| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
بر اساس گزارش مؤسسه جهانی گالوپ، در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶م، حدود ۷۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان تمایل به مهاجرت داشته‌اند.<ref>IOM, Glossary on Migration, 2021, p.16.</ref> | بر اساس گزارش مؤسسه جهانی گالوپ، در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶م، حدود ۷۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان تمایل به مهاجرت داشته‌اند.<ref>IOM, Glossary on Migration, 2021, p.16.</ref> | ||
ایران نیز از نظر شاخص مهاجرت فرستایی بین‌المللی در زمره کشورهای مهاجرفرست جهان محسوب می‌شود.<ref>[ | ایران نیز از نظر شاخص مهاجرت فرستایی بین‌المللی در زمره کشورهای مهاجرفرست جهان محسوب می‌شود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4273.html رضایی و صادقی، «سودای مهاجرت: تمایل ایرانی‌ها به مهاجرت و عوامل تعیین‌کننده آن»، ۱۳۹۹ش، ص۳۷.]</ref> با توجه به چالش‌های مهاجرتی ایران در منطقه و جهان، این کشور همچنان به‌عنوان یکی از کشورهای مهاجرفرست مطرح است. رتبه ایران در میان ۲۳۲ کشور جهان از نظر شاخص‌های کلی مهاجرت بین‌المللی شامل مهاجرفرستی و مهاجرپذیری در سال ۲۰۲۰م به ترتیب ۵۴ و ۲۳ بوده است. همچنین، رتبه دانشجوفرستی ایران در سال ۲۰۲۱م از بین ۲۴۱کشور، برابر با ۱۹ گزارش شده است.<ref>[https://www.iase-jrn.ir/index.php/se/article/view/137 فیروزی سوره و همکاران، «تحلیل اجتماعی تمایل به مهاجرت دانشگاهیان : مطالعه موردی دانشجویان تحصیلات تکمیلی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاداسلامی تهران»، ۱۳۹۹ش، ص۱۳۴.]</ref> | ||
در خصوص شاخص جمعیت بالقوه مهاجرت نیز در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷م و در بین ۱۵۲ کشور، رتبه ایران ۸۷ بوده است. جمعیت مهاجر ایران در دنیا در سال ۱۹۹۰م، حدود ۸۲۰ هزار نفر بوده است که این رقم در سال ۲۰۲۰م به ۸/۱ میلیون نفر رسیده است. در واقع طی ۳۰ سال گذشته، جمعیت مهاجر ایرانی ۲/۲ برابر شده است. این امر نشان‌دهنده وجود قابلیت‌توجه در زمینه‌های مختلف مهاجرت‌های بین‌المللی است که با فرصت‌ها و چالش‌های متعددی در این زمینه مواجه است.<ref>[ | در خصوص شاخص جمعیت بالقوه مهاجرت نیز در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷م و در بین ۱۵۲ کشور، رتبه ایران ۸۷ بوده است. جمعیت مهاجر ایران در دنیا در سال ۱۹۹۰م، حدود ۸۲۰ هزار نفر بوده است که این رقم در سال ۲۰۲۰م به ۸/۱ میلیون نفر رسیده است. در واقع طی ۳۰ سال گذشته، جمعیت مهاجر ایرانی ۲/۲ برابر شده است. این امر نشان‌دهنده وجود قابلیت‌توجه در زمینه‌های مختلف مهاجرت‌های بین‌المللی است که با فرصت‌ها و چالش‌های متعددی در این زمینه مواجه است.<ref>[https://www.isih.ir/article_405.html عبداللهی و رضایی، «تمایل به مهاجرت از ایران و عوامل مؤثر بر آن: نتایج تحلیل ثانویه پیمایش سرمایه اجتماعی در سال 1397»، ۱۴۰۱ش، ص۱۶۱.]</ref> | ||
