشگر نام‌آور ایرانی»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پژوهش‌های فلکی-نجومی.]</ref> خانم ناهید یوسفیان (نخستین زن اتمی ایران)،<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/498451/ «زیتون سرخ»، خبرگزاری میزان.]</ref> دکتر فاطمه فرجادیان (نانودارورسانی)،<ref>[https://www.migna.ir/news/62320/ «بانوی ایرانی جزء افراد ۲ درصد دانشمند برتر جهان شناخته و معرفی شد»، وب‌سایت میگنا.]</ref> دکتر زرین اسحاقی (شیمی تجزیه)<ref>[https://www.irna.ir/news/84113068/ عبدالهی، «استاد دانشگاه پیام‌نور مشهد شیمیدان برجسته جهان شناخته شد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> و دکتر آزیتا افراشی (زبان‌شناسی) از جمله زنان ایرانی هستند که در فهرست دانشمندان برتر جهان قرار گرفته‌اند.<ref>[https://www.ibna.ir/news/502263/ «نام آزیتا افراشی در جمع بانوان پژوهشگر ایرانی پراستناد»، خبرگزاری ایبنا.] | ||
</ref> | |||
==='''دانشمندان زن جهان'''=== | ==='''دانشمندان زن جهان'''=== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
==چالش‌های دانشمندان زن در عرصه علم== | ==چالش‌های دانشمندان زن در عرصه علم== | ||
فعالیت دانشمندان زن در حوزه‌های علمی با موانع فردی و شخصی، موانع سازمانی، موانع اجتماعی-فرهنگی و موانع قانونی در چند سطحِ محدودیت‌های فرهنگی، سنتی و تعارض نقش‌های خانوادگی-شغلی، ساختارهای سلسله‌مراتبی مردانه و مکانیسم‌های تبعیض سیستماتیک، هنجارهای جنسیتی شده و انگاره‌های قالبی و در نهایت نقصان در نظام‌های حمایتی درون‌سازمانی و کلان‌سیاستی روبه‌رو است که ریشه در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و نهادی دارد.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_36532.html احمدی | فعالیت دانشمندان زن در حوزه‌های علمی با موانع فردی و شخصی، موانع سازمانی، موانع اجتماعی-فرهنگی و موانع قانونی در چند سطحِ محدودیت‌های فرهنگی، سنتی و تعارض نقش‌های خانوادگی-شغلی، ساختارهای سلسله‌مراتبی مردانه و مکانیسم‌های تبعیض سیستماتیک، هنجارهای جنسیتی شده و انگاره‌های قالبی و در نهایت نقصان در نظام‌های حمایتی درون‌سازمانی و کلان‌سیاستی روبه‌رو است که ریشه در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و نهادی دارد.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_36532.html احمدی کهنعلی و همکاران، «موانع دستیابی زنان به پست‌های مدیریتی از دیدگاه مدیران زن (مطالعه‌ای کیفی در شهر بندرعباس)»، ۱۳۹۲ش، ص338-346.]</ref> | ||
آتش‌نشانان زن ایرانی، اگرچه در زمرۀ دانشمندان STEM قرار نمی‌گیرند، اما به‌عنوان پیشگامان عرصۀ عملیاتی ایمنی شناخته می‌شوند. این گروه همانند دانشمندان زن با چالش‌های ساختاری از جمله کلیشه‌های جنسیتی، تبعیض شغلی و تعادل کار-خانواده مواجه هستند، اما چالش‌های موانع فیزیکی و فرهنگی مانند مقاومت در پذیرش زنان در مشاغل پرخطر، عدم ایمنی ماشین‌های آتش‌نشانی، نداشتن خودروی حریق و منبع آب در ایستگاه آتش نشانی را نیز تجربه می‌کنند. این چالش‌ها نشان‌دهندۀ ضرورت توجه خاص به هر دو گروه پیشگام در طراحی سیاست‌های حمایتی است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1403111611731/ «زنان آتش‌نشان؛ تحقق یک رویا»، | آتش‌نشانان زن ایرانی، اگرچه در زمرۀ دانشمندان STEM قرار نمی‌گیرند، اما به‌عنوان پیشگامان عرصۀ عملیاتی ایمنی شناخته می‌شوند. این گروه همانند دانشمندان زن با چالش‌های ساختاری از جمله کلیشه‌های جنسیتی، تبعیض شغلی و تعادل کار-خانواده مواجه هستند، اما چالش‌های موانع فیزیکی و فرهنگی مانند مقاومت در پذیرش زنان در مشاغل پرخطر، عدم ایمنی ماشین‌های آتش‌نشانی، نداشتن خودروی حریق و منبع آب در ایستگاه آتش نشانی را نیز تجربه می‌کنند. این چالش‌ها نشان‌دهندۀ ضرورت توجه خاص به هر دو گروه پیشگام در طراحی سیاست‌های حمایتی است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1403111611731/ «زنان آتش‌نشان؛ تحقق یک رویا»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | ||
