اصلاح لینک های داخلی و رده ها |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
زنان از زمان‌های گذشته تا به امروز غیر از خانه‌داری، در امور مختلف کشاورزی، گله‌داری، صنایع دستی و حتی امور | زنان از زمان‌های گذشته تا به امروز غیر از خانه‌داری، در امور مختلف کشاورزی، گله‌داری، صنایع دستی و حتی امور نظامی، فعالیت داشته‌اند. در دوره‌هایی که خانواده یک واحد اقتصادی نیز به‌حساب می‌آمد، فعالیت‌های تولیدی زن که در خانه و یا نزدیکی آن انجام می‌گرفت، جزء امور خانگی محسوب می‌شد و زن در ازای کار مزدی دریافت نمی کرد. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپای غربی و تبدیل کارگاه‌های خانگی به کارخانه‌ها، فعالیت اقتصادی زنان در مقابل دریافت مزد از خانه به‌کارخانه کشیده شد. تغییر کیفیت اشتغال و تبدیل آن به ارزش برای جامعه موجب کشیده شدن زنان به بازار اقتصاد و کار، حتی به قیمت از بین رفتن سلامتی، احساسات و زندگی خانوادگی و فردی شد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
شغل یا پیشه کاری است که در برابر مزد یا حقوق منظمی انجام می‌شود. یعنی فعالیت فرد در یکی از نهادها و سازمان‌های دولتی یا خصوصی از طریق گردش سرمایه در بازار به صورت رسمی یا قراردادی یا پیمانی به طوری که فرد درآمد ماهیانه دریافت می‌کند. <ref>تقوی و محمدی، بررسی تأثیر اشتغال خارج از خانه زنان بر روابط خانوادگی، 1393ش، ص 2.</ref> | شغل یا پیشه کاری است که در برابر مزد یا حقوق منظمی انجام می‌شود. یعنی فعالیت فرد در یکی از نهادها و سازمان‌های دولتی یا خصوصی از طریق گردش سرمایه در بازار به صورت رسمی یا قراردادی یا پیمانی به طوری که فرد درآمد ماهیانه دریافت می‌کند. <ref>تقوی و محمدی، بررسی تأثیر اشتغال خارج از خانه زنان بر روابط خانوادگی، 1393ش، ص 2.</ref> | ||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==نظر اندیشمندان مسلمان در مورد [[اشتغال زنان]]== | ==نظر اندیشمندان مسلمان در مورد [[اشتغال زنان]]== | ||
اندیشمندان مسلمان را در این مسئله میتوان به سه گروه متفاوت تقسیم نمود: | اندیشمندان مسلمان را در این مسئله میتوان به سه گروه متفاوت تقسیم نمود: | ||
# | #'''دیدگاه سنّتی:''' این دیدگاه با تأکید بر تفاوت بیولوژیک، [[زنان]] را موجوداتی ضعیف میداند، حتی در انسان بودن آنان خدشه وارد میسازد و نه تنها اشتغال، بلکه هر نوع فعالیت عمومی آنان را منع می‌کند. | ||
# '''نهضتهای [[زنان]] و روشنفکران رادیکال:''' طرفداران این دیدگاه خواهان حضور بیقید و شرط [[زنان]] در تمام سطوح اجتماعی، سیاسی و حکومتی بوده است، [[مرد]] را عامل بدبختی و [[زن]] را [[جنس]] برتر میدانند. | #'''نهضتهای [[زنان]] و روشنفکران رادیکال:''' طرفداران این دیدگاه خواهان حضور بیقید و شرط [[زنان]] در تمام سطوح اجتماعی، سیاسی و حکومتی بوده است، [[مرد]] را عامل بدبختی و [[زن]] را [[جنس]] برتر میدانند. | ||
# | #'''دیدگاه میانه:''' این دیدگاه بر مشارکت [[زنان]] در زمینه های مختلف اجتماعی ـ سیاسی، البته با اعمال برخی محدودیتها (مثل قضاوت) تأکید می‌کند. <ref>[http://ensani.ir/fa/article/148663/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%A2%D9%86 خیری، یوسف، «اشتغال زنان و پیامدهاى آن»، 1385ش.]</ref> | ||
==دیدگاه کلی اسلام در مورد [[اشتغال زنان]]== | ==دیدگاه کلی اسلام در مورد [[اشتغال زنان]]== | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
