دانشمند زن: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 '''<big>دانشمندان زن؛</big>''' زنان متخصص علوم و پیش‌برندگان دانش.
-در سطح جهانی، دانشگاه‌ها و شرکت‌ها روز جهانی دانشمندان زن را از طریق ابتکارات خود برای ارتقای نقش زنان در STEM به رسمیت می‌شناسند. براساس دیدگاه‌ها، موانع فردی و شخصی،  سازمانی، اجتماعی و فرهنگی و موانع قانونیِ درون‌سازمانی و برون‌سازمانی از عوامل محدودکننده حضور آنان در موقعیت‌های علمی نخبه‌گرا محسوب می‌شوند. با این حال، امروزه تلاش‌های جهانی برای افزایش حضور دانشمندان زن در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات ادامه دارد، اما شکاف جنسیتی در برخی حوزه‌ها هنوز پابرجا است.
+حضور زنان در عرصه‌های علمی جدی‌تر شده و در بسیاری از عرصه‌ها گوی سبقت را از مردان ربوده است. اما در عرصه علوم انتزاعی به ویژه فلسفه و ریاضیات، وضعیت کمی متفاوت است. دانشگاه‌ها و شرکت‌ها روز جهانی دانشمندان زن را از طریق ابتکارات خود برای ارتقای نقش زنان در STEM به رسمیت می‌شناسند. بر اساس دیدگاه‌ها، موانع فردی و شخصی، سازمانی، اجتماعی و فرهنگی و موانع قانونیِ درون‌سازمانی و برون‌سازمانی از عوامل محدودکننده حضور آنان در موقعیت‌های علمی نخبه‌گرا محسوب می‌شوند. با این حال، امروزه تلاش‌های جهانی برای افزایش حضور دانشمندان زن در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات ادامه دارد، اما شکاف جنسیتی در برخی حوزه‌ها هنوز پابرجا است.
 =='''مفهوم‌شناسی'''==
-===دانشمند===
+دانشمندان زن، متخصصانی هستند که با بهره‌گیری از دانش، خلاقیت، و روش‌های نظام‌مند علمی در تولید، توسعه، یا کاربرد دانش در حوزه‌های علمی مشارکت فعال دارند. ویژگی ممتاز دانشمندان زن، توانایی تلفیق بینش‌های چندرشته‌ای با رویکردهای انتقادی به مسائل علمی و اجتماعی است که در مواردی منجر به خلق پارادایم‌های بدیل در علوم شده است.<ref>Whaley, Women's History as Scientists, 2003, p.34.</ref> دانشمندان زن را با تطبیق بر مراحل تحول علمی می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد؛ 1) پیشگامان با خلق پارادایم‌های جدید، 2)توسعه‌دهندگان با تعمیم روش‌ها بر اساس خلاقیت، 3)منظم‌سازان با بازتعریف تدوین نظام‌مند دانش همراه با دقت و جزئی‌نگری و 4) کاربران/مهندسان با تبدیل علم به فناوری، تعامل پویای میان نظریه‌پردازی، روش‌شناسی، نظام‌سازی و کاربرد عملی را نشان می‌دهند.<ref>شنایدر، «چهار مرحله یک قلمرو علمی؛ چهار نوع دانشمند»، ۱۴۰۰ش، ص۱۲۲-۱۱۷.</ref>
-در یک تحلیل ساختاری از تکامل قلمروهای علمی، می‌توان چهار مرحله متمایز از تعریف و فعالیت دانشمندان را شناسایی کرد. در مرحله نخست، پیشگامان با خلق پارادایم‌های جدید، مرحله دوم، توسعه‌دهندگان با تعمیم روش‌ها بر اساس خلاقیت، مرحله سوم، منظم‌سازان با بازتعریف تدوین نظام‌مند دانش همراه با دقت و جزئی‌نگری و در مرحله چهارم کاربران/مهندسان با تبدیل علم به فناوری، تعامل پویای میان نظریه‌پردازی، روش‌شناسی، نظام‌سازی و کاربرد عملی را نشان می‌دهند که بازتابی از تحول درونی علوم است.<ref>شنایدر، «چهار مرحله یک قلمرو علمی؛ چهار نوع دانشمند»، ۱۴۰۰ش، ص۱۲۲-۱۱۷.</ref>
-===دانشمند زن===
