جنسیت و شکاف دستمزد: تفاوت میان نسخه‌ها
صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''جنسیت و شکاف دستمزد'''</big>؛ تفاوت درآمدی بین زنان و مردان در بازار کار. شکاف دستمزد زنان با مردان، متأثر از عواملی است که مهمترین آن عامل طبیعی و بدترین آن تبعیض جنسیتی است. هرچند تلاش‌های برای برابری دستمزد زنان با مردان در سطح جهان انجا...» ایجاد کرد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''جنسیت و شکاف دستمزد'''</big>؛ تفاوت درآمدی بین زنان و مردان در بازار کار. | <big>'''جنسیت و شکاف دستمزد'''</big>؛ تفاوت درآمدی بین زنان و مردان در بازار کار. | ||
شکاف دستمزد زنان با مردان، متأثر از عواملی است که مهمترین | شکاف دستمزد زنان با مردان، متأثر از عواملی است که مهمترین آن تبعیض جنسیتی است. هرچند تلاش‌هایی برای برابری دستمزد زنان با مردان در سطح جهان انجام شده است؛ اما در عمل هنوز زنان دچار تبعیض جنسیتی هستند که برخی از آن تعبیر به مجازات مادری می‌کنند. تشابه نگری در حوزه اشتغال و عدم توجه به عدالت جنسیتی، مبنای اصلی مشکلات زنان شاغل است؛ زیرا الزامات زنانگی زنان مستلزم ناتوانی آنها در رقابت با مردان در عرصه اشتغال است؛ چون ساختار وجودی زن نه برای کارهای دشوار بیرونی که متناسب با ایفای نقش‌های مادرانه و همسرانه است و از همین خاستگاه؛ عواملی شکل‌می‌گیرند که به‌طور طبیعی موجب کاهش دستمزد زنان از مردان می‌شود. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
دستمزد از مفاهیم حقوق کار است که ایجاد رابطة حقوقی بین مزد دهنده و مزد گیرنده را متبادر می‌کند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص513.]</ref> | دستمزد از مفاهیم حقوق کار است که ایجاد رابطة حقوقی بین مزد دهنده و مزد گیرنده را متبادر می‌کند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص513.]</ref> از دستمزد به‌عنوان اجرت، مزد، حق السعی و حقوق نیز تعبیر می‌شود.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص517.]</ref> شکاف دستمزد زنان با مردان، مفهومی عمدتا ناظر به تبعیض جنسیتی در حوزه اشتغال بوده و حاکی از نابرابری جنسیتی در فرصت‌ها، نوع مشاغل و سطح پرداخت برای مقدار مساوی کار<ref>[http://jpbud.ir/browse.php?a_code=A-10-4-44&sid=1&slc_lang=fa هرندی و فلاح محسن‌خانی، «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)»، 1385ش، ص79.]</ref> و بازدهی برابر است.<ref> [https://ijer.atu.ac.ir/article_2776.html کشاورز حداد، و علویان قوانینی، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، 1391ش، ص 103-102.] </ref> شکاف دستمزد زن و مرد، یکی از مهمترین نمادهای تبعیض جنسیتی به‌شمار می‌رود که علیه زنان اعمال می‌شود.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص514.]</ref> محققین؛ شکاف جنسیتی دستمزد را دارای دو بخش توضیح‌داده شده و توضیح‌داده نشده می‌دانند؛ بخش توضیح‌داده شده ناظر به مواردی است که با سرمایه انسانی از قبیل تحصیلات، مهارت و تجربه توجیه می‌شود و باقی مانده به بخش توضیح‌داده نشده معروف است، اندیشمندان غالبا درصدد توجیه این بخش بوده و آن را عمدتا به عوامل مختلفی از جمله تبعیض، تفاوت‌هاي طبیعی و روان‌شناختی زنان و مردان نسبت می‌دهند.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص37.]</ref> | ||
==جنسیت و قانون تساوی دستمزد== | ==جنسیت و قانون تساوی دستمزد== | ||
سازمان بینالمللی کار طی مقاوله‌نامه‌های، اصل برابری دستمزد را به‌رسمیت شناخته و در جهت تحقق آن تلاش می‌کند. <ref> [https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص259.]</ref> در | سازمان بینالمللی کار طی مقاوله‌نامه‌های، اصل برابری دستمزد را به‌رسمیت شناخته و در جهت تحقق آن تلاش می‌کند.<ref> [https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص259.]</ref> در اعلامیه اسلامی حقوق بشر نیز بر اجرت مساوی در مقابل کار مساوی زن و مرد تأکید شده است. برخی محققین؛ قبول مقاوله سازمان ملل توسط ایران را مستلزم آن می‌داند که زنان ایرانی باید از دستمزد یکسان با مردان برخوردار باشند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص515.]</ref> فراتر از آن در قانون کار ایران بر برابری دستمزد تصریح شده است؛ طبق مادۀ13، برای انجام کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه انجام می‌شود، باید به زن و مرد مزد مساوی پرداخت شود. برخی محققین معتقدند؛ نظام حقوقی ایران، ریشه در موازین اسلامی دارد که هرچند برابری دستمزد جزء ذات آن شمرده می‌شود؛ اما با توجه به تفاوت‌هایی طبیعی زنان و مردان تأکید بر عدالت داشته و رعایت این تفاوت‌ها را در حوزه مشاغل، مستلزم عدالت‌جنسیتی می‌داند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص525-523.]</ref> بر مبنای پژوهش‌های انجام شده، به‌رغم تمهیدات قانونی برای برابری دستمزد مردان و زنان در سطح جهان؛ اما پیشرفت در کاهش شکاف دستمزد جنسیتی اندک و اعمال آن در عمل از سوی کشورها دشوار بوده است.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص514.]</ref> | ||