==ضوابط کلی و محدودیت‌های [[اشتغال زنان|اشتغال زوجه]] از منظر فقه و حقوق== | ==ضوابط کلی و محدودیت‌های [[اشتغال زنان|اشتغال زوجه]] از منظر فقه و حقوق== | ||
از دیدگاه اسلام، هدف از اشتغال فقط دست‌یابی به اهداف اقتصادی نیست. اشتغال در اسلام بخشی از نظام کلی اجتماعی است که در کنار آن، باید اهداف معنوی، اخلاقی و دینی فرد و جامعه در مسیر تعالی و کمال تأمین گردد. فقه اسلامی ضوابط و معیارهایی کلی را برای اشتغال بیان کرده است. اصل ۲۰، ۲۱ و ۲۸ قانون اساسی نیز به عدم مخالفت شغل با احکام، موازین اسلامی، مصالح عمومی و حقوق دیگران اشاره کرده و ماده ۹۷۵ قانون مدنی و ماده ۶ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز به عدم مغایرت شغل با نظم عمومی و اخلاق حسنه پرداخته و محدودیت‌های عمومی [[اشتغال زنان]] را بیان می‌دارد. همچنین قانون برای [[اشتغال زنان|اشتغال زن]] به طور خاص محدودیت‌هایی را پیش‌بینی کرده از جمله: | از دیدگاه اسلام، هدف از اشتغال فقط دست‌یابی به اهداف اقتصادی نیست. اشتغال در اسلام بخشی از نظام کلی اجتماعی است که در کنار آن، باید اهداف معنوی، اخلاقی و دینی فرد و جامعه در مسیر تعالی و کمال تأمین گردد. فقه اسلامی ضوابط و معیارهایی کلی را برای اشتغال بیان کرده است. اصل ۲۰، ۲۱ و ۲۸ قانون اساسی نیز به عدم مخالفت شغل با احکام، موازین اسلامی، مصالح عمومی و حقوق دیگران اشاره کرده و ماده ۹۷۵ قانون مدنی و ماده ۶ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز به عدم مغایرت شغل با نظم عمومی و اخلاق حسنه پرداخته و محدودیت‌های عمومی [[اشتغال زنان]] را بیان می‌دارد. همچنین قانون برای [[اشتغال زنان|اشتغال زن]] به طور خاص محدودیت‌هایی را پیش‌بینی کرده از جمله: | ||
*تعارض نداشتن شغل [[زن]] با نقش‌های اختصاصی [[همسر|همسری]]؛ | *تعارض نداشتن شغل [[زن]] با نقش‌های اختصاصی [[همسر|همسری]]؛ | ||
*تعارض نداشتن شغل [[زن]] با وظیفه مادری ؛ | *تعارض نداشتن شغل [[زن]] با وظیفه مادری ؛ | ||
*تناسب شغل با ویژگی‌های [[زنانه]]؛ | *تناسب شغل با ویژگی‌های [[زنانه]]؛ | ||
*رعایت حجاب، [[عفاف]] و عدم اختلاط. <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب‌شناسی اشتغال زنان، 1395، ص 99</ref> | *رعایت حجاب، [[عفاف]] و عدم اختلاط. <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب‌شناسی اشتغال زنان، 1395، ص 99</ref> | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
===آثار ایجابی و مثبت اشتغال زنان=== | ===آثار ایجابی و مثبت اشتغال زنان=== | ||
# حفظ نشاط و شادابی ظاهری و تطبیق خود با شرایط مختلف محیطی و اجتماعی؛ | #حفظ نشاط و شادابی ظاهری و تطبیق خود با شرایط مختلف محیطی و اجتماعی؛ | ||
# احساس رضایت‌مندی و افزایش اعتماد به نفس؛ | #احساس رضایت‌مندی و افزایش اعتماد به نفس؛ | ||
# افزایش سطح آگاهی اجتماعی و تجربه و بر خورداری از ذهنی پویا و فعال؛ | #افزایش سطح آگاهی اجتماعی و تجربه و بر خورداری از ذهنی پویا و فعال؛ | ||
# رسیدن سریع‌تر فرزندان به استقلال در انجام کارهای شخصی و نیز کمک و همکاری اعضای خانواده در فعالیت‌های مربوط به منزل؛ <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب‌شناسی اشتغال زنان، 1395، ص 100</ref> | #رسیدن سریع‌تر فرزندان به استقلال در انجام کارهای شخصی و نیز کمک و همکاری اعضای