+روز جهانی زنان و دختران در علم، یک رویداد سالانه است که در ۱۱ فوریه با هدف ترویج مشارکت کامل و برابر زنان در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات برگزار می‌شود. این روز در سال ۲۰۱۵م، با تصویب قطعنامه ۲۱۲/۷۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شد و هر سال با تمرکز بر یک موضوع خاص، چالش‌های مرتبط با برابری جنسیتی در عرصه علمی را مورد توجه قرار می‌دهد.<ref>Jordan, “Why we need an International Day?”, 2016, p.197–198.</ref> این رویداد با حمایت هیأت‌های نمایندگی دائمی چندین کشور از جمله آندورا، آنتیگوا و باربودا، ارمنستان، استرالیا، بوتان، شیلی، اکوادور، فنلاند، یونان، لتونی، مکزیک، نیجریه، جمهوری کره، سن مارینو و ازبکستان برگزار می‌شود.<ref>https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly</ref>
-دانشمندان زن، متخصصانی هستند که با بهره‌گیری از دانش، خلاقیت، و روش‌های نظام‌مند علمی در تولید، توسعه، یا کاربرد دانش در حوزه‌های علمی مشارکت فعال دارند. ویژگی ممتاز دانشمندان زن، توانایی تلفیق بینش‌های چندرشته‌ای با رویکردهای انتقادی به مسائل علمی و اجتماعی است که در مواردی منجر به خلق پارادایم‌های بدیل در علوم شده است.<ref>Whaley, Women's History as Scientists, 2003, p.34.</ref> روز جهانی زنان و دختران در علم، یک رویداد سالانه است که در ۱۱ فوریه با هدف ترویج مشارکت کامل و برابر زنان در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات برگزار می‌شود. این روز در سال ۲۰۱۵م، با تصویب قطعنامه ۲۱۲/۷۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شد و هر سال با تمرکز بر یک موضوع خاص، چالش‌های مرتبط با برابری جنسیتی در عرصه علمی را مورد توجه قرار می‌دهد.<ref>Jordan, “Why we need an International Day?”, 2016, p.197–198.</ref> این رویداد با حمایت هیأت‌های نمایندگی دائمی چندین کشور از جمله آندورا، آنتیگوا و باربودا، ارمنستان، استرالیا، بوتان، شیلی، اکوادور، فنلاند، یونان، لتونی، مکزیک، نیجریه، جمهوری کره، سن مارینو و ازبکستان برگزار می‌شود.<ref>https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly</ref>
 =='''تاریخچه'''==
 علی‌رغم رشد تدریجی تعداد زنان فارغ‌التحصیل در رشته‌های مختلف علمی و مهندسی در دانشگاه‌های آمریکا طی دهه‌های 1960 تا 1980م، این روند از دهه 1980م، با رکود مواجه شده و به سطحی ثابت رسیده است.<ref>[https://www.jstor.org/stable/29774475 Brush, “Women in Science and Engineering”, 1991, p.405.]</ref> مطالعات انجام‌شده در بریتانیا در سال 2013م، نیز حاکی از آن است که در طول 25 سال منتهی به این تاریخ، مشارکت زنان در حوزه‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات رشد قابل‌توجهی نداشته و حضور آنان در این زمینه‌ها همچنان کمرنگ باقی مانده است.<ref>Fiegener, “Science and Engineering Degrees: 1966–2010”, 2013, p.98.</ref>
-تحقیقات یونسکو نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۵م، زنان تنها 35٪ از فارغ‌التحصیلان رشته‌های STEM در سطح جهانی را تشکیل می‌دهند، رقمی که در طول دهه گذشته تغییر محسوسی نداشته است. این پدیده نگران‌کننده ناشی از دو عامل کلیدی است؛ اولاً، وجود شکاف اعتماد به نفس در مهارت‌های ریاضی در میان دختران، علیرغم عملکرد تحصیلی مطلوب آنان و ثانیاً، تداوم کلیشه‌های جنسیتی عمیق‌ نهادینه‌شده که به صورت سیستماتیک مسیر پیشرفت زنان را در مشاغل علمی و فناورانه محدود می‌سازد.<ref>https://scorize.com/blog/women-stem-graduates/</ref>
+تحقیقات یونسکو نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۵م، زنان تنها 35٪ از فارغ‌التحصیلان رشته‌های STEM در سطح جهانی را تشکیل می‌دهند، رقمی که در طول دهه گذشته تغییر محسوسی نداشته است. این پدیده نگران‌کننده ناشی از دو عامل کلیدی است؛ اولاً، وجود شکاف اعتماد به نفس در مهارت‌های ریاضی در میان دختران، علی‌رغم عملکرد تحصیلی مطلوب آنان و ثانیاً، تداوم کلیشه‌های جنسیتی عمیق‌ نهادینه‌شده که به صورت سیستماتیک مسیر پیشرفت زنان را در مشاغل علمی و فناورانه محدود می‌سازد.<ref>https://scorize.com/blog/women-stem-graduates/</ref>