==جنسیت و شکاف دستمزد در جهان== | ==جنسیت و شکاف دستمزد در جهان== | ||
بر اساس آمار مجمع جهانی اقتصاد، در تمام کشورهای دنیا زنان کمتر از مردان درآمد دارند. همچنین زنان کمتر از مردان از ترفیع رتبه برخوردار می‌شوند. <ref> [https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> زنان با تحصیلات برابر با مردان نیز دستمزد کمتری دریافت می‌کنند که نشاندهنده تبعیض جنسیتی است.<ref> [https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص299.]</ref> | بر اساس آمار مجمع جهانی اقتصاد، در تمام کشورهای دنیا زنان کمتر از مردان درآمد دارند. همچنین زنان کمتر از مردان از ترفیع رتبه برخوردار می‌شوند.<ref> [https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> زنان با تحصیلات برابر با مردان نیز دستمزد کمتری دریافت می‌کنند که نشاندهنده تبعیض جنسیتی است.<ref> [https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص299.]</ref> در سطح جهان، زنان به‌طور متوسط حدود 20% کمتر از مردان دستمزد می‌گیرند.<ref> [https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص259.]</ref> شکاف دستمزد جنسیتی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۳م. ۱۶% بود، با تلاش‌های که انجام شد این شکاف کاهش یافت و طبق آمار یورواستات، در سال ۲۰۲۳م. زنان اروپایی ۱۲% کمتر از مردان درآمد دارند.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> در آمریکا در یک شغل مشابه، زنان 20% کمتر از مردان دستمزد دریافت می‌کنند.<ref> [https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص299.]</ref> در کشورهای در حال توسعه نیز شکاف دستمزد شایع بوده و بسیاری از عوامل بالقوه همچون نُرم‌ها، ترجیحات و انتظارات در آنها برجسته‌تر است.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> بر مبنای پژوهش‌ها؛ اغلب زنان در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، به‌طور متوسط حدود سه چهارم دستمزد مردان را برای کار یکسان، دریافت می‌کنند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص513.]</ref> | ||
==جنسیت و شکاف دستمزد در ایران== | ==جنسیت و شکاف دستمزد در ایران== | ||
بر مبنایی مطالعات انجام شده؛ شکاف دستمزد در بازار کار ایران 25% | بر مبنایی مطالعات انجام شده؛ شکاف دستمزد در بازار کار ایران 25% به نفع مردان برآورد شده است، هرچند این شکاف در بخش دولتی وجود ندارد؛ اما در بخش خصوصی، تبعیض جنسیتی علیه زنان زیاد است و در سال‌های 1384 تا 1390ش. این تفاوت به 70% می‌رسید.<ref> [https://ijer.atu.ac.ir/article_2776.html کشاورز حداد، و علویان قوانینی، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، 1391ش، ص132.] </ref> تحقیقی در سال 1393ش. نشان می‌دهد که زنان ایرانی به‌طور متوسط برای هر ساعت کاری 8187 ریال دستمزد کمتری از مردان دریافت می‌کردند. آمار سال 2015م. سازمان ملل حاکی از کاهش نابرابری جنسیتی در ایران است.<ref> [https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> شکاف جنسیتی دستمزد در ایران تا سال1395ش. روند کاهشی را طی کرده اما در سال1400ش. نسبت به سال1395ش. تقریبا ثابت بوده است. این یافته‌ها حاکی از دستیابی زنان به امکانات آموزشی است که شکاف جنسیتی دستمزد ناشی از شکاف سرمایه انسانی بین زنان و مردان را کاهش داده است.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.]</ref> برخی تحقیقات نشان می‌دهد که شکاف دستمزد جنسیتی در مناطق مختلف ایران متفاوت بوده و در دامنه 8% تا 50% قابل ردیابی است.<ref>[https://ue.ui.ac.ir/article_25408.html چشمه قصابانی و دیگران،«ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، 1398ش، ص89.]</ref> | ||
==خاستگاه شکاف جنسیتی دستمزد== | ==خاستگاه شکاف جنسیتی دستمزد== | ||