خانواده در فعالیت‌های مربوط به منزل؛ <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب‌شناسی اشتغال زنان، 1395، ص 100</ref> | ||
# کمک به اقتصاد [[خانواده]]ها؛ | #کمک به اقتصاد [[خانواده]]ها؛ | ||
# کمک به اقتصاد ملی؛ | #کمک به اقتصاد ملی؛ | ||
# عزتمندی اقتصادی؛ | #عزتمندی اقتصادی؛ | ||
# کمک به استقلال ملی؛ | #کمک به استقلال ملی؛ | ||
# کمک به اهداف دینی: اشتغال از چند جهت به اهداف دین کمک می‌کند که مقاله به توضیح آن پرداخته است. | #کمک به اهداف دینی: اشتغال از چند جهت به اهداف دین کمک می‌کند که مقاله به توضیح آن پرداخته است. | ||
# شکوفایی استعدادهای [[زنان]] در عرصه‌های مختلف وجودی و روحی. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385.</ref> | #شکوفایی استعدادهای [[زنان]] در عرصه‌های مختلف وجودی و روحی. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385.</ref> | ||
===آثار سلبی و منفی [[اشتغال زنان]]=== | ===آثار سلبی و منفی [[اشتغال زنان]]=== | ||
# سست شدن کانون [[خانواده]]: [[زنان]] شاغل، بیشتر توانمندی و خلاقیت خود را در محیط شغلی به کار می‌گیرند و نمی‌توانند به شکل مطلوبی در مورد [[همسر]] و فرزندان به کار ببرند و انگیزه کافی برای برقراری رابطه کلامی با اعضای [[خانواده]] ندارند.<ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب‌شناسی اشتغال زنان، 1395، ص 101</ref> | #سست شدن کانون [[خانواده]]: [[زنان]] شاغل، بیشتر توانمندی و خلاقیت خود را در محیط شغلی به کار می‌گیرند و نمی‌توانند به شکل مطلوبی در مورد [[همسر]] و فرزندان به کار ببرند و انگیزه کافی برای برقراری رابطه کلامی با اعضای [[خانواده]] ندارند.<ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیب‌شناسی اشتغال زنان، 1395، ص 101</ref> | ||
# فشار مضاعف به [[زنان]] | #فشار مضاعف به [[زنان]] | ||
# آزار و اذیت [[جنس|جنسی]] [[زنان]] در محیط کار | #آزار و اذیت [[جنس|جنسی]] [[زنان]] در محیط کار | ||
#بیکاری [[مردان]]: مشکل ایران کمبود نیروی انسانی نیست، کمبود سرمایه برای ایجاد اشتغال است. | #بیکاری [[مردان]]: مشکل ایران کمبود نیروی انسانی نیست، کمبود سرمایه برای ایجاد اشتغال است. | ||
# سست شدن کانون [[خانواده]] | #سست شدن کانون [[خانواده]] | ||
# کم شدن میل به فرزند داشتن: [[خانواده]] سنّتی گسترده به [[خانواده]] هستهای تبدیل می‌شود. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385.</ref> | #کم شدن میل به فرزند داشتن: [[خانواده]] سنّتی گسترده به [[خانواده]] هستهای تبدیل می‌شود. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385.</ref> | ||
# تأثیر بر ازدواج؛ | #تأثیر بر ازدواج؛ | ||
# کاهش تعداد فرزندان؛ <ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/7123/86724/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%22%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84-%22 فرهادیان، اثرات و پیامدهای منفی اشتغال زنان، 1389ش.]</ref> | #کاهش تعداد فرزندان؛ <ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/7123/86724/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%22%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84-%22 فرهادیان، اثرات و پیامدهای منفی اشتغال زنان، 1389ش.]