بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
شمس‌الدین، ۳۳ سال از عمرش را در عراق گذراند، در این مدت علاوه بر تحصیل علوم دینی نزد فقهایی، چون سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی، فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز داشت.شمس‌الدین در ۲۱ دی ۱۳۷۹ش برابر با ۱۵ شوال ۱۴۲۱ق در ۶۷ سالگی درگذشت و در مسجد امام صادق(ع) که خود در بیروت تأسیس کرده بود، به‌خاک سپرده شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 ویکی شیعه]</ref> | شمس‌الدین، ۳۳ سال از عمرش را در عراق گذراند، در این مدت علاوه بر تحصیل علوم دینی نزد فقهایی، چون سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی، فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز داشت.شمس‌الدین در ۲۱ دی ۱۳۷۹ش برابر با ۱۵ شوال ۱۴۲۱ق در ۶۷ سالگی درگذشت و در مسجد امام صادق(ع) که خود در بیروت تأسیس کرده بود، به‌خاک سپرده شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 ویکی شیعه]</ref> | ||
==روش== | ==روش== | ||
شمس الدین، طی چند سال اخیر از عمر پربارش، چهار پژوهش علمی مفصل را در قالب سلسله کتابهای «مسائل حرجة فی فقه المراة؛ مسائل دشوار فقهی | شمس الدین، طی چند سال اخیر از عمر پربارش، چهار پژوهش علمی مفصل را در قالب سلسله کتابهای «مسائل حرجة فی فقه المراة؛ مسائل دشوار فقهی [[زنان]]» سامان داد. وی در این کتاب‌ها، مسائلی چون: پوشش زن و نگاه به زن، شایستگی زن برای زمامداری در سطوح مختلف، حقوق [[زناشویی]] و حق کار برای زن را مورد بحث و بررسی قرار داد. | ||
شمس الدین، در این آثار، به الفاظ و اصالت ظهور بی توجه نیست ، اما به مقاصد و مبادی عالی شریعت هم توجه دارد.این مبادی یا اصول، افق کلی استنباط احکام شرعی مربوط به این حوزه را تشکیل می دهدکه ادله فرعی، در ضمن آن افق کلی، لحاظ می شوند و محکوم به آن افق کلی هستند و مبنی بودن آن را در قراءت موضوع شرع می‌پذیرند. به این ترتیب، مبنایی برای پشت سرنهادن شیوه تعامل سنتی با ادله احکام فراهم می شود. این شیوه سنتی تعامل با ادله احکام به نظر شمس الدین، نتیجه‌اش عرضه نتایجی است که از مبنای علمی استواری برخوردار نیست. گذشته از آن، این شیوه تعامل با ادله احکام، سازوکار تعامل فقه را با تحول تاریخی و عنصر زمان و مکان، نادیده می‌گیرد.<ref>مرادی، مجید، فعالیت اجتماعی و سیاسی زن از نگاه محمدمهدی شمس | شمس الدین، در این آثار، به الفاظ و اصالت ظهور بی توجه نیست ، اما به مقاصد و مبادی عالی شریعت هم توجه دارد.این مبادی یا اصول، افق کلی استنباط احکام شرعی مربوط به این حوزه را تشکیل می دهدکه ادله فرعی، در ضمن آن افق کلی، لحاظ می شوند و محکوم به آن افق کلی هستند و مبنی بودن آن را در قراءت موضوع شرع می‌پذیرند. به این ترتیب، مبنایی برای پشت سرنهادن شیوه تعامل سنتی با ادله احکام فراهم می شود. این شیوه سنتی تعامل با ادله احکام به نظر شمس الدین، نتیجه‌اش عرضه نتایجی است که از مبنای علمی استواری برخوردار نیست. گذشته از آن، این شیوه تعامل با ادله احکام، سازوکار تعامل فقه را با تحول تاریخی و عنصر زمان و مکان، نادیده می‌گیرد.<ref>مرادی، مجید، فعالیت اجتماعی و سیاسی زن از نگاه محمدمهدی شمس الدین، مجله حوزه فروردین ماه سال 1392 شماره 167 </ref> | ||