بر مبای برخی دیدگاه‌ها؛ تفاوت دستمزد زنان با مردان ریشه در تفاوت‌های طبیعی آنها داشته و به‌تبع آن به تفاوت در بازده مربوط می‌شود؛<ref>[https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> | بر مبای برخی دیدگاه‌ها؛ تفاوت دستمزد زنان با مردان ریشه در تفاوت‌های طبیعی آنها داشته و به‌تبع آن به تفاوت در بازده مربوط می‌شود؛<ref>[https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> زیرا زن به‌لحاظ جسمی موجود ظریفی است،<ref>ابن‌بابويه، من لا يحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص556.</ref> کارهای سنگین، خارج از ظرفیت زنانه به‌شمار آمده<ref>[https://www.magiran.com/paper/1004031 حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.]</ref> و مادری ویژگی طبیعی اوست، چنین ویژگی‌هایی در مواردی موجب خارج شدن زنان از بازار کار یا اشتغال به کارهای انعطاف‌پذیری می‌شود و همین امر در میزان دریافت دستمزد آنها مؤثر است؛ لذا در کشورهای که حتی با اعطای مرخصی والدینی، پدران هم در مراقبت از فرزند همکاری می‌کنند، هرچند شکاف دستمزد میان زنان و مردان را کمتر کرده‌اند؛ <ref> [https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص268.]</ref> اما از برداشتن آن عاجز هستند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص514.]</ref> چون زنان و مردان توانمندی‌های متفاوتی داشته و متناسب با آن، مشاغلی را انتخاب می‌کنند و از اینرو، دریافتی‌هاي متفاوتی نیز خواهند داشت.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص38.]</ref> بر مبنای نظریه سرمایه انسانی نیز که بر انتخاب‌هاي فردي تأکید می‌کند افراد با توجه به سرمایه انسانی و محاسبه هزینه‌ها و منافع تصمیم می‌گیرند. ترجیحات زنان براي مشاغل کم‌درآمد و سازگار با طبیعت زنانه، منجر به موقعیت پایین‌تر آنها در سلسله مراتب درآمدي می‌شود.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.]</ref> | ||
==مهارت‌های شغلی و شکاف جنسیتی دستمزد== | ==مهارت‌های شغلی و شکاف جنسیتی دستمزد== | ||
مطابق نظریه سرمایه انسانی، دستمزد تابع سرمایهگذاری است و افراد به هر میزان که برای تحصیلات، کسب مهارت و تجربه سرمایهگذاری کرده باشند به همان میزان از دستمزد بیشتری نیز برخوردار خواهند بود.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.]</ref> | مطابق نظریه سرمایه انسانی، دستمزد تابع سرمایهگذاری است و افراد به هر میزان که برای تحصیلات، کسب مهارت و تجربه سرمایهگذاری کرده باشند به همان میزان از دستمزد بیشتری نیز برخوردار خواهند بود.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.]</ref> بر مبنای مطالعات انجام شده؛ مردان نسبت به زنان از سرعت مهارت‌آموزی شغلی بالاتری برخوردار بوده و در مشاغل پیچیده‌تر یا نیازمند به قدرت فیزیکی، سطح مهارت و توانمندی آنها بیشتر است. مردان سریع‌تر موقعیت‌های شغلی اولیه خود را ترک کرده و در نتیجه، دستمزد آنها حدود 60 تا 70% سریع‌تر در مراحل اولیه حرفه‌ای رشد می‌کند. محققین؛ پیشرفت سریع مردان را عمدتا به واسطه سرعت بالاتری آنها در ترفیعات شغلی درون‌کارخانه‌ای و برون‌کارخانه‌ای توضیح می‌دهند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> از سوی دیگر؛ مردان به مشاغلی دارای دستمزد بالاتر تمایل داشته و زنان به‌دلایل عمدتا طبیعی و مهارتی به مشاغلی با دستمزد کمتری قانع هستند؛ لذا حضور زنان در این‌گونه مشاغل بیش از مردان است.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص182.]</ref> بررسی‌های بازار نیروی کار کشورهای توسعه‌یافته نیز نشاندهند آن است که بیش از 40% از پویایی شکاف دستمزد در طول دوره زندگی زنان و مردان به‌خاطر این است که مردان ماهرانه‌تر از زنان می‌توانند به شرکت‌هایی بروند که پرداختی‌های بالاتر از میانگین دارند.<ref> [https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> | ||
==نقش‌های اجتماعی و شکاف جنسیتی دستمزد== | ==نقش‌های اجتماعی و شکاف جنسیتی دستمزد== | ||
زنان هرچند بیشتر از مردان در هفته کار می‌کنند؛ اما ساعات کاری آنها بیشتر صرف کارهای خانه‌داری می‌شود؛ زنان کمتر در سطح مدیریت سازمانی حضور داشته و همین امر نقش جدی در کاهش دستمزد آنها دارد.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> | زنان هرچند بیشتر از مردان در هفته کار می‌کنند؛ اما ساعات کاری آنها بیشتر صرف کارهای خانه‌داری می‌شود؛ زنان کمتر در سطح مدیریت سازمانی حضور داشته و همین امر نقش جدی در کاهش دستمزد آنها دارد.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> برخی معتقدند؛ این امر مربوط به باور عمومی شده و اغلب جوامع اقبال کمتری به تصدی مدیریت توسط زنان دارند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص520.]