رفعت حسن
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | 1943؛ لاهور پاکستان |
| مکتب | فمنیست اسلامی |
| محل سکونت | آمریکا |
| خدمات | |
| دین | اسلام |
| تحصیلات | دکتری فلسفه و زبان انگلیسی |
| محل تحصیل | انگلستان |
رفعت حسن زاده(1943، لاهور پاکستان) فمنیست اسلامی و فعال حقوق بشر در ایالات متحده آمریکا است.رفعت معتقد است قرآن، حقوق بشر و برابری را برای همه تجویز می کند؛ این در حالیست که اعمال نابرابری نسبت به زنان،امروز، در بسیاری از جوامع مسلمان به دلیل تاثیرات فرهنگی است. رفعت حسن در فوریه 1999 شبکه بین المللی برای حقوق زنان قربانی خشونت در پاکستان را بنیان گذارد، که درمقابل آنچه تحت عنوان قتل برای حفظ ناموس خوانده می شود، فعالیت می نماید. او قتلهای ناموسی را نوعی انحراف از ارزشهای اسلامی می داند و نیز عنوان می کند که ایده فرودستی زنان درنتیجه این تفکر غلط میان مسلمانان پدید آمده که حوا از پشت آدم خلق شده، درحالی که داستان خلقت آنگونه که در اسلام آمده اشاره دارد آدم و حوا در یک زمان خلق شده‌اند.
زندگی‌نامه
رفعت حسن درلاهور،پاکستان،دریک خانواده رده بالای سیدمسلمان متولدشد.پدربزرگ مادری حسن،حکیم احمدشجاع،شاعر،نویسنده ونمایشنامه‌نویس پاکستانی بود.اوکودکی راحتی رادر اثر درگیری بین دیدگاههای سنتی پدر ومادرش تجربه نکرده بود.او بیشترعمرش را به خاطر نظراتش درباره نقش‌های جنسیتی ازپدرش متنفربود،امابعدها به خاطر مهربانی ازآن قدردانی کرد.او درمدرسه عالی کلیسای جامع،یک مدرسه مذهبی انگلیکان,وبعدازآن کالج سنت مری در دانشگاه دوره‌ام انگلستان تحصیل کردودرآنجابه تحصیل انگلیسی وفلسفه پرداخت.اومدرک دکترای خودراازدانشگاه دورهم درسال 1968برای پایان‌نامه خود درمورد محمداقبال دریافت کرد.[۱] 1966 تا 1967 در د انشگاه پتجاب لاهور تدریس نمود. در وزارت اطلاع رسانی و صداو سیمای پاکستان از 1969 تا 1972 فعالیت کرد. در 1972 با دخترش به ایالات متحده مهاجرت کرد. در دانشگاههایی چون اوکلاهاما و هاروارد تدریس کرده است، اخیرا مطالعات مذهبی را در دانشگاه لوییزویل تدریس می کند. خانم حسن جزء اولین کسانی بود که برچسب فمینیست اسلامی را پذیرفت.ودر حال حاضراستادمطالعات دینی در دانشگاه لوئیزویل،کنتاکیاست.[۲]
دیدگاه
الهیات فمینیستی جنبشی فکری در میان مذاهب و ادیان مختلف به ویژه مسیحیت بوده که با بازخوانی سنت ها، اعمال، متون مقدس و مبانی الهیاتی مذاهب گوناگون در صدد یافتن وجوه فمینیستی در آن است. مهمترین ویژگی این گونه الهیات، تفسیر مجدد متونی است که در آن ها ویژگی های مردانه غالب هستند تا اینکه عناصر زنانه نیز در آن ها یافت شود. تحت تأثیر نظریه الهیات فمینیستی در غرب و مسیحیت، رفعت حسن –متفکر و اندیشمند پاکستانی آمریکایی و رهبر جنبش فمینیست های اسلامی- نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» را مطرح می کند تا اثبات شود که قرآن با فمینیسم تعارضی ندارد زیرا قرآن منشور کبیر حقوق بشر است که قسمت های بسیاری از آن در صدد آزادسازی انسان از قیود مختلف از جمله سنت گرایی، قبیله گرایی، نژاد پرستی، برتری جویی و … است که مانع دستیابی انسان به هدف غایی اوست.[۳]
رفعت حسن معتقد است قرآن، حقوق بشر و برابری را برای همه تجویز می کند؛ این در حالیست که اعمال نابرابری نسبت به زنان،امروز، در بسیاری از جوامع مسلمان به دلیل تاثیرات فرهنگی است. حسن مدعی است قرآن حق زندگی، احترام، عدالت، آزادی، دانستن، تغذیه، کار، حیطه خصوصی را در میان حقوق دیگر حفظ می کند و برپامی دارد. قرآن متنی مساوات‌طلبانه است اما به دلیل غیبت تاریخی زنان در تفسیر قرآن، تفاسیر همه بر طبق نظر و سلیقه مردان بوده و بدین سان زنان را مورد تبعیض قرار داده‌اند. اگر به زنان فرصت مشارکت در تفسیر آیات قرآن داده شده بود آنگاه با تفاسیری سراسر مردسالارانه و یک‌سویه روبرو نبودیم.