</ref> | ||
# تأثیر بر بارداری <ref>فرهادیان، اثرات و پیامدهای منفی اشتغال زنان، 1389ش</ref> | #تأثیر بر بارداری <ref>فرهادیان، اثرات و پیامدهای منفی اشتغال زنان، 1389ش</ref> | ||
#کم‌توجهی به رابطه همسری؛ <ref>[http://bou.ac.ir/Portal/home/?news/28967/148554/640094/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87-%DB%8C%D8%A7-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%B2%D8%A7--%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 زیبایی نژاد، محمدرضا، تأثیر اشتغال زنان بر روابط خانواده، دبیرخانه کرسی‌های نظریه پردازی و آزاداندیشی حوزه اصفهان]</ref> | #کم‌توجهی به رابطه همسری؛ <ref>[http://bou.ac.ir/Portal/home/?news/28967/148554/640094/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87-%DB%8C%D8%A7-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%B2%D8%A7--%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 زیبایی نژاد، محمدرضا، تأثیر اشتغال زنان بر روابط خانواده، دبیرخانه کرسی‌های نظریه پردازی و آزاداندیشی حوزه اصفهان]</ref> | ||
#محرومیت فرزندان از نظارت و حمایت مادر <ref>گاردنر، جنگ علیه خانواده، 1396، ص 224</ref> | #محرومیت فرزندان از نظارت و حمایت مادر <ref>گاردنر، جنگ علیه خانواده، 1396، ص 224</ref> | ||
==خاستگاه و منشأ تمایز بین [[اشتغال زنان|اشتغال زن]] و [[مرد]]== | ==خاستگاه و منشأ تمایز بین [[اشتغال زنان|اشتغال زن]] و [[مرد]]== | ||
# | #'''تفاوتهای تکوینی:''' تفاوتهای تکوینی بین [[زن]] و [[مرد]] چند دستهاند: | ||
## تفاوتهای زیستی: تفاوتهای زیستی ـ بیولوژیک (ساختار بدن) و فیزیولوژیک بین [[زن]] و [[مرد]] باعث شده که بعضی از کارهای این‌ها با هم فرق کند. | ##تفاوتهای زیستی: تفاوتهای زیستی ـ بیولوژیک (ساختار بدن) و فیزیولوژیک بین [[زن]] و [[مرد]] باعث شده که بعضی از کارهای این‌ها با هم فرق کند. | ||
##تفاوتهای روانی: [[زنان]] از [[مردان]] رقیق‌القلب ترند و فوراً گریه می‌کنند. از این رو، بعضی شغلها مثل قضاوت و حکومت که مقتضایشان قاطعیت و شدّت است، از [[زنان]] برداشته شده است. | ##تفاوتهای روانی: [[زنان]] از [[مردان]] رقیق‌القلب ترند و فوراً گریه می‌کنند. از این رو، بعضی شغلها مثل قضاوت و حکومت که مقتضایشان قاطعیت و شدّت است، از [[زنان]] برداشته شده است. | ||
## تفاوتهای رفتاری و اقتصادی: [[مردان]] اغلب به کارهایی همچون گله‌داری، صیدماهی، تلهگذاری، کار در معدن، شکار و جنگ علاقه دارند و [[زنان]] به آشپزی علاقه دارند. به تفاوتهای تکوینی در قرآن و متون دینی نیز اشاره شده است. | ##تفاوتهای رفتاری و اقتصادی: [[مردان]] اغلب به کارهایی همچون گله‌داری، صیدماهی، تلهگذاری، کار در معدن، شکار و جنگ علاقه دارند و [[زنان]] به آشپزی علاقه دارند. به تفاوتهای تکوینی در قرآن و متون دینی نیز اشاره شده است. | ||
# '''تفاوتهای تشریعی:''' ادیان و مذاهب مختلف میان [[مرد]] و [[زن]] تفاوت قایل شدهاند. این تفاوت در اسلام، یهود و زرتشت دیده می‌شود. شارع مقدس کارهای بیرونی را به عهده [[مرد]] گذاشته و تلاش [[مرد]] را برای تأمین هزینهها نه تنها مطلوب، بلکه واجب دانسته است. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | #'''تفاوتهای تشریعی:''' ادیان و مذاهب مختلف میان [[مرد]] و [[زن]] تفاوت قایل شدهاند. این تفاوت در اسلام، یهود و زرتشت دیده می‌شود. شارع مقدس کارهای بیرونی را به عهده [[مرد]] گذاشته و تلاش [[مرد]] را برای تأمین هزینهها نه تنها مطلوب، بلکه واجب دانسته است. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | ||
==سابقه [[اشتغال زنان]]== | ==سابقه [[اشتغال زنان]]== | ||