</ref> بر مبنای مطالعات انجام شده؛ شکاف جنسیتی دستمزد با افزایش سال‌های خدمت، بیشتر می‌شود. بیش از 40% از تشدید این شکاف ناشی از این دانسته شده است که مردان عمدتا وارد مشاغلی می‌شوند که دستمزدهای بالاتری دارند.<ref> [https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> الزامات نقش‌های اجتماعی برای حضور بیشتر زنان در مشاغلی با درآمد کمتر؛ اما انعطاف‌پذیر،<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص181.]</ref> موجب جنسیتی شدن برخی مشاغل می‌شود و در هر شغلی که زنان بیشتر ورود کنند دستمزد آن نسبت به مشاغل مردانه کاهش می‌یابد.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص184-183.]</ref> عنصر بنیادین در این ارتباط نقش‌های جنسیتی در نهاد خانواده است؛ طبق مطالعات انجام شده در اروپا، مردان متاهل نسبت به همتایان مجرد خود، رشد دستمزد، نرخ جابه‌جایی و ترفیع شغلی بالاتری دارند؛ چون ازدواج انگیزه کاری مردان را تقویت کرده و موجب تغییر فرصت‌های جدید برای آنها می‌شود،<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> در حالی‌که ازدواج تأثیری منفی بر دستمزد زنان دارد.<ref>[https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص268.]</ref> | ||
==تبعیض و شکاف جنسیتی دستمزد== | ==تبعیض و شکاف جنسیتی دستمزد== | ||
تبعیض جنسیتی یعنی شکاف دستمزد در شرایط کاری مشابه <ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.]</ref> از دیگر عواملی کمتر بودن دستمزد زنان است.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> | تبعیض جنسیتی یعنی شکاف دستمزد در شرایط کاری مشابه<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.]</ref> از دیگر عواملی کمتر بودن دستمزد زنان است.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> تبعیض جنسیتی که نقش مهمی در شکاف دستمزد زنان و مردان دارد، ناشی از نظام فرهنگی است؛ کم‌ارزش دانستن کار زن نسبت به مرد، موجب اختصاص دستمزد کمتر به زنان از سوی کارفرمایان می‌شود.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص519.]</ref> مطالعه‌ای که توسط انجمن آمریکایی زنان دانشگاه، انجام شد نشان داد که در سال 2000م. یک سال بعد از دریافت مدرک لیسانس، زنان فارغ‌التحصیلی که به‌صورت تمام وقت کار می‌کردند درآمدی معادل80% درآمد مردان هم ردیف خود داشتند و زنانی که پاره وقت کار می‌کردند، تنها 73% درآمد مردان پاره وقت را داشتند. این تفاوت‌ها حتی با وجود اینکه زنان و مردان از دانشگاه‌های مشابهی فارغ التحصیل می‌شدند و حتی در مواردی که زنان دارای مدرک بالاتری هم بودند، روی می‌داد.<ref> [https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص185.]</ref> | ||
==شکاف دستمزد و مجازات مادری== | ==شکاف دستمزد و مجازات مادری== | ||
بر مبنای تحقیقات؛ ازدواج موجب می‌شود که زنان گرفتار امور مراقبت از فرزندان شده و کارآیی آنها کمتر شود؛ لذا کارفرمایان تمایل به استخدام مردان متأهل و زنان مجرد دارند. | بر مبنای تحقیقات؛ ازدواج موجب می‌شود که زنان گرفتار امور مراقبت از فرزندان شده و کارآیی آنها کمتر شود؛ لذا کارفرمایان تمایل به استخدام مردان متأهل و زنان مجرد دارند. بر اساس برآوردهای احتمالی هر کودک اضافی زیر شش سال، احتمال غیبت زن از محل کار را بیش از 25% افزایش می‌دهد. بازگشت زنان به بازار کار پس از بچه‌دار شدن، مزد کمتر دریافت می‌کنند که از این مجازات دستمزد، به مجازات مادری یا فرزند آوری نیز تعبیر می‌شود.<ref>[https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص271-270.]</ref> حال اینکه بارداری و زایمان در نگرش اسلامی؛ از ویژگی‌های فطری است که خداوند آن را مختص زنان قرار داده است و آنان در راستای انجام این مسئولیت خطیر نیازمند همیاری ویژه و برخورداری از حقوق متناسب با رسالت مادری خود هستند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص536.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* ابن‌بابویه، محمّد، من لايحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق. | *ابن‌بابویه، محمّد، من لايحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق. | ||
* بیداربخت‌نیا، نازنین و جرجرزاده، علیرضا، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، تحقیقات اقتصادی، شماره 2، تیر 1398ش. | *بیداربخت‌نیا، نازنین و جرجرزاده، علیرضا، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، تحقیقات اقتصادی، شماره 2، تیر 1398ش. | ||