 سازمان ملل متحد از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴م، هر ساله با انتخاب موضوعات محوری در روز جهانی دانشمندان زن، به بررسی ابعاد مختلف چالش‌های برابری جنسیتی در حوزه‌های STEM پرداخته است. «دگرگونی جهان: برابری در علم» در سال ۲۰۱۶م، با تأکید بر نقش تحول‌آفرین زنان در علوم و «جنسیت، علم و توسعه پایدار: تأثیر رسانه‌ها» در سال ۲۰۱۷م، که به تحلیل نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به کلیشه‌های جنسیتی پرداخت. «برابری و توازن در علم برای صلح و توسعه» در سال ۲۰۱۸م، با محوریت ارتباط علوم و اهداف صلح جهانی، «سرمایه‌گذاری در زنان و دختران برای رشد سبز فراگیر» در سال ۲۰۱۹م، که بر اقتصاد پایدار متمرکز بود. «برابری در علم، فناوری و نوآوری: روندها و چالش‌های جهانی» در سال ۲۰۲۰م، با بررسی موانع ساختاری، «فراتر از مرزها: برابری در علم برای جامعه» در سال ۲۰۲۱م، با نگاهی به حل چالش‌های اجتماعی، «برابری، تنوع و شمول: آب ما را متحد می‌کند» در سال ۲۰۲۲م، که بحران آب را به عنوان محور عدالت جنسیتی مطرح کرد. همچنین «نوآوری کنید. نشان دهید. ارتقا دهید. پیشرفت دهید. حفظ کنید» در سال ۲۰۲۳م، با تأکید بر اقدامات عملی و سرانجام «زنان و دختران در رهبری علمی: عصری جدید برای پایداری» در سال ۲۰۲۴م، که بر ضرورت حضور زنان در پست‌های کلیدی علمی برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار تأکید داشت.<ref>https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly</ref>
@@ خط ۳۳: / خط ۳۱: @@
 ==='''دانشمندان زن ایرانی'''===
 در سال ۱۳۹۷ش انجمن آکادمی‌های علوم آسیا (AASSA) در کتاب «شرح حال دانشمندان زن آسیا»، دکتر طاهره کاغذچی (استاد مهندسی شیمی دانشگاه امیرکبیر) و دکتر زهرا امام‌جمعه (استاد صنایع غذایی دانشگاه تهران) را به‌عنوان دو دانشمند برجسته ایرانی معرفی کرده است.<ref>https://akhbarelmi.ir/78898/</ref>
 بر اساس گزارش مؤسسه استنادی جهان اسلام، ۱۸ پژوهشگر زن دانشگاه تهران از جمله فرنوش فریدبد، فرزانه شمیرانی، فرشته رشچی، مریم سلامی، رضوان حکیم‌زاده و زهرا امام‌جمعه در فهرست پراستنادترین‌های ملی و بین‌المللی شامل ۳ نفر در ۲٪ برتر جهانی (الزویر-استنفورد)، ۶ نفر در ۱٪ برتر دهه اخیر (WoS)، ۳ نفر در ۲٪ پژوهشگران پراستناد در سال ۲۰۲۳م، و ۶ نفر در صدر پژوهشگران ملی (۱۳۹۲–۱۴۰۱ش) قرار دارند. این دستاوردها نشان‌دهنده نقش بی‌بدیل زنان ایرانی در پیشرفت علمی و ارتقای جایگاه ایران در تولید دانش جهانی است.<ref>https://www.hamshahrionline.ir/news/913453/</ref>
 همچنین در طی سال‌های مختلف، دانشمندان زن ایرانی با دستاوردهای علمی برجسته در سطح جهانی مطرح شده‌اند. دکتر آذر اندامی (پزشک و باکتری‌شناس و سازنده نوعی از واکسن وبا در ایران)<ref>https://farsi.nojumi.org/WebPages/Details.aspx?Id=329</ref>، خانم ناهید یوسفیان (نخستین زن اتمی ایران)<ref>https://www.mizanonline.ir/fa/news/498451/</ref>، دکتر فاطمه فرجادیان (نانودارورسانی)<ref>https://www.migna.ir/news/62320/</ref>، دکتر زرین اسحاقی (شیمی تجزیه)<ref>https://www.irna.ir/news/84113068/</ref> و دکتر آزیتا افراشی (زبان‌شناسی) از جمله زنان ایرانی هستند که در فهرست دانشمندان برتر جهان قرار گرفته‌اند.<ref>https://www.ihcs.ac.ir/encyclopedia/fa/news/24706/</ref>