کارکردهای ویژه خانواده
 | |
| مشخصات | |
|---|---|
| نام استاد | فرج الله هدایت نیا |
| نام جزوه | حقوق خانواده در اسلام |
| مرکز آموزشی | جامعه الزهرا |
| مقطع تحصیلی | سطح سه |
| گرایش | مطالعات زنان |
کارکردهای ویژه خانواده
«چرا باید تشکیل خانواده داد؟» و «چرا از خانواده تقدیس شده است؟». پاسخ این پرسش¬ها در «کارکردهای ویژه خانواده» نهفته است. در متون دینی، برای خانواده کارکردهای متنوعی ذکر شده است. شایسته است به برخی موارد مهم اشاره شود:
مایه سکون و آرامش
در قرآن کریم، خانواده به اعتبار وجود همسر در آن، مایه سکون و آرامش معرفی گردیده است: «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا...». واژه «أزواج» در این آیه کریمه، جمع «زوج» و به معنی «جفت» است و شامل زن و شوهر می¬شود. أزواج جمع «زوجات» نیست و ترجمه آن به زوجه نادرست است. تعبير «لِتسكنوا» در آيه فوق نیز مبيِّن علت خلقت همسر براي انسان است. در اين تعبير، حرف لام، تعليل را مي‌رساند و «تسكنوا» علت آفرينش زن و مرد براي يكديگر است. بنابراين، آرامش انسان در كنار همسر است. در عرف محاوره¬اي نيز از منزل به «مَسكَن» تعبير مي‌شود و اين كلمه به معناي محل آرامش و سكون است. روشن است که این خصوصیت نه از «خانه» بلکه از «خانواده» است. بنابراین، خانواده را بحق باید «فراموش¬خانه رنج¬های روزانه» نامید.
ارضاي غريزه جنسي
دين اسلام با سركوب نياز جنسی مخالف بوده و آن را مذمّت كرده است. از سوي ديگر، با رها بودن انسان از نظر جنسي و بي¬بند و باري نیز مخالفت كرده است. اسلام خواستار تعديل نياز جنسي و ارضاي صحيح و مشروع آن است. بدين منظور، ازدواج را يگانه راه ارضاي غريزه جنسي مي‌داند، و البته به كساني كه امكانات لازم را براي ازدواج ندارند توصيه مي‌كند كه عفت پيشه نمايند تا زماني كه خداوند گشايشي ايجاد نمايد: «وَلْيَسْتَعْفِفْ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ...». بدین ترتیب، گزاف نیست اگر گفته شود: خانواده مهمترین عامل حفظ سلامت اخلاقی افراد و جوامع می¬باشد.
تأمین نیاز دوست داشتن و محبوب شدن
خانواده نياز انسان به دوست داشتن و محبوب واقع شدن را تامین و تضمین می¬نماید؛ زیرا خداوند میان زوجین مودت و محبت برقرار نموده است. تعبیر «وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً» در آیه 21 سوره مبارکه روم، می¬فهماند که زن و شوهرها نيازي نيست پس از ازدواج براي ايجاد محبت تلاش كنند، زيرا خداوند آن را تأمین نموده است. آنان بايد اين نعمت را قدر بدانند و از آن مراقبت كنند و از هر چه كه ممكن است اين رابطه عاشقانه و عاطفي را تهديد نمايد اجتناب نمايند.
تداوم نسل
انسان بطور طبيعي و غريزي میل به بقاء دارد و بقای خود را در تداوم نسل می¬ببيند. ازدواج و تشكيل خانواده، به اين نياز انسان نیز پاسخ مي‌دهد وآن را تامين مي‌كند. در يك رابطه آزاد جنسي نيز زاد و ولد صورت خواهد گرفت، لكن نسل‌ها مشخص نخواهد بود. خانواده داشتن نسلی متمایز را برای اهلش تضمین می¬نماید. در آیه 72 سوره مبارکه نحل با تاکید بر این حقیقت چنین آمده است: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْواجِكُمْ بَنينَ وَ حَفَدَةً...».
كانون پرورش نسل آينده
خانواده كانون پرورش نسل آينده است. فرزنداني كه محصول پيوند زن و مرد هستند، براي پرورش سالم و صالح، نياز به يك كانون مناسب دارند؛ خانواده این بستر را بخوبی فراهم می¬نماید. خداوند والدین را نسبت به تربیت فرزندان مسئول شناخته و خطاب به آنان فرمود: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ».
فقدان بدیل برای خانواده
نقش خانواده در تامین نیازهای طبیعی زوجین به قدري اهميت دارد كه هيچ چيز نمي¬تواند جانشين آن گردد. اگر نیاز زن و مرد تنها وسیله¬ای برای ارضای غرائز جنسی باشد، این مقصود در روابط آزاد جنسی نیز تامین می¬شود و تشکیل خانواده و پذیرش مسئولیت¬های آن بیهوده می¬نماید. ارتباط غیرمشروع با جنس مخالف، میل جنسی انسان را برای لحظات کوتاهی برآورده می¬سازد ولی به هیچ¬وجه قادر به ایفای کارکردهای فراوان خانواده نمی-باشد، بلکه زیان¬های جبران¬ناپذیری را نیز به دنبال دارد که پرداختن به آن مجال دیگری می¬طلبد. هم¬جنس¬گرایی نیز که امروزه در برخی کشورها صورت قانونی به خود گرفت، خود داستان دیگری دارد. قرآن کریم، این نوع رابطه را نیز با ذکر داستان قوم حضرت لوط نبی تقبیح نموده و آنان را به خاطر این عملشان، قومی نادان، مسرف، مفسد، و ستم¬پیشه نامیده است. بدین ترتیب، آنان که در تلاشند «خانه» را جانشین «خانواده» سازند، بی¬گمان به بی¬راهه می¬روند و نقش خانواده در تأمین نیازهای زوجین بی¬بدیل است. نقش و کارکرد خانواده برای کودکان نیز بی¬بدیل است. اگر نياز كودك تنها خوراك، پوشاك، بازي، تر و خشك كردن و درس خواندن باشد، مراكز نگه¬داري و مهد كودك‌ها مي‌توانند اين كار را انجام دهند. مهم¬ترين نياز كودك مهر و محبت است. آن¬هم مهر و محبتي كه از عمق وجود پدر و مادر بر مي¬خيزد و به روح كودك تزريق مي‌شود و بوسه‌هاي گرم و نوازش‌هاي مهربانانه¬ای که هيچ¬گاه از ياد كودك نمي‌رود.