شمس‌الدین اساس روش مطلوب در استنباط احكام زن و خانواده در اسلام را برخاسته از این ایده می‌داند كه گوناگونی وظیفه ویژه هر جنس، به معنی فراتری یك جنس و فروتری جنس دیگر نیست. در نظر گرفتن این پیش‌فرض برای مطالعه مسایل زنان از آن جهت دارای اهمیت است كه فقیه پژوهشگر نصوص وارده در سنت را از سویی در پرتوی توجیهات قرآنی ملاحظه می‌كند و از سوی دیگر، قرآن و سنت را در ارتباط و تكامل‌بخش یكدیگر می‌بیند. او روش برخورد با سنت معصومان را بدون در نظر گرفتن تبیین قرآنی یا ملاحظه هر یك از این روایات به تنهایی، مناسب طبیعت موضوع مطالعات زنان نمی‌داند و آن را مخل استنباط دیدگاه اسلامی در این زمینه اعلام می‌كند. به عقیده شمس‌الدین، این روش كه هر كدام از روایات به شكل مستقل یا به شكل تفصیلی به گونهای از دیگر حالات تفصیلی وضعیت زن و روابط آن با اجتماع و خانواده و روابط داخلی خانواده و روابط آن با اجتماع جدا انگاشته شود، اشتباه روش‌شناختی مطالعات زنان در نزد پیشینیان است.<ref> شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء، ج1، ص23 </ref> | شمس‌الدین اساس روش مطلوب در استنباط احكام زن و خانواده در اسلام را برخاسته از این ایده می‌داند كه گوناگونی وظیفه ویژه هر جنس، به معنی فراتری یك جنس و فروتری جنس دیگر نیست. در نظر گرفتن این پیش‌فرض برای مطالعه مسایل [[زنان]] از آن جهت دارای اهمیت است كه فقیه پژوهشگر نصوص وارده در سنت را از سویی در پرتوی توجیهات قرآنی ملاحظه می‌كند و از سوی دیگر، قرآن و سنت را در ارتباط و تكامل‌بخش یكدیگر می‌بیند. او روش برخورد با سنت معصومان را بدون در نظر گرفتن تبیین قرآنی یا ملاحظه هر یك از این روایات به تنهایی، مناسب طبیعت موضوع [[مطالعات زنان]] نمی‌داند و آن را مخل استنباط دیدگاه اسلامی در این زمینه اعلام می‌كند. به عقیده شمس‌الدین، این روش كه هر كدام از روایات به شكل مستقل یا به شكل تفصیلی به گونهای از دیگر حالات تفصیلی وضعیت زن و روابط آن با اجتماع و خانواده و روابط داخلی خانواده و روابط آن با اجتماع جدا انگاشته شود، اشتباه روش‌شناختی [[مطالعات زنان]] در نزد پیشینیان است.<ref> شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء، ج1، ص23 </ref> | ||
شمس‌الدین می‌گوید: نصوص مربوط به شأن زن بر دو قسم است: بخشی كه شامل نصوص ضعیف مرسل یا مرفوع می‌شوند و قسم دوم احادیث معتبری هستند كه به لحاظ سند شایسته استنباط حكم شرعی هستند. این شایستگی برای استنباط، متوقف بر عدم مخالفت آنها با قرآن است. تنها راه تشخیص حكم شرعی در زمینه جایگاه زن در نظام ارزشی و حقوقی اسلام، مراجعه به كتاب و سنت معتبر برای فهم نصوص مربوط به احكام زن در خانه پدری، خانه همسر و اجتماع، به اضافه‌ی عرفی می‌باشد كه شایستگی مرجعیت فهم نص را هنگام خفای دلالت لفظی دارد. پژوهش نصوص به این شیوه آشكار می‌كند كه برخی از آنها در نتیجه تأثیر از عرف خاصی به وجود آمده‌اند و از این رو حكم شرعی