* چشمه قصابانی، ناهید و دیگران،«ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، اقتصاد شهری، شماره2، مهر 1398ش. | *چشمه قصابانی، ناهید و دیگران،«ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، اقتصاد شهری، شماره2، مهر 1398ش. | ||
* حسین‌زاده، علی، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد»، مجله معرفت، شماره 174، خرداد 1391ش. | *حسین‌زاده، علی، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد»، مجله معرفت، شماره 174، خرداد 1391ش. | ||
* شاکري حسين‌آباد، مرضيه و نصراللهي، زهرا، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، اقتصاد باثبات، شماره 4، دی 1403ش. | *شاکري حسين‌آباد، مرضيه و نصراللهي، زهرا، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، اقتصاد باثبات، شماره 4، دی 1403ش. | ||
* صبوری، نیما، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1400ش | *صبوری، نیما، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1400ش | ||
* کشاورز حداد، غلامرضا و علویان قوانینی،آرش، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 53، بهمن 1391ش. | *کشاورز حداد، غلامرضا و علویان قوانینی،آرش، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 53، بهمن 1391ش. | ||
* کیان‌ارثی، علی‌اصغر و سعادت، مجید، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، پژوهش‌حسابداری، شماره 14، پاییز 1393ش. | *کیان‌ارثی، علی‌اصغر و سعادت، مجید، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، پژوهش‌حسابداری، شماره 14، پاییز 1393ش. | ||
* مرندی، الهه و حجازی، زهرا سادات، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، زن در توسعه و سیاست، شماره 2، تیر 1403ش. | *مرندی، الهه و حجازی، زهرا سادات، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، زن در توسعه و سیاست، شماره 2، تیر 1403ش. | ||
* «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1403ش. | *«مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1403ش. | ||
* نوروزی، فاطمه، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، پژوهش‌های حقوقی، شماره 58، تیر 1403ش. | *نوروزی، فاطمه، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، پژوهش‌های حقوقی، شماره 58، تیر 1403ش. | ||
* هرندی، فاطمه و فلاح محسن‌خانی، زهره، «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)»، مجله برنامه و بودجه، شماره 5 آذر و دي1385ش. | *هرندی، فاطمه و فلاح محسن‌خانی، زهره، «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)»، مجله برنامه و بودجه، شماره 5 آذر و دي1385ش. | ||
نسخهٔ ۱۱ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۹:۵۲
جنسیت و شکاف دستمزد؛ تفاوت درآمدی بین زنان و مردان در بازار کار.
شکاف دستمزد زنان با مردان، متأثر از عواملی است که مهمترین آن تبعیض جنسیتی است. هرچند تلاش‌هایی برای برابری دستمزد زنان با مردان در سطح جهان انجام شده است؛ اما در عمل هنوز زنان دچار تبعیض جنسیتی هستند که برخی از آن تعبیر به مجازات مادری می‌کنند. تشابه نگری در حوزه اشتغال و عدم توجه به عدالت جنسیتی، مبنای اصلی مشکلات زنان شاغل است؛ زیرا الزامات زنانگی زنان مستلزم ناتوانی آنها در رقابت با مردان در عرصه اشتغال است؛ چون ساختار وجودی زن نه برای کارهای دشوار بیرونی که متناسب با ایفای نقش‌های مادرانه و همسرانه است و از همین خاستگاه؛ عواملی شکل‌می‌گیرند که به‌طور طبیعی موجب کاهش دستمزد زنان از مردان می‌شود.
مفهوم‌شناسی
دستمزد از مفاهیم حقوق کار است که ایجاد رابطة حقوقی بین مزد دهنده و مزد گیرنده را متبادر می‌کند.[۱] از دستمزد به‌عنوان اجرت، مزد، حق السعی و حقوق نیز تعبیر می‌شود.[۲] شکاف دستمزد زنان با مردان، مفهومی عمدتا ناظر به تبعیض جنسیتی در حوزه اشتغال بوده و حاکی از نابرابری جنسیتی در فرصت‌ها، نوع مشاغل و سطح پرداخت برای مقدار مساوی کار[۳] و بازدهی برابر است.[۴] شکاف دستمزد زن و مرد، یکی از مهمترین نمادهای تبعیض جنسیتی به‌شمار می‌رود که علیه زنان اعمال می‌شود.[۵] محققین؛ شکاف جنسیتی دستمزد را دارای دو بخش توضیح‌داده شده و توضیح‌داده نشده می‌دانند؛ بخش توضیح‌داده شده ناظر به مواردی است که با سرمایه انسانی از قبیل تحصیلات، مهارت و تجربه توجیه می‌شود و باقی مانده به بخش توضیح‌داده نشده معروف است، اندیشمندان غالبا درصدد توجیه این بخش بوده و آن را عمدتا به عوامل مختلفی از جمله تبعیض، تفاوت‌هاي طبیعی و روان‌شناختی زنان و مردان نسبت می‌دهند.[۶]