بر اساس مطالعه پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۴۰۱ش، حدود چهارصد هزار نفر از ایرانیان در مرحله عملی مهاجرت قرار داشته‌اند، در حالی‌که آمار بسیار بزرگتری حدود یک میلیون و هشتصد هزار نفر تنها تمایل به مهاجرت از کشور را ابراز کرده‌اند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/609191/ حیدری و ترکان، «مطالعه پدیدارشناختی مهاجرت بین‌المللی دختران تحصیل‌کردۀ ایرانی (مورد مطالعه دختران مراجعه‌کننده به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان اصفهان) »، ۱۴۰۴ش، ص۲۶.]</ref> | بر اساس مطالعه پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۴۰۱ش، حدود چهارصد هزار نفر از ایرانیان در مرحله عملی مهاجرت قرار داشته‌اند، در حالی‌که آمار بسیار بزرگتری حدود یک میلیون و هشتصد هزار نفر تنها تمایل به مهاجرت از کشور را ابراز کرده‌اند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/609191/ حیدری و ترکان، «مطالعه پدیدارشناختی مهاجرت بین‌المللی دختران تحصیل‌کردۀ ایرانی (مورد مطالعه دختران مراجعه‌کننده به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان اصفهان) »، ۱۴۰۴ش، ص۲۶.]</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
پدیده زنانه شدن مهاجرت به‌عنوان یک روند جهانی، نقش محوری جنسیت را در مطالعات مهاجرت برجسته می‌سازد، اگرچه شدت و میزان آن تحت تأثیر تفاوت‌های بین‌فرهنگی متغیر است. در ایران، تحولات ناشی از مدرنیته، انقلاب اسلامی و برنامه‌های توسعه‌ای به ویژه در حوزه آموزش، موقعیت زنان را دگرگون کرده و مشارکت آنان در عرصه‌های مختلف توسعه را به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل نموده است. از این منظر، مهاجرت زنان نه تنها پیامد توسعه، بلکه نشان‌دهنده توانمندی و عاملیت آنان تلقی می‌شود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1561.html صادقی و ولدوند، «جنسیت و مهاجرت: تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت‌های جنسیتی در مهاجرت‌های داخلی در ایران»، ۱۳۹۴ش، ص۵۷.]</ref> با این حال، مهاجرت برای زنان اعم از توانمندسازی یا تثبیت محدودیت‌ها به شدت به بافت جامعه مقصد و شرایط ساختاری حاکم بر آن وابسته است.<ref>King, Theories and Typologies of Migration, 2012, p.7.</ref> | پدیده زنانه شدن مهاجرت به‌عنوان یک روند جهانی، نقش محوری جنسیت را در مطالعات مهاجرت برجسته می‌سازد، اگرچه شدت و میزان آن تحت تأثیر تفاوت‌های بین‌فرهنگی متغیر است. در ایران، تحولات ناشی از مدرنیته، انقلاب اسلامی و برنامه‌های توسعه‌ای به ویژه در حوزه آموزش، موقعیت زنان را دگرگون کرده و مشارکت آنان در عرصه‌های مختلف توسعه را به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل نموده است. از این منظر، مهاجرت زنان نه تنها پیامد توسعه، بلکه نشان‌دهنده توانمندی و عاملیت آنان تلقی می‌شود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1561.html صادقی و ولدوند، «جنسیت و مهاجرت: تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت‌های جنسیتی در مهاجرت‌های داخلی در ایران»، ۱۳۹۴ش، ص۵۷.]</ref> با این حال، مهاجرت برای زنان اعم از توانمندسازی یا تثبیت محدودیت‌ها به شدت به بافت جامعه مقصد و شرایط ساختاری حاکم بر آن وابسته است.<ref>King, Theories and Typologies of Migration, 2012, p.7.</ref> | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|+ جدول شماره(۱): دیدگاه‌های نظری مهاجرت و عوامل مهاجرت<ref>[[ایراندوست و همکاران، «تحلیل دگرگونی الگوی مهاجرت داخلی کشور با تأکید بر مهاجرت‌های شهری»، ۱۳۹۲ش، ص۱۰۶.|https://urbstudies.uok.ac.ir/article_5569.html]]</ref> | |+جدول شماره(۱): دیدگاه‌های نظری مهاجرت و عوامل مهاجرت<ref>[[ایراندوست و همکاران، «تحلیل دگرگونی الگوی مهاجرت داخلی کشور با تأکید بر مهاجرت‌های شهری»، ۱۳۹۲ش، ص۱۰۶.|https://urbstudies.uok.ac.ir/article_5569.html]]</ref> | ||