را كشف نمی‌كنند؛ بلكه انعكاس وضعیت اجتماعی و فرهنگی‌ای هستند كه شرایط زمان آنها را به وجود آورده است. <ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج1 ،ص23</ref> | شمس‌الدین می‌گوید: نصوص مربوط به شأن زن بر دو قسم است: بخشی كه شامل نصوص ضعیف مرسل یا مرفوع می‌شوند و قسم دوم احادیث معتبری هستند كه به لحاظ سند شایسته استنباط حكم شرعی هستند. این شایستگی برای استنباط، متوقف بر عدم مخالفت آنها با قرآن است. تنها راه تشخیص حكم شرعی در زمینه جایگاه زن در نظام ارزشی و حقوقی اسلام، مراجعه به كتاب و سنت معتبر برای فهم نصوص مربوط به احكام زن در خانه پدری، خانه همسر و اجتماع، به اضافه‌ی عرفی می‌باشد كه شایستگی مرجعیت فهم نص را هنگام خفای دلالت لفظی دارد. پژوهش نصوص به این شیوه آشكار می‌كند كه برخی از آنها در نتیجه تأثیر از عرف خاصی به وجود آمده‌اند و از این رو حكم شرعی را كشف نمی‌كنند؛ بلكه انعكاس وضعیت اجتماعی و فرهنگی‌ای هستند كه شرایط زمان آنها را به وجود آورده است. <ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج1 ،ص23</ref> | ||
==دیدگاه== | ==دیدگاه== | ||
دلایل شرعی كه به بیان احكام زن و بیان وظیفه او در جامعه اسلامی می‌پردازد، نخستین و | دلایل شرعی كه به بیان احكام زن و بیان وظیفه او در جامعه اسلامی می‌پردازد، نخستین و مهمترین وظیفه‌ای را كه به لحاظ جسمی و روانی به زن نسبت می‌دهد، ایجاد خانواده و عهده‌داری امور شوهر و فرزندان است؛ از این رو تشریع‌های ویژه زن پیرامون این وظایف می‌چرخد . اما به عقیده شمس‌الدین این امور تنها وظایف قانونی‌ای نیست كه عهده‌داری آن در زندگی زن مسلمان بیان شده است؛ بلكه فقیهان به نحو اجمالی بر مشروعیت انجام وظایف اجتماعی و اقتصادی زن اذعان دارند؛ به شرط آنكه عهده‌داری این امور، بر وظیفه اساسی وی در عرصه خانواده تأثیر نگذارد.<ref>پزشکی، محمد، مقاله صورت‌بندی [[مطالعات زنان]] در جهان اسلام 1، ص 37-38 </ref> | ||
شمس الدین پیش از بررسی شایستگی زن برای فعالیت سیاسی از دیدگاه اسلام، به بررسی جایگاه زن در نظام اسلامی می‌پردازد و می‌گوید: زن در نظام اسلامی، یعنی در نظام ارزشی و معرفتی آن، دقیقاً همان جایگاهی را اشغال می‌كند كه مرد به لحاظ حقوقی و ارزش انسانی دارد. خداوند پس از تأكید بر انسانیت كامل زن و شایستگی‌های معنوی و اخلاقی او، هر گونه شوم انگاری زن و بدرفتاری با او را ممنوع كرده است. روایات متعددی هم به تفصیل برابری زن و مرد را در كرامت، شایستگی و حقوق، بدون هیچ شكی بیان كرده‌اند و وضعیت حقوقی ویژه‌ای برای زن متناسب با نگرش بالا در احوال شخصیه و مسایل اقتصادی از قبیل حق تملّك بر جان، دارایی و فعالیت، پس از رسیدن به سن بلوغ اثبات كرده‌اند؛ از این رو، كسی بر زن حق سرپرستی جز در دو مورد را ندارد: اول پدر یا جد پدری در امر ازدواج دوشیزه؛ هر چند در این مورد نیز حق سرپرستی آنها استبدادی و مطلق نیست؛ بلكه محدود به رعایت مصلحت دختر و حق ولایت دختر بر خود است و دوم همسر، درخصوص حقوق ویژه زناشویی و حق تمتع. به جز در دو مورد بالا، هیچ كس بر زن حق سرپرستی ندارد.<ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج4 ، ص 30-31</ref> | شمس الدین پیش از بررسی شایستگی زن برای فعالیت سیاسی از دیدگاه اسلام، به بررسی جایگاه زن در نظام اسلامی می‌پردازد و می‌گوید: زن در نظام اسلامی، یعنی در نظام ارزشی و معرفتی آن، دقیقاً همان جایگاهی را اشغال می‌كند كه مرد به لحاظ حقوقی و ارزش انسانی دارد. خداوند پس از تأكید بر انسانیت كامل زن و شایستگی‌های معنوی و اخلاقی او، هر گونه شوم انگاری زن و بدرفتاری با او را ممنوع كرده است. روایات متعددی هم به تفصیل برابری زن و مرد را در كرامت، شایستگی و حقوق، بدون هیچ شكی بیان كرده‌اند و وضعیت حقوقی ویژه‌ای برای زن متناسب با نگرش بالا در احوال شخصیه و مسایل اقتصادی از قبیل حق تملّك بر جان، دارایی و فعالیت، پس از رسیدن به سن بلوغ اثبات كرده‌اند؛ از این رو، كسی بر زن حق سرپرستی جز در دو مورد را ندارد: اول پدر یا جد پدری در امر ازدواج دوشیزه؛ هر چند در این مورد نیز حق سرپرستی آنها استبدادی و مطلق نیست؛ بلكه محدود به رعایت مصلحت دختر و حق ولایت دختر بر خود است و دوم همسر، درخصوص حقوق ویژه [[زناشویی]] و حق تمتع. به جز در دو مورد بالا، هیچ كس بر زن حق سرپرستی ندارد.<ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج4 ، ص 30-31</ref> | ||
در باب مشارکت و حضور سیاسی زن شمس الدین معتقد است که:« همان دلیلی‌ای كه به سبب آن، اسلام به زن همانند مرد (در تمامی مواردی كه به مقتضای طبیعت‌هایشان مشترك هستند)، اجازه فعالیت می‌دهد، به همان دلیل به زن اجازه فعالیت در عرصه سیاسی را (در چارچوب احترام به تكالیف شرعی مخصوص زن، ارتباط سالم با مردان نامحرم و متناسب با مسئولیت‌های زناشویی و خانواده) می‌دهد. بدون تردید زن مسلمان به همراه مرد مسلمان در جامعه اسلامی وظیفه امر به معروف و نهی از منكر و اهتمام به امور مسلمانان را به عهده دارد. از این رو است كه شارع، زن را در برابر وقایع اجتماع، بی‌مسئولیت قرار نداده است.»<ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج4 ، ص 30-31</ref> لذا مشارکت سیاسی زن در اسلام امری پذیرفته شده است. | در باب مشارکت و حضور سیاسی زن شمس الدین معتقد است که:« همان دلیلی‌ای كه به سبب آن، اسلام به زن همانند مرد (در تمامی مواردی كه به مقتضای طبیعت‌هایشان مشترك هستند)، اجازه فعالیت می‌دهد، به همان دلیل به زن اجازه فعالیت در عرصه سیاسی را (در چارچوب احترام به تكالیف شرعی مخصوص زن، ارتباط سالم با مردان نامحرم و متناسب با مسئولیت‌های [[زناشویی]] و خانواده) می‌دهد. بدون تردید زن مسلمان به همراه مرد مسلمان در جامعه اسلامی وظیفه امر به معروف و نهی از منكر و اهتمام به امور مسلمانان را به عهده دارد. از این رو است كه شارع، زن را در برابر وقایع اجتماع، بی‌مسئولیت قرار نداده است.»<ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج4 ، ص 30-31</ref> لذا مشارکت سیاسی زن در اسلام امری پذیرفته شده است. | ||