جنسیت و قانون تساوی دستمزد
سازمان بینالمللی کار طی مقاوله‌نامه‌های، اصل برابری دستمزد را به‌رسمیت شناخته و در جهت تحقق آن تلاش می‌کند.[۷] در اعلامیه اسلامی حقوق بشر نیز بر اجرت مساوی در مقابل کار مساوی زن و مرد تأکید شده است. برخی محققین؛ قبول مقاوله سازمان ملل توسط ایران را مستلزم آن می‌داند که زنان ایرانی باید از دستمزد یکسان با مردان برخوردار باشند.[۸] فراتر از آن در قانون کار ایران بر برابری دستمزد تصریح شده است؛ طبق مادۀ13، برای انجام کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه انجام می‌شود، باید به زن و مرد مزد مساوی پرداخت شود. برخی محققین معتقدند؛ نظام حقوقی ایران، ریشه در موازین اسلامی دارد که هرچند برابری دستمزد جزء ذات آن شمرده می‌شود؛ اما با توجه به تفاوت‌هایی طبیعی زنان و مردان تأکید بر عدالت داشته و رعایت این تفاوت‌ها را در حوزه مشاغل، مستلزم عدالت‌جنسیتی می‌داند.[۹] بر مبنای پژوهش‌های انجام شده، به‌رغم تمهیدات قانونی برای برابری دستمزد مردان و زنان در سطح جهان؛ اما پیشرفت در کاهش شکاف دستمزد جنسیتی اندک و اعمال آن در عمل از سوی کشورها دشوار بوده است.[۱۰]
جنسیت و شکاف دستمزد در جهان
بر اساس آمار مجمع جهانی اقتصاد، در تمام کشورهای دنیا زنان کمتر از مردان درآمد دارند. همچنین زنان کمتر از مردان از ترفیع رتبه برخوردار می‌شوند.[۱۱] زنان با تحصیلات برابر با مردان نیز دستمزد کمتری دریافت می‌کنند که نشاندهنده تبعیض جنسیتی است.[۱۲] در سطح جهان، زنان به‌طور متوسط حدود 20% کمتر از مردان دستمزد می‌گیرند.[۱۳] شکاف دستمزد جنسیتی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۳م. ۱۶% بود، با تلاش‌های که انجام شد این شکاف کاهش یافت و طبق آمار یورواستات، در سال ۲۰۲۳م. زنان اروپایی ۱۲% کمتر از مردان درآمد دارند.[۱۴] در آمریکا در یک شغل مشابه، زنان 20% کمتر از مردان دستمزد دریافت می‌کنند.[۱۵] در کشورهای در حال توسعه نیز شکاف دستمزد شایع بوده و بسیاری از عوامل بالقوه همچون نُرم‌ها، ترجیحات و انتظارات در آنها برجسته‌تر است.[۱۶] بر مبنای پژوهش‌ها؛ اغلب زنان در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، به‌طور متوسط حدود سه چهارم دستمزد مردان را برای کار یکسان، دریافت می‌کنند.[۱۷]
جنسیت و شکاف دستمزد در ایران
بر مبنایی مطالعات انجام شده؛ شکاف دستمزد در بازار کار ایران 25% به نفع مردان برآورد شده است، هرچند این شکاف در بخش دولتی وجود ندارد؛ اما در بخش خصوصی، تبعیض جنسیتی علیه زنان زیاد است و در سال‌های 1384 تا 1390ش. این تفاوت به 70% می‌رسید.[۱۸] تحقیقی در سال 1393ش. نشان می‌دهد که زنان ایرانی به‌طور متوسط برای هر ساعت کاری 8187 ریال دستمزد کمتری از مردان دریافت می‌کردند. آمار سال 2015م. سازمان ملل حاکی از کاهش نابرابری جنسیتی در ایران است.[۱۹] شکاف جنسیتی دستمزد در ایران تا سال1395ش. روند کاهشی را طی کرده اما در سال1400ش. نسبت به سال1395ش. تقریبا ثابت بوده است. این یافته‌ها حاکی از دستیابی زنان به امکانات آموزشی است که شکاف جنسیتی دستمزد ناشی از شکاف سرمایه انسانی بین زنان و مردان را کاهش داده است.[۲۰] برخی تحقیقات نشان می‌دهد که شکاف دستمزد جنسیتی در مناطق مختلف ایران متفاوت بوده و در دامنه 8% تا 50% قابل ردیابی است.[۲۱]
خاستگاه شکاف جنسیتی دستمزد
بر مبای برخی دیدگاه‌ها؛ تفاوت دستمزد زنان با مردان ریشه در تفاوت‌های طبیعی آنها داشته و به‌تبع آن به تفاوت در بازده مربوط می‌شود؛[۲۲] زیرا زن به‌لحاظ جسمی موجود ظریفی است،[۲۳] کارهای سنگین، خارج از ظرفیت زنانه به‌شمار آمده[۲۴] و مادری ویژگی طبیعی اوست، چنین ویژگی‌هایی در مواردی موجب خارج شدن زنان از بازار کار یا اشتغال به کارهای انعطاف‌پذیری می‌شود و همین امر در میزان دریافت دستمزد آنها مؤثر است؛ لذا در کشورهای که حتی با اعطای مرخصی والدینی، پدران هم در مراقبت از فرزند همکاری می‌کنند، هرچند شکاف دستمزد میان زنان و مردان را کمتر کرده‌اند؛ [۲۵] اما از برداشتن آن عاجز هستند.[۲۶] چون زنان و مردان توانمندی‌های متفاوتی داشته و متناسب با آن، مشاغلی را انتخاب می‌کنند و از اینرو، دریافتی‌هاي متفاوتی نیز خواهند داشت.[۲۷] بر مبنای نظریه سرمایه انسانی نیز که بر انتخاب‌هاي فردي تأکید می‌کند افراد با توجه به سرمایه انسانی و محاسبه هزینه‌ها و منافع تصمیم می‌گیرند. ترجیحات زنان براي مشاغل کم‌درآمد و سازگار با طبیعت زنانه، منجر به موقعیت پایین‌تر آنها در سلسله مراتب درآمدي می‌شود.[۲۸]
مهارت‌های شغلی و شکاف جنسیتی دستمزد