زنان از زمان‌های دور تا به امروز غیر از خانه داری در امور مختلف کشاورزی، گله‌داری، صنایع‌دستی و حتی امور نظامی در کنار مردان حضور داشتند. از آنجا که خانه در گذشته خواستگاه تمام امور اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی بود و اساسا تفکیکی بین نهاد خانواده و نهاد اقتصاد وجود نداشت، اشتغال و کسب درآمد موضوعیتی نداشت. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و تبدیل کارگاه‌های خانگی به کارخانه، جایگزینی نیروی انسانی با ماشن، جداشدن سپهر عمومی و خصوصی، از بین رفتن کارکردهای اقتصادی خانواده و افزایش اوقات فراغت زنان و همچنین تغییرات فکری-فلسفی و سیاسی در جهان مدرن بحث حقوق شهروندی، کسب مالکیت و انجام فعالیت اقتصادی اهمیت زیادی کسب کرد. از طرفی حضور گسترده زنان در سطوح تحصیلی بالاتر، حضور زنان در فعالیت‌های تولیدی و ظهور شعارهای برابری جنسیتی و عدالت جنسیتی زمینه را هر چه بیشتر برای اشتغال زنان فراهم کرد.<ref>[https://qjss.atu.ac.ir/article_5143_e9d888415e835c4c66a477e3314c821a.pdf جارالهی، «عذرا،تاریخچه اشتغال زن در ایران»، 1372ش، ص250] </ref> | زنان از زمان‌های دور تا به امروز غیر از خانه داری در امور مختلف کشاورزی، گله‌داری، صنایع‌دستی و حتی امور نظامی در کنار مردان حضور داشتند. از آنجا که خانه در گذشته خواستگاه تمام امور اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی بود و اساسا تفکیکی بین نهاد خانواده و نهاد اقتصاد وجود نداشت، اشتغال و کسب درآمد موضوعیتی نداشت. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و تبدیل کارگاه‌های خانگی به کارخانه، جایگزینی نیروی انسانی با ماشن، جداشدن سپهر عمومی و خصوصی، از بین رفتن کارکردهای اقتصادی خانواده و افزایش اوقات فراغت زنان و همچنین تغییرات فکری-فلسفی و سیاسی در جهان مدرن بحث حقوق شهروندی، کسب مالکیت و انجام فعالیت اقتصادی اهمیت زیادی کسب کرد. از طرفی حضور گسترده زنان در سطوح تحصیلی بالاتر، حضور زنان در فعالیت‌های تولیدی و ظهور شعارهای برابری جنسیتی و عدالت جنسیتی زمینه را هر چه بیشتر برای اشتغال زنان فراهم کرد.<ref>[https://qjss.atu.ac.ir/article_5143_e9d888415e835c4c66a477e3314c821a.pdf جارالهی، «عذرا،تاریخچه اشتغال زن در ایران»، 1372ش، ص250] </ref> | ||
==دلایل عمده اشتغال زنان == | ==دلایل عمده اشتغال زنان== | ||
* منفی بودن درصد رشد جمعیت در اکثر کشورها؛ | *منفی بودن درصد رشد جمعیت در اکثر کشورها؛ | ||
* ابتلا به فرهنگ مصرفگرایی؛ | *ابتلا به فرهنگ مصرفگرایی؛ | ||
* شعارهای برابری جنسیتی و عدالت جنسیتی؛ | *شعارهای برابری جنسیتی و عدالت جنسیتی؛ | ||
*کسب پول و ثروت؛ | *کسب پول و ثروت؛ | ||
*کسب جایگاه اجتماعی؛ | *کسب جایگاه اجتماعی؛ | ||
*کسب قدرت؛ | *کسب قدرت؛ | ||
*نظام سرمایه‌داری و لیبرالیسم؛ | *نظام سرمایه‌داری و لیبرالیسم؛ | ||
* بهره‌کشی از نیروی کار ارزان زنان؛ | *بهره‌کشی از نیروی کار ارزان زنان؛ | ||
*کمک به اقتصاد خانواده؛<ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | *کمک به اقتصاد خانواده؛<ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | ||
