تعدد زوجات پیامبر

تعداد همسران پيامبر از اختصاصات حكم الهى براى پيامبرش بوده است. تعداد همسران پيامبر كه «امّهات ‏المؤمنين» به حساب مى ‏آيند، يازده تن مى‏ باشند به اين ترتيب: خديجه عليهاالسلام، سوده، عايشه، حفصه، زينب دختر خزيمه، ام‏سلمه، زينب دختر جحش، جويريه، صفيه، امّ حبيبه و ميمونه.

اهداف پیامبر از ازدواج های متعدد

درباره اهداف پيامبر اسلام از اين ازدواج ‏ها شايسته است به ديدگاه و اظهار نظر بعضى محقّقين توجه شود:

• الف. علامه طباطبايى در اين مورد مى‏ گويد: ازدواج ‏هاى آن حضرت، هر كدام روش خاصى را داشت. نخستين همسر آن حضرت خديجه عليهاالسلام است. پيامبر اولين ‏بار با او ازدواج كرد و بيش از بيست سال با او زندگى كرد و غير از او با كسى ازدواج نكرد. پس از وفات خديجه عليهاالسلام و پس از هجرت به مدينه، زنان ديگرى را به همسرى انتخاب كرد. برخى از اين زنان بيوه بودند، برخى جوان و برخى پير بودند. معلوم است كه اين روش، روش شهوت‏ رانان نيست. آن حضرت با امّ سلمه كهنسال و زينب پنجاه ساله ازدواج كرد، آن حضرت همسران خود را از زيادخواهى و دنياطلبى منع نموده مى ‏فرمود در غير اين صورت طلاق بگيرند. با اين حساب، انسانِ محقّق دورانديش نمى‏ تواند براى آن حضرت، انگيزه ‏هاى شهوانى در نظر بگيرد.

حضرت محمد صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله برخى از همسران را براى قدرتمند شدن اسلام و مسلمين، بعضى‏ ها را براى دلجويى آنان، بعضى‏ ها را براى حفظ از خطرات جانى، بعضى ‏ها را براى تأمين زندگى آنان و بعضى ‏ها را براى بيان حلال و حرام خدا به همسرى انتخاب كرد. به عنوان مثال، ازدواج حضرت با سوده بود.

سوده از زنان پيشگام در ايمان به رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏آله بود. او به حبشه هجرت كرده بود و شوهرش پس از رجوع از حبشه، مُرد. سوده، زنى بود مؤمن و خويشانش هم كافر بودند. اگر او را به خويشان تحويل مى ‏داد، او را مى‏ كشتند و يا گمراه مى‏ ساختند. براى آنكه اين زن مؤن بيوه بى‏ پناه از اين خطرات محفوظ بماند، پيامبر اسلام صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله با او ازدواج كرد و با اين ازدواج سوده نجات يافت.

زينب دختر خزيمه، از زنان مؤمن بود. در جنگ احد شوهرش به شهادت رسيد و رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه ‏و‏آله با او ازدواج كرد تا بى ‏سرپرست نباشد.

امّ ‏سلمه هم شوهرش درگذشت و داراى چند يتيم بود، پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله با او ازدواج كرد و به اين ترتيب مشكل امّ ‏سلمه حل شد.

صفيه دختر حُيى بن احطب يهودى بود. شوهرش در جنگ خيبر و پدرش در جنگ بنى ‏قريظه كشته شد و خودش هم اسير شد. پيامبر خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏آله او را براى خود انتخاب كرد و آزاد ساخت و پس از آزاد ساختن به عنوان همسر انتخاب كرد و به اين ترتيب دختر رئيس يهود را از ذلّت رها كرد.

جويريه دختر رئيس طايفه بنى‏ مصطلق بود. رئيس، دخترش و تعداد زيادى از افرادش اسير شدند. پيامبر صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله جويريه را به همسرى انتخاب كرد و مسلمانان گفتند: حال كه اين طايفه، فاميل پيامبر ما شدند، ما همه ‏شان را آزاد مى‏ كنيم و بنى ‏مصطلق هم كه چنين ديدند، همه مسلمان شدند.

ميمونه، ام‏ حبيبه و حفصه هم شوهرانشان مرده بودند و پيامبر با ازدواج با اين‏ها، آنان را نجات مى ‏داد. فقط عايشه در ميان اين‏ها شوهر نداشت.

با توجّه به اين خصوصيات و با توجّه به خصوصيات روحى پيامبر اسلام صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏آله به هيچ عنوان نمى‏ توان گفت كه ازدواج‏ هاى پيامبر اسلام صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏آله مانند ازدواج‏ هاى متعارف بوده است.

• ب. در نظر عدّه‏ اى از پژوهشگران ازدواج ‏هاى پيامبر اسلام صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏آله براى چند هدف بوده است:

1. محافظت از يتيمان، درماندگان و حفظ آبروى آنان مانند ازدواج با سوده.

2. وضع قانون و شكستنِ سنّت غلط جاهلى مانند ازدواج با زينب دختر جحش كه رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله به فرمان خدا پس از آنكه زيد او را طلاق داد، او را به همسرى انتخاب كرد تا مردم بدانند كه زن پسرخوانده، مانند زن پسر نيست، و مى ‏توان با زنِ پسرخوانده ازدواج كرد، گرچه در زمان جاهليت، ازدواج با زنِ پسر خوانده ممنوع بود.

3. آزادسازى اسيران و بردگان مانند ازدواج با جويريه، كه مسلمانان به خاطر خويشاوندى بنى مصطلق با پيامبر، همه اسيران را آزاد كردند و بنى‏ مصطلق هم با مشاهده اين وضعيت، مسلمان شدند.

4. برقرارى پيوند با قبايل و طوايف بزرگ عرب و حفظ اسلام و مسلمين مانند ازدواج با عايشه، حفصه، امّ حبيبه، صفيه و ميمونه.

نظرات اندیشمندان دیگر

• جان ديون پورت انگليسى مى ‏گويد: با اينكه در آن زمان، زياد زن گرفتن كار بدى نبود، ولى با اين حال حضرت محمد صلى ‏الله عليه ‏و‏آله تا پنجاه سالگى با يك زن زندگى كرد و تا خديجه عليهاالسلام زنده بود، زن ديگرى نگرفت. آيا ممكن است كسى شهوت‏ران باشد و هيچ مانعى هم براى زن گرفتن در كار نباشد، با اين حال با يك زن زندگى كند آن هم با زنى كه سنّ بالايى داشته باشد؟!

• توماس كارلايل مى‏ گويد: به رغم اظهار نظر دشمنان، حضرت محمد صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏آله هرگز شهوت‏ پرست نبود و اين تهمت، بى ‏انصافى است .

گيورگيو مى‏ گويد: محمد صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله در سال 595 ميلادى ازدواج كرد و زندگى خانوادگى او نمونه زهد، تقوى و پاكى بود. او همانند ابراهيم، نوح و يعقوب عليهم‏ السلام در محيطى ساده و بى‏ آلايش زندگى مى‏ كرد .

جستارهای وابسته

• تعدد زوجات
• استحباب تعدد زوجات از منظر فقهی