مطابق نظریه سرمایه انسانی، دستمزد تابع سرمایهگذاری است و افراد به هر میزان که برای تحصیلات، کسب مهارت و تجربه سرمایهگذاری کرده باشند به همان میزان از دستمزد بیشتری نیز برخوردار خواهند بود.[۲۹] بر مبنای مطالعات انجام شده؛ مردان نسبت به زنان از سرعت مهارت‌آموزی شغلی بالاتری برخوردار بوده و در مشاغل پیچیده‌تر یا نیازمند به قدرت فیزیکی، سطح مهارت و توانمندی آنها بیشتر است. مردان سریع‌تر موقعیت‌های شغلی اولیه خود را ترک کرده و در نتیجه، دستمزد آنها حدود 60 تا 70% سریع‌تر در مراحل اولیه حرفه‌ای رشد می‌کند. محققین؛ پیشرفت سریع مردان را عمدتا به واسطه سرعت بالاتری آنها در ترفیعات شغلی درون‌کارخانه‌ای و برون‌کارخانه‌ای توضیح می‌دهند.[۳۰] از سوی دیگر؛ مردان به مشاغلی دارای دستمزد بالاتر تمایل داشته و زنان به‌دلایل عمدتا طبیعی و مهارتی به مشاغلی با دستمزد کمتری قانع هستند؛ لذا حضور زنان در این‌گونه مشاغل بیش از مردان است.[۳۱] بررسی‌های بازار نیروی کار کشورهای توسعه‌یافته نیز نشاندهند آن است که بیش از 40% از پویایی شکاف دستمزد در طول دوره زندگی زنان و مردان به‌خاطر این است که مردان ماهرانه‌تر از زنان می‌توانند به شرکت‌هایی بروند که پرداختی‌های بالاتر از میانگین دارند.[۳۲]
نقش‌های اجتماعی و شکاف جنسیتی دستمزد
زنان هرچند بیشتر از مردان در هفته کار می‌کنند؛ اما ساعات کاری آنها بیشتر صرف کارهای خانه‌داری می‌شود؛ زنان کمتر در سطح مدیریت سازمانی حضور داشته و همین امر نقش جدی در کاهش دستمزد آنها دارد.[۳۳] برخی معتقدند؛ این امر مربوط به باور عمومی شده و اغلب جوامع اقبال کمتری به تصدی مدیریت توسط زنان دارند.[۳۴] بر مبنای مطالعات انجام شده؛ شکاف جنسیتی دستمزد با افزایش سال‌های خدمت، بیشتر می‌شود. بیش از 40% از تشدید این شکاف ناشی از این دانسته شده است که مردان عمدتا وارد مشاغلی می‌شوند که دستمزدهای بالاتری دارند.[۳۵] الزامات نقش‌های اجتماعی برای حضور بیشتر زنان در مشاغلی با درآمد کمتر؛ اما انعطاف‌پذیر،[۳۶] موجب جنسیتی شدن برخی مشاغل می‌شود و در هر شغلی که زنان بیشتر ورود کنند دستمزد آن نسبت به مشاغل مردانه کاهش می‌یابد.[۳۷] عنصر بنیادین در این ارتباط نقش‌های جنسیتی در نهاد خانواده است؛ طبق مطالعات انجام شده در اروپا، مردان متاهل نسبت به همتایان مجرد خود، رشد دستمزد، نرخ جابه‌جایی و ترفیع شغلی بالاتری دارند؛ چون ازدواج انگیزه کاری مردان را تقویت کرده و موجب تغییر فرصت‌های جدید برای آنها می‌شود،[۳۸] در حالی‌که ازدواج تأثیری منفی بر دستمزد زنان دارد.[۳۹]
تبعیض و شکاف جنسیتی دستمزد
تبعیض جنسیتی یعنی شکاف دستمزد در شرایط کاری مشابه[۴۰] از دیگر عواملی کمتر بودن دستمزد زنان است.[۴۱] تبعیض جنسیتی که نقش مهمی در شکاف دستمزد زنان و مردان دارد، ناشی از نظام فرهنگی است؛ کم‌ارزش دانستن کار زن نسبت به مرد، موجب اختصاص دستمزد کمتر به زنان از سوی کارفرمایان می‌شود.[۴۲] مطالعه‌ای که توسط انجمن آمریکایی زنان دانشگاه، انجام شد نشان داد که در سال 2000م. یک سال بعد از دریافت مدرک لیسانس، زنان فارغ‌التحصیلی که به‌صورت تمام وقت کار می‌کردند درآمدی معادل80% درآمد مردان هم ردیف خود داشتند و زنانی که پاره وقت کار می‌کردند، تنها 73% درآمد مردان پاره وقت را داشتند. این تفاوت‌ها حتی با وجود اینکه زنان و مردان از دانشگاه‌های مشابهی فارغ التحصیل می‌شدند و حتی در مواردی که زنان دارای مدرک بالاتری هم بودند، روی می‌داد.[۴۳]
شکاف دستمزد و مجازات مادری
بر مبنای تحقیقات؛ ازدواج موجب می‌شود که زنان گرفتار امور مراقبت از فرزندان شده و کارآیی آنها کمتر شود؛ لذا کارفرمایان تمایل به استخدام مردان متأهل و زنان مجرد دارند. بر اساس برآوردهای احتمالی هر کودک اضافی زیر شش سال، احتمال غیبت زن از محل کار را بیش از 25% افزایش می‌دهد. بازگشت زنان به بازار کار پس از بچه‌دار شدن، مزد کمتر دریافت می‌کنند که از این مجازات دستمزد، به مجازات مادری یا فرزند آوری نیز تعبیر می‌شود.[۴۴] حال اینکه بارداری و زایمان در نگرش اسلامی؛ از ویژگی‌های فطری است که خداوند آن را مختص زنان قرار داده است و آنان در راستای انجام این مسئولیت خطیر نیازمند همیاری ویژه و برخورداری از حقوق متناسب با رسالت مادری خود هستند.[۴۵]
پانویس
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص513.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص517.
- ↑ هرندی و فلاح محسن‌خانی، «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)»، 1385ش، ص79.