=='''راهکارهای ساختاری '''== | =='''راهکارهای ساختاری '''== | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
Whaley, Leigh Ann, Women's History as Scientists, Santa Barbara, California: ABC-CLIO, INC, 2003. | * «آذر اندامی نخستین نام ایرانی در سیاره زهره مروری بر زندگی پزشک و پژوهشگر نام‌آور ایرانی»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پژوهش‌های فلکی-نجومی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۳۸۴ش. | ||
* «این ۱۸ پژوهشگر زن ایرانی در فهرست پراستنادترین پژوهشگران قرار دارند»، وب‌سایت روزنامه همشهری، تاریخ درج مطلب: ۱۰ دی ۱۴۰۳ش. | |||
* احمدی کهنعلی، رضا و همکاران، «موانع دستیابی زنان به پست‌های مدیریتی از دیدگاه مدیران زن (مطالعه‌ای کیفی در شهر بندرعباس)»، زن در توسعه و سیاست، دوره ۱۱، شماره ۳، ۱۳۹۲ش. | |||
* «افزایش سهم محققان زن به ۳۱ درصد»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اسفند ۱۴۰۳ش. | |||
* «بانوی ایرانی جزء افراد ۲ درصد دانشمند برتر جهان شناخته و معرفی شد»، وب‌سایت میگنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ تیر ۱۴۰۲ش. | |||
* جانعلیزاده چوب بستی، حیدر، «تحلیلی بر جایگاه زنان در نهادهای علمی و تخصصی نخبه»، پژوهش زنان، دوره ۵، شماره ۱، ۱۳۸۶ش. | |||
* «چالش‌های زنان و دختران در عرصه علم و راهکارهای رفع آن»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۴۰۳ش. | |||
* «ده دانشمند برجسته زن جهان»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۲ تیر ۱۳۸۸ش. | |||
* «روز جهانی زنان و دختران در علم + تاریخچه و شعار»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ش. | |||
* «زنان آتش‌نشان؛ تحقق یک رویا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ش. | |||
* «زیتون سرخ»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش. | |||
* «سه زن ایرانی در فهرست ۵۰ دانشمند زن برجسته آسیا، انتخاب محقق ایرانی به‌عنوان یکی از دو دانشمند زن برجسته استرالیا»، وب‌سایت دیده‌بان علم ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۳۹۷ش. | |||
* شنایدر، الکساندر م، «چهار مرحله یک قلمرو علمی؛ چهار نوع دانشمند»، ترجمه پرویز ملک‌زاده و علی فرازمند، نامه علوم پایه، شماره‌های ۲ و ۳، ۱۴۰۰ش. | |||
* صائبی صفت، نسترن، «زنان چگونه جایگاه خود را در علم پیدا کنند؟، از کلیشه‌های جنسیتی تا برابری در دانش»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش. | |||
* طیران، محمدرضا، «گزارش یونسکو: شکاف جنسیتی در رشته‌های STEM و چالش‌های پیش رو»، وب‌سایت اسکورایز، تاریخ درج مطلب: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ش. | |||
* عبدالهی، میترا، «استاد دانشگاه پیام‌نور مشهد شیمیدان برجسته جهان شناخته شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آبان ۱۳۹۹ش. | |||
* «نام آزیتا افراشی در جمع بانوان پژوهشگر ایرانی پراستناد»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذر ۱۴۰۲ش. | |||
* نامور، زهرا و ورع، نرجس، «جایگاه و نقش علمی زنان در قدرت نرم (مطالعه موردی نقش زنان در ارکان نشریات علمی»، مطالعات قدرت نرم، سال ۱۲، شماره ۱، ۱۴۰۱ش. | |||
