جنسیت و شکاف دستمزد: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 شکاف جنسیتی دستمزد در ایران تا سال1395ش. روند کاهشی را طی کرده اما در سال1400ش. نسبت به سال1395ش. تقریبا ثابت بوده است. این یافته‌ها حاکی از دستیابی زنان به امکانات آموزشی است که شکاف جنسیتی دستمزد ناشی از شکاف سرمایه انسانی بین زنان و مردان را کاهش داده است.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و  نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.]</ref> برخی تحقیقات نشان می‌دهد که شکاف دستمزد جنسیتی در مناطق مختلف ایران متفاوت بوده و در دامنه 8% تا 50%  قابل ردیابی است.<ref>[https://ue.ui.ac.ir/article_25408.html چشمه قصابانی و دیگران،«ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران‌: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، 1398ش، ص89.]</ref>
 ==خاستگاه شکاف جنسیتی دستمزد==
-بر مبای برخی دیدگاه‌ها؛ تفاوت دستمزد زنان با مردان ریشه در تفاوت‌های طبیعی آنها داشته و به‌تبع آن به تفاوت در بازده مربوط می‌شود؛<ref>[https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> زیرا زن به‌لحاظ جسمی موجود ظریفی است،<ref>ابن‌بابويه، من لا يحضره الفقيه، 1413ق، ج‏3، ص556.</ref>  کارهای سنگین، خارج از ظرفیت زنانه به‌شمار آمده<ref>[https://www.magiran.com/paper/1004031 حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.]</ref> و مادری ویژگی طبیعی اوست، چنین ویژگی‌هایی در مواردی موجب خارج شدن زنان از بازار کار یا اشتغال به کارهای انعطاف‌پذیری می‌شود و همین امر در میزان دریافت دستمزد آنها مؤثر است؛ لذا در کشورهای که حتی با اعطای مرخصی والدینی، پدران هم در مراقبت از فرزند همکاری می‌کنند، هرچند شکاف دستمزد میان زنان و مردان را کمتر کرده‌اند؛ <ref> [https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بین‌‌المللی کار)»، 1403ش،ص268.]</ref> اما از برداشتن آن عاجز هستند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص514.]</ref> چون زنان و مردان توانمندی‌های متفاوتی داشته و متناسب با آن، مشاغلی را انتخاب می‌کنند و از این‌رو، دریافتی‌هاي متفاوتی نیز خواهند داشت.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و  نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص38.]</ref> بر مبنای نظریه سرمایه انسانی نیز که بر انتخاب‌هاي فردي تأکید می‌کند افراد با توجه به سرمایه انسانی و محاسبه هزینه‌ها و منافع تصمیم می‌گیرند. ترجیحات زنان براي مشاغل کم‌درآمد و سازگار با طبیعت زنانه، منجر به موقعیت پایین‌تر آنها در سلسله مراتب درآمدي می‌شود.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و  نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.]</ref>
+بر مبای برخی دیدگاه‌ها؛ تفاوت دستمزد زنان با مردان ریشه در تفاوت‌های طبیعی آنها داشته و به‌تبع آن به تفاوت در بازده مربوط می‌شود؛<ref>[https://jte.ut.ac.ir/article_71285.html بیداربخت‌نیا و جرجرزاده، «بررسی عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص289.]</ref> زیرا زن به‌لحاظ جسمی موجود ظریفی است،<ref>ابن‌بابويه، من لا يحضره الفقيه، 1413ق، ج‏3، ص556.</ref> کارهای سنگین، خارج از ظرفیت زنانه به‌شمار آمده<ref>[https://www.magiran.com/paper/1004031 حسین‌زاده، «تفاوت‌های زن و مرد، نقش و کارکرد آن»، 1391ش، ص63.]