بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''جنسیت و زیارت'''</big>؛ شباهت‌ها و تفاوت‌های مردان و زنان در زیارت از اماکن مقدسه.<br>زیارت از شعائر، مناسک و آیین‌های مهم دینی است که با آداب ویژه در بین فرهنگ‌های گوناگون، اقوام و جنسیت‌های مختلف انجام می‌شود و اهمیت آن به ویژه به دلیل جایگاه و معنای درونی آن در سنت‌های دینی است. فقهای مسلمان در ازای تاریخ بر استحباب و جواز زیارت به طور عام و حضور زنان به طور خاص (به شرط عدم اشتمال بر حرام یا مفسده) فتوا داده‌اند. مؤلفه‌های تجربه زیارت مردان و زنان در ابعاد اندیشه‌ها، کنش‌ها و احساسات سه عامل مهم در دسته‌بندی سنخ‌های زیارت زائران در نظر گرفته می‌شود | <big>'''جنسیت و زیارت'''</big>؛ شباهت‌ها و تفاوت‌های مردان و زنان در زیارت از اماکن مقدسه.<br>زیارت از شعائر، مناسک و آیین‌های مهم دینی است که با آداب ویژه در بین فرهنگ‌های گوناگون، اقوام و جنسیت‌های مختلف انجام می‌شود و اهمیت آن به ویژه به دلیل جایگاه و معنای درونی آن در سنت‌های دینی است. فقهای مسلمان در ازای تاریخ بر استحباب و جواز زیارت به طور عام و حضور زنان به طور خاص (به شرط عدم اشتمال بر حرام یا مفسده) فتوا داده‌اند. مؤلفه‌های تجربه زیارت مردان و زنان در ابعاد اندیشه‌ها، کنش‌ها و احساسات سه عامل مهم در دسته‌بندی سنخ‌های زیارت زائران در نظر گرفته می‌شود. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
زیارت در لغت به معنای قصد کردن، تمایل داشتن یا میل نمودن خواه چه از دور و چه از نزدیک است، خواه این میل همراه با گرایش قلبی و نیت باشد یا نه، و خواه با تعظیم و تکریم زیارت‌شونده همراه باشد یا نه<ref>کمونه حسینی، آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعین، 1371ش، ص15؛ طریحی، مجمع البحرین، 1414ق، ج3، ص۳۲۰.</ref> و همچنین به معنای «قصد کردن و ملاقات کردن» و «میل کردن و تمایل» به کار رفته است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات فی غریب القرآن، بی‌تا، ص387.</ref> | زیارت در لغت به معنای قصد کردن، تمایل داشتن یا میل نمودن خواه چه از دور و چه از نزدیک است، خواه این میل همراه با گرایش قلبی و نیت باشد یا نه، و خواه با تعظیم و تکریم زیارت‌شونده همراه باشد یا نه<ref>کمونه حسینی، آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعین، 1371ش، ص15؛ طریحی، مجمع البحرین، 1414ق، ج3، ص۳۲۰.</ref> و همچنین به معنای «قصد کردن و ملاقات کردن» و «میل کردن و تمایل» به کار رفته است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات فی غریب القرآن، بی‌تا، ص387.</ref> | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
زائر را نیز از آن جهت زائر می‌گویند، که وقتی به زیارت تو می‌آید از غیر تو عدول می‌کند و رو برمی‌گرداند.<ref>ابن‌فارس، مقیاس اللغه، 1979م، ج3، ص36.</ref> | زائر را نیز از آن جهت زائر می‌گویند، که وقتی به زیارت تو می‌آید از غیر تو عدول می‌کند و رو برمی‌گرداند.<ref>ابن‌فارس، مقیاس اللغه، 1979م، ج3، ص36.</ref> | ||
==سنخ‌شناسی زیارت== | ==سنخ‌شناسی زیارت== | ||
براي سنخ‌شناسي زيارت می‌توان از مؤلفه‌ها و ابعاد تجربه زيارت در سه بعد انديشه‌ها، كنش‌ها و احساسات و عواطف بهره برد. این ابعاد در تناظر با ابعاد كلي دينداري تعریف می‌شود و به ميزاني كه هر زائر در یک بُعد يا مؤلفه‌هایی از تجربه زيارت داراي تقيد بيشتر به گونه‌ها و اشكالِ سنتيِ دين‌ورزي باشد، يك دسته خاص از زيارت را تجربه می‌کند و در دسته‌بندی جداگانه‌ای قرار می‌گیرد.<ref>[[پویافر، «سنخ‌شناسی زیارت؛ مطالعه‌ای در میان زایران حرم رضوی»، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۱.|https://ensani.ir/file/download/article/1586592508-9792-97-3-4.pdf]]</ref> | براي سنخ‌شناسي زيارت می‌توان از مؤلفه‌ها و ابعاد تجربه زيارت در سه بعد انديشه‌ها، كنش‌ها و احساسات و عواطف بهره برد. این ابعاد در تناظر با ابعاد كلي دينداري تعریف می‌شود و به ميزاني كه هر زائر در یک بُعد يا مؤلفه‌هایی از تجربه زيارت داراي تقيد بيشتر به گونه‌ها و اشكالِ سنتيِ دين‌ورزي باشد، يك دسته خاص از زيارت را تجربه می‌کند و در دسته‌بندی جداگانه‌ای قرار می‌گیرد.<ref>[[پویافر، «سنخ‌شناسی زیارت؛ مطالعه‌ای در میان زایران حرم رضوی»، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۱.|https://ensani.ir/file/download/article/1586592508-9792-97-3-4.pdf]]</ref> گونه‌های تجربه زیارت زائران در قالب سنخ‌های زیارت شامل ۵ دسته زیارت سنت‌گرا-عادت‌گرا، زیارت شریعت‌گرا-مناسک‌گرا، زیارت عاطفه‌گرا-معناگرا، زیارت مبادله‌گرا-کارکردگرا و نهایتاْ زیارت عقلانیت‌گرا-بازاندیش در نظر گرفته می‌شوند.<ref>[[پویافر، «سنخ‌شناسی زیارت؛ مطالعه‌ای در میان زایران حرم رضوی»، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۳-۱۰۲.|https://ensani.ir/file/download/article/1586592508-9792-97-3-4.pdf]]</ref> | ||