- ↑ کشاورز حداد، و علویان قوانینی، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، 1391ش، ص 103-102.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص514.
- ↑ شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص37.
- ↑ نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص259.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص515.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص525-523.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص514.
- ↑ بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.
- ↑ بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص299.
- ↑ نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص259.
- ↑ «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.
- ↑ بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص299.
- ↑ صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص513.
- ↑ کشاورز حداد، و علویان قوانینی، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، 1391ش، ص132.
- ↑ بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.
- ↑ شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.
- ↑ چشمه قصابانی و دیگران،«ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، 1398ش، ص89.
- ↑ بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.
- ↑ ابن‌بابويه، من لا يحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص556.
- ↑ حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.
- ↑ نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص268.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص514.
- ↑ شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص38.
- ↑ شاکري حسين‌آباد و نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.
- ↑ کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.
- ↑ صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.
- ↑ کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص182.
- ↑ صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.
- ↑ «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص520.
- ↑ صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.
- ↑ کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص181.
- ↑ کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص184-183.
- ↑ صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.
- ↑ نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص268.
- ↑ کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.
- ↑ «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص519.
- ↑ کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص185.
- ↑ نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، 1403ش،ص271-270.
- ↑ مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، 1403ش، ص536.
منابع
- ابن‌بابویه، محمّد، من لايحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
- بیداربخت‌نیا، نازنین و جرجرزاده، علیرضا، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، تحقیقات اقتصادی، شماره 2، تیر 1398ش.
- چشمه قصابانی، ناهید و دیگران،«ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، اقتصاد شهری، شماره2، مهر 1398ش.
- حسین‌زاده، علی، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد»، مجله معرفت، شماره 174، خرداد 1391ش.
- شاکري حسين‌آباد، مرضيه و نصراللهي، زهرا، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، اقتصاد باثبات، شماره 4، دی 1403ش.
- صبوری، نیما، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1400ش
- کشاورز حداد، غلامرضا و علویان قوانینی،آرش، «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 53، بهمن 1391ش.
- کیان‌ارثی، علی‌اصغر و سعادت، مجید، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، پژوهش‌حسابداری، شماره 14، پاییز 1393ش.
- مرندی، الهه و حجازی، زهرا سادات، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، زن در توسعه و سیاست، شماره 2، تیر 1403ش.
- «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1403ش.
- نوروزی، فاطمه، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بینالمللی کار)»، پژوهش‌های حقوقی، شماره 58، تیر 1403ش.
- هرندی، فاطمه و فلاح محسن‌خانی، زهره، «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)»، مجله برنامه و بودجه، شماره 5 آذر و دي1385ش.