</ref> و مادری ویژگی طبیعی اوست، چنین ویژگی‌هایی در مواردی موجب خارج شدن زنان از بازار کار یا اشتغال به کارهای انعطاف‌پذیری می‌شود و همین امر در میزان دریافت دستمزد آنها مؤثر است؛ لذا در کشورهای که حتی با اعطای مرخصی والدینی، پدران هم در مراقبت از فرزند همکاری می‌کنند، هرچند شکاف دستمزد میان زنان و مردان را کمتر کرده‌اند؛<ref> [https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بین‌‌المللی کار)»، 1403ش،ص268.]</ref> اما از برداشتن آن عاجز هستند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص514.]</ref> چون زنان و مردان توانمندی‌های متفاوتی داشته و متناسب با آن، مشاغلی را انتخاب می‌کنند و از این‌رو، دریافتی‌هاي متفاوتی نیز خواهند داشت.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و  نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص38.]</ref>
+بر مبنای نظریه سرمایه انسانی نیز که بر انتخاب‌هاي فردي تأکید می‌کند افراد با توجه به سرمایه انسانی و محاسبه هزینه‌ها و منافع تصمیم می‌گیرند. ترجیحات زنان براي مشاغل کم‌درآمد و سازگار با طبیعت زنانه، منجر به موقعیت پایین‌تر آنها در سلسله مراتب درآمدي می‌شود.<ref>[https://sedj.usb.ac.ir/article_8741.html شاکري حسين‌آباد و  نصراللهي، «اثر فن‌آوري بر شکاف جنسیتی دستمزد»، 1403ش، ص52.]</ref>
 ==مهارت‌های شغلی و شکاف جنسیتی دستمزد==
-مطابق نظریه سرمایه انسانی، دستمزد تابع سرمایه‌‌گذاری است و افراد به هر میزان که برای تحصیلات، کسب مهارت و تجربه سرمایه‌گذاری کرده باشند به همان میزان از دستمزد بیشتری نیز برخوردار خواهند بود.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.]</ref> بر مبنای مطالعات انجام شده؛ مردان نسبت به زنان از سرعت مهارت‌آموزی شغلی بالاتری برخوردار بوده و در مشاغل پیچیده‌تر یا نیازمند به قدرت فیزیکی، سطح مهارت و توانمندی آنها بیشتر است. مردان سریع‌تر موقعیت‌های شغلی اولیه خود را ترک کرده و در نتیجه، دستمزد آنها حدود 60 تا 70% سریع‌تر در مراحل اولیه حرفه‌ای رشد می‌کند. محققین؛ پیشرفت سریع مردان را عمدتا به واسطه سرعت بالاتری آنها در ترفیعات شغلی درون‌کارخانه‌ای و برون‌کارخانه‌ای توضیح می‌دهند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> از سوی دیگر؛ مردان به مشاغلی دارای دستمزد بالاتر تمایل داشته و زنان به‌دلایل عمدتا طبیعی و مهارتی به مشاغلی با دستمزد کمتری قانع هستند؛ لذا حضور زنان در این‌گونه مشاغل بیش از مردان است.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص182.]</ref> بررسی‌های بازار نیروی کار کشورهای توسعه‌یافته نیز نشاندهند آن است که بیش از 40% از پویایی شکاف دستمزد در طول دوره زندگی زنان و مردان به‌خاطر این است که مردان ماهرانه‌تر از زنان می‌توانند به شرکت‌هایی بروند که پرداختی‌های بالاتر از میانگین دارند.<ref> [https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref>
+مطابق نظریه سرمایه انسانی، دستمزد تابع سرمایه‌‌گذاری است و افراد به هر میزان که برای تحصیلات، کسب مهارت و تجربه سرمایه‌گذاری کرده باشند به همان میزان از دستمزد بیشتری نیز برخوردار خواهند بود.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص177.]</ref>
+بر مبنای مطالعات انجام شده؛ مردان نسبت به زنان از سرعت مهارت‌آموزی شغلی بالاتری برخوردار بوده و در مشاغل پیچیده‌تر یا نیازمند به قدرت فیزیکی، سطح مهارت و توانمندی آنها بیشتر است. مردان سریع‌تر موقعیت‌های شغلی اولیه خود را ترک کرده و در نتیجه، دستمزد آنها حدود 60 تا 70% سریع‌تر در مراحل اولیه حرفه‌ای رشد می‌کند. محققین؛ پیشرفت سریع مردان را عمدتا به واسطه سرعت بالاتری آنها در ترفیعات شغلی درون‌کارخانه‌ای و برون‌کارخانه‌ای توضیح می‌دهند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref>