در بابا فعالیت اقتصادی زن؛ استقلال اقتصادی زن از ناحیه قانونی در شریعت اسلامی ثابت گشته و او شایستگی فعالیت اقتصادی را به صورت كامل دارد؛ به گونهای كه همسر یا پدر یا برادر از این جهت بر او حقی ندارند. ( جهت مطالعه بیشتر ر ک:[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4518/7934/103283/%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 دیدگاه شمس الدین] | در بابا فعالیت اقتصادی زن؛ استقلال اقتصادی زن از ناحیه قانونی در شریعت اسلامی ثابت گشته و او شایستگی فعالیت اقتصادی را به صورت كامل دارد؛ به گونهای كه همسر یا پدر یا برادر از این جهت بر او حقی ندارند. ( جهت مطالعه بیشتر ر ک:[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4518/7934/103283/%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 دیدگاه شمس الدین] | ||
از دیدگاه شمس‌الدین تشریع فعالیت زن در اسلام به چند دلیل است: اولاً، به دلیل آنكه اجتماع از توان و وقت زن در بهرهمند كردن جامعه از فعالیت سودمند آباد شود؛ به جای آنكه نیرو و وقت وی به كسالت و رخوت تلف شود. ثانیاً، در جهت رفع نیازهای اجتماع می‌تواند كارآمد باشد؛ زیرا در پاره‌ای از عرصه‌ها به تعداد كافی مرد وجود ندارد یا اینكه آن كار بیشتر شایسته زنان است یا توان بیشتر زنان در آن امور نسبت به مردان از قبیل آموزش، درمان، جراحی و پزشكی زنان آشكار است. ثالثاً، به جهت جبران كمبود مردان در زمان جنگ و نیز هنگامی كه نیاز اقتضا می‌كند كه مردان به امور ویژه‌ای بپردازند، اشتغال زنان لازم به نظر می رسد و رابعاً فرصت اشتغال به زن، امكان همیاری برای تأمین مخارج خانواده و شركت در كارهای نیك و مؤسسات خیریه را می‌دهد. این موارد دو وضعیت را برای زن در خانواده و اجتماع مشخص می‌كند: نخست وضعیت نیاز مخصوص او و خانواده‌اش را به مخارج زندگی؛ مانند غذا، آموزش، مسكن و بهداشت در صورت فقدان همسر و پدر یا ناتوانی و كمبود درآمد آنها برای تأمین نیازهای خانواده و وضعیت دوم، مربوط به انجام وظایف عمومی و اجتماعی است كه فقیهان از آن به امور كفایی یاد می‌كنند؛ اموری كه امت و اجتماع برای حفظ خود و رشد توان خویش و تداوم پیشرفتش در عرصه‌های مختلف زندگی عمومی بدان نیازمند است .<ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج4 ص185-182</ref> | از دیدگاه شمس‌الدین تشریع فعالیت زن در اسلام به چند دلیل است: اولاً، به دلیل آنكه اجتماع از توان و وقت زن در بهرهمند كردن جامعه از فعالیت سودمند آباد شود؛ به جای آنكه نیرو و وقت وی به كسالت و رخوت تلف شود. ثانیاً، در جهت رفع نیازهای اجتماع می‌تواند كارآمد باشد؛ زیرا در پاره‌ای از عرصه‌ها به تعداد كافی مرد وجود ندارد یا اینكه آن كار بیشتر شایسته [[زنان]] است یا توان بیشتر [[زنان]] در آن امور نسبت به مردان از قبیل آموزش، درمان، جراحی و پزشكی [[زنان]] آشكار است. ثالثاً، به جهت جبران كمبود مردان در زمان جنگ و نیز هنگامی كه نیاز اقتضا می‌كند كه مردان به امور ویژه‌ای بپردازند، اشتغال [[زنان]] لازم به نظر می رسد و رابعاً فرصت اشتغال به زن، امكان همیاری برای تأمین مخارج خانواده و شركت در كارهای نیك و مؤسسات خیریه را می‌دهد. این موارد دو وضعیت را برای زن در خانواده و اجتماع مشخص می‌كند: نخست وضعیت نیاز مخصوص او و خانواده‌اش را به مخارج زندگی؛ مانند غذا، آموزش، مسكن و بهداشت در صورت فقدان همسر و پدر یا ناتوانی و كمبود درآمد آنها برای تأمین نیازهای خانواده و وضعیت دوم، مربوط به انجام وظایف عمومی و اجتماعی است كه فقیهان از آن به امور كفایی یاد می‌كنند؛ اموری كه امت و اجتماع برای حفظ خود و رشد توان خویش و تداوم پیشرفتش در عرصه‌های مختلف زندگی عمومی بدان نیازمند است .