زیارت سنت‌گرا-عادت‌گرا | |||
این گروه از زائران به باورها و اعمال عامیانه و اسطوره‌ای قدیمی اتکا دارند و در کنش‌های زیارتی خود به شدت متکی بر کتاب‌های دعا و چارچوب‌های توصیه‌شده هستند. | |||
زیارت شریعت‌گرا-مناسک‌گرا | زیارت شریعت‌گرا-مناسک‌گرا | ||
در اعمال زیارتی خود به آموزه‌های فقهی و دستورات مراجع دینی پایبند هستند و بر انجام مناسک شرعی مانند نمازهای یومیه، آیین‌های جمعی و دعاهای رسمی تأکید ویژه دارند. | |||
زیارت | زیارت عاطفه‌گرا-معناگرا | ||
زیارت عقلانیت‌گرا-بازاندیش | این گروه زیارت را فرآیندی عرفانی-احساسی می‌دانند که در آن، رابطه‌ای شهودی و سرشار از هیجانات دینی همانند شرم، انابه، صمیمیت، آرامش و سبک‌باری روحی با امام(ع) شکل می‌گیرد. این تجربه، هم‌زمان حاوی ابعاد معنوی مثل احساس حضور قدسی و طلب معنا و ابعاد حسی همچون واکنش به فضای معماری و نمادهای حرم است که در تعاملی پویا، زیارتی چندلایه می‌آفرینند. | ||
زیارت مبادله‌گرا-کارکردگرا | |||
زائران این دسته، زیارت را علاوه بر آثار معنوی و روحی، نتیجه عینی نظر لطف امام(ع) به خودشان با واسطه خیر شدن امام(ع) برای استجابت دعایشان می‌نگرند که در آن، عمل زیارت به‌عنوان بذل محبت به اهل‌بیت(ع) در ازای انتظار حل مشکلات مادی و استجابت حاجات قرار می‌گیرد. این گروه زیارت را در چارچوب رابطه‌ای دوسویه از جنس «خدمت-پاداش» تعریف می‌کنند. | |||
زیارت عقلانیت‌گرا-بازاندیش | |||
این گروه از زائران، زیارت را با نگاهی انتقادی و مبتنی بر بازاندیشی عقلانی تجربه می‌کنند و با واکاوی برخی از اعتقادات سنتی یا احکام شرعی در مورد آداب زیارت یا به‌جا آوردن نسبی اعمال و مناسک زیارت در چارچوب معیار عقل و منطبق با معیارهای انسانی، به بازتعریف معنای زیارت می‌پردازد. تجربه زیارت برای این گروه از زائران تجربه‌ای توأم با بازاندیشی مداوم است.<ref>[[پویافر، «سنخ‌شناسی زیارت؛ مطالعه‌ای در میان زایران حرم رضوی»، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۳-۱۰۲.|https://ensani.ir/fa/article/419173/%D8%B3%D9%86%D8%AE-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C]]</ref> | |||
==آمار زائران== | ==آمار زائران== | ||
حج به عنوان یک فریضه دینی و شناخته شده‌ترین زیارت در جهان اسلام است که هر سال بیش از ۳ میلیون زائر از سراسر جهان به شهر مکه سفر می‌کنند. در اربعین (ماه صفر سال ۱۴۰۳) بیش از ۲۱ میلیون و ۴۸۰ هزار و ۵۲۵ زائر به صورت پیاده از سراسر جهان در عراق و عتبات مقدس حضور یافتند. در اربعین سال مذکور ۳ میلیون و ۲۸۰ هزار و ۱۶۹ نفر از ایران به زیارت بارگاه امام حسین(ع) رفتند.<ref>https://www.irna.ir/news/85578453/1403</ref> همچنین هر ساله بیش از ۳۰ میلیون زائر به حرم امام رضا(ع) در مشهد مقدس سفر می‌کنند. شمار زیادی از مردم به دیگر زیارتگاه‌ها می‌روند؛ به‌طوری‌که مجموع زائران در سطح کشور حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شوند.<ref>https://fa.shafaqna.com/news/2017861/</ref> | حج به عنوان یک فریضه دینی و شناخته شده‌ترین زیارت در جهان اسلام است که هر سال بیش از ۳ میلیون زائر از سراسر جهان به شهر مکه سفر می‌کنند. در اربعین (ماه صفر سال ۱۴۰۳) بیش از ۲۱ میلیون و ۴۸۰ هزار و ۵۲۵ زائر به صورت پیاده از سراسر جهان در عراق و عتبات مقدس حضور یافتند. در اربعین سال مذکور ۳ میلیون و ۲۸۰ هزار و ۱۶۹ نفر از ایران به زیارت بارگاه امام حسین(ع) رفتند.<ref>https://www.irna.ir/news/85578453/1403</ref> همچنین هر ساله بیش از ۳۰ میلیون زائر به حرم امام رضا(ع) در مشهد مقدس سفر می‌کنند. شمار زیادی از مردم به دیگر زیارتگاه‌ها می‌روند؛ به‌طوری‌که مجموع زائران در سطح کشور حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شوند.<ref>https://fa.shafaqna.com/news/2017861/</ref> | ||