+از سوی دیگر؛ مردان به مشاغلی دارای دستمزد بالاتر تمایل داشته و زنان به‌دلایل عمدتا طبیعی و مهارتی به مشاغلی با دستمزد کمتری قانع هستند؛ لذا حضور زنان در این‌گونه مشاغل بیش از مردان است.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص182.]</ref>
+بررسی‌های بازار نیروی کار کشورهای توسعه‌یافته نیز نشان‌دهند آن است که بیش از 40% از پویایی شکاف دستمزد در طول دوره زندگی زنان و مردان به‌خاطر این است که مردان ماهرانه‌تر از زنان می‌توانند به شرکت‌هایی بروند که پرداختی‌های بالاتر از میانگین دارند.<ref> [https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref>
 ==نقش‌های اجتماعی و شکاف جنسیتی دستمزد==
 زنان هرچند بیشتر از مردان در هفته کار می‌کنند؛ اما ساعات کاری آنها بیشتر صرف کارهای خانه‌داری می‌شود؛ زنان کمتر در سطح مدیریت سازمانی حضور داشته و همین امر نقش جدی در کاهش دستمزد آنها دارد.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1043934/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D9% «مقایسه دستمزد زنان با مردان در کشورهای اروپایی»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران.]</ref> برخی معتقدند؛ این امر مربوط به باور عمومی شده و اغلب جوامع اقبال کمتری به تصدی مدیریت توسط زنان دارند.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_97660.html مرندی و حجازی، «حق زنان بر برابری دستمزد در آینۀ عدالت جنسیتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی»، 1403ش، ص520.]</ref> بر مبنای مطالعات انجام‌ شده؛ شکاف جنسیتی دستمزد با افزایش سال‌های خدمت، بیشتر می‌شود. بیش از 40% از تشدید این شکاف ناشی از این دانسته شده است که مردان عمدتا وارد مشاغلی می‌شوند که دستمزدهای بالاتری دارند.<ref> [https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> الزامات نقش‌های اجتماعی برای حضور بیشتر زنان در مشاغلی با درآمد کمتر؛ اما انعطاف‌پذیر،<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص181.]</ref> موجب جنسیتی شدن برخی مشاغل می‌شود و در هر شغلی که زنان بیشتر ورود کنند دستمزد آن نسبت به مشاغل مردانه کاهش می‌یابد.<ref>[https://jaacsi.alzahra.ac.ir/article_506_e6651ca4182dcbcf9158706707d9fec2.pdf کیان‌ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص184-183.]</ref> عنصر بنیادین در این ارتباط نقش‌های جنسیتی در نهاد خانواده است؛ طبق مطالعات انجام شده در اروپا، مردان متاهل نسبت به همتایان مجرد خود، رشد دستمزد، نرخ جابه‌جایی و ترفیع شغلی بالاتری دارند؛ چون ازدواج انگیزه کاری مردان را تقویت کرده و موجب تغییر فرصت‌های جدید برای آنها می‌شود،<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-6/37825-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B2%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 صبوری، «شکاف دستمزد زنان و مردان»، وب‌سایت تجارت فردا.]</ref> در حالی‌که ازدواج تأثیری منفی بر دستمزد زنان دارد.<ref>[https://jlr.sdil.ac.ir/article_165925.html نوروزی، «واکاوی علل و عوامل مؤثر بر شکاف جنسیتی دستمزد (در پرتو اصل برابری دستمزد در حقوق بین‌‌المللی کار)»، 1403ش،ص268.]</ref>