رفعت حسن در نوشته خود تحت عنوان «زنان مسلمان و اسلام پس از مردسالاری»، در کتابی با عنوان «پس از مردسالاری: تحولات فمینیستی ادیان جهان»، توضیح می‌دهد که غیبت تاریخی زنان در تفسیر قرآن و جلوگیری از ورود و رشد آنان در این عرصه٬ زمینه را برای تفاسیر مردسالارانه فرآهم کرده است. میزان بالای بیسوادی زنان مسلمان کشورهای مسلمان‌نشین و نادیده گرفته شدن حقوق آنان در جوامع مردسالار باعث شده آنان نتوانند نقش کنشگرانه خود را به عنوان زن مسلمان ایفا کنند و در نتیجه زنان مسلمان، ناآگاه به حقوق خود باقی مانده‌اند. به همین دلیل برای مبارزه با این موضوع نه تنها لازم است که به زنان فرصت برابر در اشتغال و حقوق اجتماعی و سیاسی داده شود بلکه ضروری است که آنان تحصیل کنند تا بتوانند برداشت‌های غلط مربوط به زنان را تشخیص دهند٬ وظایف خود را شناسایی کنند٬ از دیدگاه مساوی خداوند نسبت به زنان در قرآن آگاه شوند٬ و وارد عرصه تفسیر قرآن شوند تا از ورود و گسترش بیشتر تفاسیر مردسالارانه جلوگیری کنند.[۴]
در نظر رفعت حسن گرچه قرآن با برتری داشتن مردان نسبت به زنان مخالف است ولی سه عامل الهیاتی سبب پیدایش و گسترش نگرش نادرست برتری مردان بر زنان در میان جوامع مسلمانان شده اند: تابعیت زن نسبت به مرد در آفرینش، فریفته شدن آدم توسط حوا در هبوط از بهشت عدن و آفریده شدن زن به جهت مرد.
بدین جهت سه سوال مهم الهیاتی در مورد این مسائل مطرح می شود: زن چگونه خلق شده است؟ آیا زن مسئول اخراج مرد از بهشت بوده است؟ چرا زن خلق شده است؟ پاسخ به این سه پرسش اهمیت زیادی در نگرش تاریخی مسلمانان، یهودیان و مسیحیان به زن داشته است به گونه ای که سبب پیدایش نگرش مرد سالارانه و انقیاد زنان نسبت به مردان شده است.
از این جنبه رفعت حسن بر آن است که با وجود شیوع چنین نگرش نادرستی میان مسلمانان، این سه خوانش الهیاتی در میان مسلمانان را نقادی و اثبات کند که اسلام و به ویژه قرآن هیچ گونه برتری برای مردان نسبت به زنان قائل نیست.[۵]
نقد
مهمترین انتقادی که به نظریه رفعت حسن این است که مبانی و عوامل مذکور، نتیجه مورد نظر او یعنی فمنیسم قرآنی را اثبات نمی‌کند.زیرا مهم ترین هدف این نظریه اثبات برابری و برتری نداشتن مرد نسبت به زن است یا همان تساوی مردان و زنان در همه ی امور از جمله مسائل حقوقی است.حال آنکه قرآن احکام شرعی متفاوتی را میان زن ومرد تشریع میکند.
دیگر اینکه مبانی رفعت در این زمینه از تفاسیر و احادیث اهل سنت است در حالی که به این گونه مبانی در احادیث شیعی نگرشی انتقادی شده است به گونه که این نگرش همراه با اکرام زنان در احادیث شیعی فراوان است.[۶]
از طرفی آنچه رفعت حسن و فمینیستها تحت عنوان استنباطهای قرآنی بیان میکنند چیزی جز تفسیر به رأیهای شخصی آنها نیست و هدف اصلی آنها غیرقرآنی نشان دادن دین اسلام میباشد. برای دستیابی به مفاهیم قرآن و استنباط از نصوص دینی باید با علم کامل و تسلط بر یک سری علوم گفته شده بتوان مدعی مفاهیم قرآن شد.از طرفی دیدگاههای مفسران مرد را، مفسران زن نیز بیان کرده‌اند؛ برای نمونه، بانوی اصفهانی در تفسیر آیه 34 سورۀ نساءبیان میکند که: مردان از لحاظ قوای فیزیکی و جسمی از زنان برترندو زنان به لحاظ برخورد با مسائل زندگی، احساسی و عاطفی میباشند و این برتری را به مردان داده است، که آن ادای کلام الهی است نه صرفاً آن را تحمیل عقیده مردسالارانه مفسران مرد بدانیم.
آثار
برخی از آثار رفعت حسن:
- دیدگاه الهیات قرآن (۲۰۱۳)، الهیات : صداهای زنان مسلمان
- آزادی انسان با قرآن مقدس ، 2007
- حقوق زنان در اسلام: تعالیم هنجاری در برابر عرف (۲۰۰۵)
- مسلمان فمینیست (۲۰۰۴)ایمان پدران ما را تغییر داد: زنان که دین آمریکایی را تغییر دادند
- حقوق زنان: اقدام اسلامی در مقابل اسلام هنجاری (۲۰۰۳)
پانویس
- ↑ ویکی پدیا انگلیسی صفحه حسن رفعت
- ↑ ویکی پدیا انگلیسی صفحه حسن رفعت
- ↑ نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، ص1
- ↑ بی بی سی فارسی ، قرآن کتابی زن‌ستیز یا رهایی‌بخش؟ ساناز خسروی، 13 آذر 1398
- ↑ نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، ص1
- ↑ نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، ص20
منابع
- ویکی پدیا انگلیسی صفحه حسن رفعت
- بی بی سی فارسی ، قرآن کتابی زن‌ستیز یا رهایی‌بخش؟ ساناز خسروی، 13 آذر 1398
- حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، فلسفه دین، دوره ی 16، شماره 4، زمستان 98