|- | |- | ||
! ردیف !! عامل !! نظریات کلاسیک !! نظریات مکتب تضاد !! نظریات سیستمی | !ردیف!!عامل!!نظریات کلاسیک!!نظریات مکتب تضاد!!نظریات سیستمی | ||
|- | |- | ||
| ۱ || آزادی تحرک ||نسبتا آزاد، داوطلبانه || اجبار، محدودیت‌ها و تنگناهای سکونتی و شغلی || تطابق با تحولات اقتصادی-اجتماعی | |۱||آزادی تحرک||نسبتا آزاد، داوطلبانه||اجبار، محدودیت‌ها و تنگناهای سکونتی و شغلی||تطابق با تحولات اقتصادی-اجتماعی | ||
|- | |- | ||
| ۲ || ماهیت تصمیم‌گیری || عقلایی، موازنه هزینه و منابع، از نواحی کمتر توسعه‌یافته به نواحی بیشتر توسعه‌یافته || تهدید، فشار سیاسی و اقتصادی || علل چندگانه، فشار نسبی | |۲||ماهیت تصمیم‌گیری||عقلایی، موازنه هزینه و منابع، از نواحی کمتر توسعه‌یافته به نواحی بیشتر توسعه‌یافته||تهدید، فشار سیاسی و اقتصادی||علل چندگانه، فشار نسبی | ||
|- | |- | ||
| ۳ || جهت و علت ||جاذبه قوی‌تر از دافعه || دافعه قوی‌تر از جاذبه || پخش، سازگاری، انطباق | |۳||جهت و علت||جاذبه قوی‌تر از دافعه||دافعه قوی‌تر از جاذبه||پخش، سازگاری، انطباق | ||
|- | |- | ||
| ۴ || نتیجه در مقصد || جذب یا حل در نظام ارزشی مسلط || رقابت، جدایی، تبعیض || جمع‌گرایی واقعی، انطباق چندفرهنگ | |۴||نتیجه در مقصد||جذب یا حل در نظام ارزشی مسلط||رقابت، جدایی، تبعیض||جمع‌گرایی واقعی، انطباق چندفرهنگ | ||
|- | |- | ||
| ۵ || تحرک یا قشربندی اجتماعی | |۵||تحرک یا قشربندی اجتماعی||تحرک اجتماعی و اقتصادی مارپیچ||قشربندی متبلور، از خود بیگانگی||همگرایی اجتماعی، همزیستی مکانی | ||
|- | |- | ||
| ۶ || فرصت‌های منتجه || عدم وابستگی، برابری فرصت بهبود || قطعه قطعه شدن، استثمار، وابستگی || تنوع، وابستگی متقابل | |۶||فرصت‌های منتجه||عدم وابستگی، برابری فرصت بهبود||قطعه قطعه شدن، استثمار، وابستگی||تنوع، وابستگی متقابل | ||
|- | |- | ||
| ۷ || ساخت اقتصادی، اشتغال || بیکاری(انحراف موقت) || حاشیه‌ای (خصیصه ساختی) || بیکاری(نشانه تحول اساسی) | |۷||ساخت اقتصادی، اشتغال||بیکاری(انحراف موقت)||حاشیه‌ای (خصیصه ساختی)||بیکاری(نشانه تحول اساسی) | ||
|- | |- | ||
| ۸ || جهت‌گیری منابع|| استفاده از منابع موجود || استعمار جدید، استعمار داخلی || خودکفایی، حفاظت در مقابل حقوق متقابل | |۸||جهت‌گیری منابع||استفاده از منابع موجود||استعمار جدید، استعمار داخلی||خودکفایی، حفاظت در مقابل حقوق متقابل | ||
|- | |- | ||
| ۹ || نمونه‌هایی از نظریه‌پردازان || نمونه‌هایی از نظریه‌پردازان راونشتاین (۱۸۸۵) | |۹||نمونه‌هایی از نظریه‌پردازان||نمونه‌هایی از نظریه‌پردازان راونشتاین (۱۸۸۵) | ||
منگالام و شوارزولر(۱۹۶۸) | منگالام و شوارزولر(۱۹۶۸) | ||
پیترسن(۱۹۶۵) | پیترسن(۱۹۶۵) | ||
اورت اس. لی(۱۹۶۹) | اورت اس. لی(۱۹۶۹) | ||
پریس(۱۹۶۹) | پریس(۱۹۶۹) | ||
|| مارکس(۱۸۵۳) | ||مارکس(۱۸۵۳) | ||
کستلس و کوساک(۱۹۷۳) | کستلس و کوساک(۱۹۷۳) | ||
رکس(۱۹۷۳) | رکس(۱۹۷۳) | ||
نیکولیناکوس(۱۹۷۵) | نیکولیناکوس(۱۹۷۵) | ||
والرشتاین(۱۹۷۸) | والرشتاین(۱۹۷۸) | ||
|| موبوگنج(۱۹۷۰) | ||موبوگنج(۱۹۷۰) | ||
واردول(۱۹۷۷) | واردول(۱۹۷۷) | ||
رولند(۱۹۷۷) | رولند(۱۹۷۷) | ||
