جنسیت و زیارت: تفاوت میان نسخه‌ها

<big>'''جنسیت و زیارت'''</big>؛ شباهت‌ها و تفاوت‌های مردان و زنان در زیارت مکان‌های مقدس.<br>زیارت از شعائر، مناسک و آیین‌های مهم دینی است که با آداب ویژه در فرهنگ‌های گوناگون، اقوام و جنسیت‌های مختلف انجام می‌شود. زیارت در سنت‌های دینی به‌دلیل جایگاه و معنای درونی آن، دارای اهمیت بسیار است. فقهای مسلمان در طول تاریخ بر استحباب و جواز زیارت به‌طور عام و حضور زنان به‌طور خاص، فتوا داده‌اند. مؤلفه‌های تجربه زیارت مردان و زنان در ابعاد اندیشه‌، کنش‌ و احساس، عوامل مهم در دسته‌بندی سنخ‌های زیارت زائران است.  

زیارت در لغت به‌معنای ملاقات‌کردن،<ref>راغب اصفهانی، مفردات فی غریب القرآن، بی‌تا، ص387.</ref> قصدکردن یا تمایل‌داشتن از دور یا نزدیک است؛ خواه این میل همراه با گرایش قلبی و نیت باشد یا نه و خواه با تعظیم و تکریم زیارت‌شونده همراه باشد یا نه.<ref>کمونه حسینی، آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر و بزرگان صحابه و تابعین، 1371ش، ص15؛ طریحی، مجمع البحرین، 1414ق، ج3، ص۳۲۰.</ref> در اصطلاح اما زیارت، تمایل همراه با حرکت حسی (دور یا نزدیک) و البته با شرط نیت و قصد قبلی (حرکت باطنی) و نیز انس روحی و پاسداشت زیارت‌شونده است.<ref>واعظ جوادی، ۱۳۸۸ش، ص۱۹.</ref> زیارت به‌معنای ملاقات و حاضر شدن بر قبور پیامبران و امامان و بزرگان دینی همراه با رعایت آداب خاص است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، 1414ق، ج3، ص305 و 319.</ref> زائر را نیز از آن جهت زائر می‌گویند که هنگام رفتن به زیارت، از دیگران عدول کرده و رو برمی‌گرداند.<ref>ابن‌فارس، مقیاس اللغه، 1979م، ج3، ص36.</ref>

منشأ تلقی از زیارت، همراه‌دانستن امر معنوی<ref>Slavin, “Walking as Spiritual Practice: The Pilgrimage to Santiago de Compostela”, 2003, p.65.</ref> و امر دنیوی، در آموزه‌های اسلامی است<ref>ازرقی، اخبارمکه، 1415ق، ص437. </ref> که بر پایۀ معرفت دینی معینی شکل می‌گیرد. زیارت از حیث درونی برای حصول اهداف معنوی انجام می‌شود و از حیث بیرونی معطوف به مکانی مقدس است.<ref>ollins-Kreiner, “Researching Pilgrimage; Continunity and Transformation”, 2010, p.440.</ref>

در سنخ‌شناسی زیارت به مؤلفه‌ها و ابعاد تجربۀ زیارت در سه بعد اندیشه‌، كنش‌ و احساس، توجه می‌شود. به میزانی كه زائر در یک بُعد یا مؤلفه‌ از تجربۀ زیارت دارای تقید بیشتر باشد، یك سنخ خاص از زیارت را تجربه می‌کند. بر این اساس در سنخ‌شناسی زیارت به پنج دستۀ مجزا توجه شده است که البته در واقعیت بیشتر به‌صورت ترکیبی مشاهده می‌شوند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/419173/%D8%B3%D9%86%D8%AE-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C پویافر، «سنخ‌شناسی زیارت؛ مطالعه‌ای در میان زایران حرم رضوی»، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۳-۱۰۲.]</ref>

در این گونه از زیارت، زائران به باورها و اعمال سنتی اتکا دارند و در کنش‌های زیارتی خود متکی به کتاب‌های دعا و چارچوب‌های توصیه‌شده هستند.

در این سنخ، زائران در اعمال زیارتی خود به آموزه‌های فقهی و دستورات مراجع دینی پای‌بند هستند و بر انجام مناسک شرعی مانند نمازهای یومیه، آیین‌های جمعی و دعاهای رسمی تأکید دارند.

این گروه، زیارت را فرایندی عرفانی-احساسی می‌دانند که در آن، رابطه‌ای شهودی و سرشار از هیجانات دینی همانند شرم، إنابه، آرامش، سبک‌باری روحی و صمیمیت با زیارت‌شونده شکل می‌گیرد. این تجربه، هم‌زمان حاوی ابعاد معنوی مثل احساس حضور قدسی و طلب معنا و ابعاد حسی همچون واکنش به فضای معماری و نمادهای حرم است.

زائران در این دسته، زیارت را علاوه بر آثار معنوی و روحی، نتیجه لطف زیارت‌شونده به خودشان و نشانۀ اجابت دعا و خواسته‌شان می‌نگرند. این گروه زیارت را در چارچوب رابطه‌ای دوسویه از جنس «خدمت-پاداش» تعریف می‌کنند.

این گروه از زائران، با واکاوی برخی از اعتقادات سنتی یا احکام شرعی در مورد آداب زیارت یا به‌جا آوردن نِسبی اعمال و مناسک زیارت در چارچوب معیار عقل و منطبق با معیارهای انسانی، به بازتعریف معنای زیارت می‌پردازند. تجربه زیارت برای این گروه از زائران تجربه‌ای توأم با بازاندیشی مداوم است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/419173/%D8%B3%D9%86%D8%AE-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C پویافر، «سنخ‌شناسی زیارت؛ مطالعه‌ای در میان زایران حرم رضوی»، ۱۳۹۷ش، ص۱۰۳-۱۰۲.]</ref>

شناخته‌‌شده‌ترین زیارت نزد مسلمانان، حج است و گاهی تا ۳ میلیون زائر از سراسر جهان برای انجام این واجب اسلامی، در شهر مکه حضور می‌یابند. همچنین پیاده‌روی اربعین با هدف زیارت مرقد امام حسین در بیستم ماه صفر، پرجمعیت‌ترین زیارت سالانه در جهان است. در ماه صفر سال ۱۴۰۳ش بیش از ۲۱ میلیون زائر از سراسر جهان به زیارت حرم امام حسین در کربلا رفتند که از میان آنها بیش از ۳ میلیون زائر، از ایران بودند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85578453/%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%B2-%DB%B2%DB%B1-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B3 «حضور بیش از ۲۱ میلیون زائر در اربعین حسینی ۱۴۰۳»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> همچنین هر ساله بیش از ۳۰ میلیون زائر به زیارت حرم امام رضا در شهر مشهد سفر می‌کنند. ایرانیان و به‌ویژه مسلمانان شیعه، در طول سال و به مناسبت‌های گوناگون به زیارتگاه‌ها می‌روند.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/2017861/ «تولیت آستان قدس رضوی: هر ساله بیش از ۳۰ میلیون زائر به مشهد سفر می‌کنند»، وب‌سایت شفقنا.]</ref>