* Amâncio, Ligia, “Reflections on Science as a Gendered Endeavour: Changes and Continuities”, Social Science Information, Vol.44(1), 2005. | |||
* Andersen, Heine, “The Norm of Universalism in Sciences, Social Origins and Gender of Researchers in Denmark”, Journal of Scientometrics, Vol.50(2), 2001. | |||
* Bass, Bernard M, Bass and Stogdill‟s Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications, 3rd Ed. London, UK: Free Press, 1990. | |||
* Brush, Stephen G, “Women in Science and Engineering”, Journal of American Scientist, Vol.79 (5), 1991. | |||
* Etzkowitz, Henry; Gupta, Namrata, “Women in Science: A Fair Shake?”, Journal of Minerva, Vol.44(2), 2006. | |||
* Fiegener, Mark K, “Science and Engineering Degrees: 1966–2010”, Human Resources Statistics Program, 2013. | |||
* Fox, Mary Frank; Colatrella, Carol, “Participation, Performance, and Advancement of Women in Academic Science and Engineering: What is at Issue and Why?”, Journal of Technology Transfer, Vol.31, 2006. | |||
* Frank, Ellen J, “Chinese Students‟ Perceptions of Women in Management: Will It Be Easier?”, Women in Management Review, Vol.16(7), 2001. | |||
* Healy, Geraldine; özbilgin, Mustafa; Aliefendioğlu, Hanife, “Academic Employment and Gender: A Turkish Challenge to Vertical Sex Segregation”, European Journal of Industrial Relations, Vol.11(2), 2005. | |||
* “International Day of Women and Girls in Science, 11 February”, website United Nations, 11 February 2025. | |||
* Jordan, Richard, “Why we need an International Day?”, Journal of Medical and Surgical Research, Vol.11 (3), 2016. | |||
* Kemelgor, Carol; Etzkowitz, Henry, “Overcoming Isolation: Women's Dilemmas in American Academic Science”, Journal of Minerva, Vol.39, 2001. | |||
* McGrayne, Sharon Bertsch, Nobel Women in Science: Their Lives, Struggles, and Momentous Discoveries, 2nd ed., Washington D.C.: Joseph Henry Press, 1998. | |||
* O'Sullivan, Jane; Sheridan, Alison, “Ms Representations: Women, Management,and Popular Culture”, Women in Management Review, Vol.14(1), 1999. | |||
* Rees, Teresa, “Mainstreaming Gender Equality in Science in the European Union: The ‘ETAN Report’”, Journal of Gender and Education, Vol.13(3), 2001. | |||
* Settles, H. S; Cortia, L. M; Malley, J; Stewart, A. J; “The Climate for Women in Academic Science: The Good, the Bad, and the Changeable”, Journal of Psychology of Women Quarterly, Vol.30, 2006. | |||
* Sonnert, Gerhard, “Women in Science and Engineering: Advances, Challenges, and Solutions”, In: Selby, C. C. Choices and Successes: Women in Science and Engineering, Annuals of the New York Academy of Sciences, Vol. 869. Women in Science and Engineering: Choices for Success. Proceedings of a conference, New York, Academy of Sciences, 1999. | |||
* Traves, Gender; Brockbank, Anne; Tomlinson, Frances; “Careers of women managers in the retail industry”, Service Industries Journal, Vol.17 (1), 1997. | |||
* Whaley, Leigh Ann, Women's History as Scientists, Santa Barbara, California: ABC-CLIO, INC, 2003. | |||
