در این مقاله با بررسی دیدگاه‌های مختلف در خصوص حقوق زن در خانواده و ریاست شوهر در خانواده بر طبق قواعد و أصول فقهی حقوقی اسلام پرداخته شده است. این مقاله کوشیده است تا با بیان اینکه اسلام بدون افراط و تفریط بین دو اصل ثبات خانواده و وابستگی زوجین به هم و اصل استقلال و حفظ شخصیت و حقوق زن ارتباط برقرار کند، لذا در نظام اسلامی در مواردی که استقلال زوجین آسیبی به ثبات خانواده، وارد نکند، به آنان استقلال داده شده است و هر یک می توانند مستقلآ حقوق خود را استیفا نمایند. حق مالکیت، حق انتخاب همسر، حق فعالیت‌های سیاسی یا حقوق سیاسی از جمله حقوقی است که زوجه مستقلا می تواند آن را استیفا نماید ولی در اموری مانند اداره خانواده، زن را تابع مرد قرار داده است.
عنوان مقاله
مبانی کلی حقوق زن در خانواده
درجه مقاله
علمی-پژوهشی
واژگان کلیدی
حقوق زن، خانواده، ریاست مرد و استقلال زن
گزارش مقاله
نویسنده در این مقاله در صدد بررسی حقوق تساوی بین زن و مرد و ضرورت اهمیت ریاست مرد در خانواده بنابر اصول فقهی حقوقی اسلامی است.
موارد تساوی زن و مرد از دیدگاه اسلام
استقلال در حقوق مالی: برخورداری از حق مالکیت و حق ارث برای زنان و نیز استقلال اقتصادی همانند مردان در آیه ۳۴ سوره نساء و ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی که زنان همانند مردان مالک درآمد خود هستند.
استقلال در حقوق سیاسی: بیعت گرفتن از زنان در زمان رسول خدا و آزادی زنان در مشارکت‌های سیاسی.
استقلال در انتخاب همسر: داشتن حق انتخاب همسر که طرف ایجاب و پیشنهاد کننده زن است و مرد قبول کننده آن است.
مفهوم ریاست خانواده و ضرورت آن
با تساوی زن و مرد و به صورت مشترک نمی‌توان خانواده را اداره کرد زیرا با وجود اختلاف سلیقه‌ها در باب تعیین محل سکونت و تربیت فرزندان و... این اختلافات چگونه حل خواهد شد؟ ریاست مرد تنها با قانون تأمین نمی‌شود بلکه وابسته به فرهنگ اجتماعی است.
در بیان حکمت و علت ریاست و سرپرستی مرد بر زن دو عامل فضیلت‌ها و تفاوت‌های طبیعی مرد شامل دور‌اندیشی و تعقل و ایستادگی در ناگواری‌ها و عامل تعادل و توازن حق و تکلیف که در آن نفقه تعریف می‌شود. وقتی هزینه‌های بقای خانواده بر عهده مرد است طبیعی است اختیار ریاست بر اساس حکمت و عدل نیز به او سپرده شود.
مفهوم ریاست خانواده در سده‌های قبل به معنای تبعیت بی چون و چرای زن از مرد بوده است ولی امروزه ریاست مرد به انجام دادن وظایف به صورت اجتماعی است که برخی از آن را قانونگذار تصریح نموده است از جمله انتخاب محل سکونت ماده ۱۱۴ق.م، انتخاب شغل ماده ۱۱۷ق.م و بر اساس اصل ۴۰ قانون اساسی هیچ‌کس نمی‌تواند حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.
ادله فقهی بر ریاست مرد
در این مقاله با بیان آیه ۳۴ سوره نساء بعنوان ادله فقهی قانون ریاست لذا به بررسی فقهی و تفسیری آیه پرداخته است.
واژه رجال: رجال در لغت جمع رجل به معنای مرد و جمع راجل به معنای پیاده است و در اصطلاح همان معنای مرد در مقابل زن است و در تفسیر آیات مختلف قرآن در معنای رجال و رجل همان معنای لغوی و عرفی آن مورد لحاظ است.
واژه قوام: در لغت ریشه این واژه قوم و برخلاف جلوس و قعود است و افاده تکثیر و مبالغه می‌کند و به معنای نظام و ملاک و عمود خیمه است. یعنی بتواند اولاد خودش را حفظ کند و روی پا بایستد. در قرآن این واژه سه مرتبه در سوره نساء ۳۴/۱۳۵ و مائده/۸ تکرار شده است.
واژه فضل: در لغت به معنای فزونی و برتری است که گروهی این واژه را برخلاف ظاهر آن بیان کرده اند که مرد برتری‌ایی بر زن ندارد و اگر این را برتری بدانیم قراردادی و وضعی است که به دو معنای فضل تکوینی و اکتسابی اشاره نموده است.
نتیجه گیری
نظام حقوقی اسلام با سبقه دیرینه در موضوع زن و خانواده، زن و مرد را در تمتع حقوق مالی، سیاسی و انتخاب همسر مساوی دانسته و ریاست خانواده را با توجه به ضرورت آن به مرد واگذار کرده است که در توجیه آن به مسئولیت نفقه اشاره دارد.
منبع
- پدیدآورنده: حجة الاسلام سید اسحاق حسینى کوهسارى، نشریه حقوق خصوصی، دی 1382، شماره 5، دوره 1، شماره پیاپی 540
- حقوق خصوصی
رده: ویکی جنسیت