<ref>شـمس الدین، محمـد مهدی، مسایل حرجه فی فقه النساء،ج4 ص185-182</ref> | ||
==فعالیت== | ==فعالیت== | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
*حرکة التاریخ عند الإمام علی، دراسة فی نهج البلاغة، الطبعة الرابعة، بیروت، المؤسسة الدّولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۷م ، ۱۴۱۸ ق؛ تهران، بنیاد نهجالبلاغه، ۱۴۰۵ ق. شامل مبنای تاریخ و حرکت پیشرفت بشری از دیدگاه امام علی (ع) است. | *حرکة التاریخ عند الإمام علی، دراسة فی نهج البلاغة، الطبعة الرابعة، بیروت، المؤسسة الدّولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۷م ، ۱۴۱۸ ق؛ تهران، بنیاد نهجالبلاغه، ۱۴۰۵ ق. شامل مبنای تاریخ و حرکت پیشرفت بشری از دیدگاه امام علی (ع) است. | ||
*دراسات فی نهجالبلاغة، الطبعة الأولی، النجفالأشرف، ۱۳۷۵ ق/ ۱۹۵۶ م؛ الطبعة الثانیة، بیروت، دار الزهراء ، ۱۳۹۲ ق/ ۱۹۷۲ م؛ الطبعة الثالثة، بیروت، الدار الإسلامیة، ۱۹۸۱ م. این کتاب به بررسی نصوص نهج البلاغه در زمینه مباحث اجتماعی و سیاسی می‌پردازد. | *دراسات فی نهجالبلاغة، الطبعة الأولی، النجفالأشرف، ۱۳۷۵ ق/ ۱۹۵۶ م؛ الطبعة الثانیة، بیروت، دار الزهراء ، ۱۳۹۲ ق/ ۱۹۷۲ م؛ الطبعة الثالثة، بیروت، الدار الإسلامیة، ۱۹۸۱ م. این کتاب به بررسی نصوص نهج البلاغه در زمینه مباحث اجتماعی و سیاسی می‌پردازد. | ||
*السّتر و النظر، قم، مؤسسه المنار، بیتا. ص ۳۰۰. اولین کتاب از سلسله | *السّتر و النظر، قم، مؤسسه المنار، بیتا. ص ۳۰۰. اولین کتاب از سلسله کتابهای مسائل حرجة فی فقه المرأة است. نویسنده چهار مسئله را برای زنان مسلمان امروزی، مهم و بحرانی تشخیص داده است: حجاب، ریاست دولت، حقوق زوجیت و فعالیت اقتصادی و اجتماعی زنان در جامعه. مسئله اول در این کتاب بررسی شده است. مباحث این کتاب عبارتاند از: فقه المرأة (حقوق زن) در شریعت اسلام، جایگاه زن در نظام اخلاقی و حقوقی اسلام، نگاه قرآن به زن، گزارش‌هایی از تاریخ اسلام، حجاب قبل از اسلام و در دورة اسلامی، اصل عملی در حجاب، زینت زن، لباس زن، موارد استثناء از پوشش، نگاه به زن، طبقهبندی زنان، نگاه زن به مرد. | ||
*الاجتهاد و التجدید فی الفکر الإسلامی، بیروت، المؤسسة الدّولیة للدراسات و النشر. به ضمیمه مجموعهای از مقالات منتشر شده در نشریات عربی. | *الاجتهاد و التجدید فی الفکر الإسلامی، بیروت، المؤسسة الدّولیة للدراسات و النشر. به ضمیمه مجموعهای از مقالات منتشر شده در نشریات عربی. | ||
* الاجتهاد و التقلید : بحث فقهی استدلالی مقارن، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر ، ۱۹۸۸ م. | * الاجتهاد و التقلید : بحث فقهی استدلالی مقارن، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر ، ۱۹۸۸ م. | ||
