صدیقه وسمقی

صدیقه وسمقی (زاده 1340) در گذشته به عنوان شاعر و فعال سیاسی و مدنی بیشتر شناخته می‌شد اما در دو دهه اخیر بخصوص با انتشار کتاب هایی نظیر "زن،فقه، اسلام"، "بضاعت فقه" و "بازخوانی شریعت" چهره تازه‌ای از او در عرصه اجتماعی و دینی ظهور و بروز کرده و حالا او بیشتر به عنوان یک نواندیش دینی شناخته می‌شود که نوک پیکان انتقادهایش به سوی فقه و فقیهان، نابرابری‌های حقوق زنان و حالا به سوی پیامبران توحیدی نشانه رفته است.

صدیقه وسمقی

اطلاعات شخصی
زاده	1340، ایران تهران
مکتب	فمنیست اسلامی( سکولار)
محل سکونت	ایران، سوئد
خدمات
دین	اسلام
تحصیلات	دکتری فقه و مبانی اسلام
محل تحصیل	دانشگاه تهران
شغل	شاعر، نویسنده، مترجم، اسلام پژوه، تحلیل‌گر مسایل سیاسی، اجتماعی و استاد دانشگاه

زندگی‌نامه

صدیقه وسمقی در بیستم اسفند ماه 1340 در تهران به دنیا آمد. دوران کودکی و تحصیلات خود را در همان جا گذراند و در سال 1359 دیپلم ریاضی گرفت. وسمقی به مدت سه سال نیز به تحصیل دروس حوزوی در مدرسه عالی شهید مطهری پرداخت. سپس در سال 1362 وارد دانشگاه تهران شد و در سال 1365 به دریافت مدرک کارشناسی الهیات نائل آمد. وی تحصیلات خود را ادامه داد و در سال 1365 موفق به کسب مدرک کارشناسی ارشد شد. "صدیقه وسمقی" در اردیبهشت 1377 موفق به دریافت دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه تهران شد. وی از جمله زنان شاعر است که از آغاز جنگ تحمیلی، در بسیاری از جبهه ها حضور می یافت و در خطرناک ترین مناطق جنگی از جمله خطوط مقدم جبهه به شعر خوانی می پرداخت. او همچنین شاعری است که بر ضد انقلاب و علیه ایران شعرهای زیادی را سروده است . "وسمقی" از اولین روزهای انقلاب در کانون فرهنگی نهضت اسلامی به فعالیت پرداخت. مؤسسه فلسفه و حکمت و تشکیل کارگاه هنر در خیابان فلسطین (کاخ قبلی) که سپس به شکل گیری حوزه هنری انجامید، از جمله مکان های فعالیت های فرهنگی وی در سال های آغازین پیروزی انقلاب بود. شعرهای "صدیقه وسمقی" تا کنون به صورت پراکنده در بسیاری از نشریات کثیرالانتشار کشور، انتشار یافته است. وسمقی از سال 59 کار خود را با خبرنگاری برای روزنامه اطلاعات آغاز کرد.وی همچنین با حوزه هنری تهران، مجله سروش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، همکاری داشته و ضمن تدریس در دانشگاه های الزهرا و تهران از سال 1370 تا کنون، عضو هیأت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران می باشد. "وسمقی" تا کنون چندین سفر فرهنگی به نقاط مختلف دنیا از جمله هندوستان، لبنان و آفریقا داشته و از وی مقالات متعدد اجتماعی- سیاسی در نشریات کشور، منتشر شده است. دکتر صدیقه وسمقی در سال 1377 با رأی مردم تهران، عضو شورای شهر تهران شد.می‌گوید موحد و خداپرست است و به سنت اسلام نماز می‌خواند اما خودش را محدود به اسلام نمی‌داند و از هر فرهنگ و آیینی که مفید باشد بهره می‌گیرد و خط ‌کشی بین ادیان باید برداشته شود.

دیدگاه

آخرین نوشته خانم وسمقی کتاب «مسیر پیامبری» است که دیدگاه ایشان را در مساله وحی، نبوت و پیامبر مشخص میکند و این دیدگاه پایه مساله پردازی ایشان در حوزه زن و خانواده قرار میگیرد.کتاب "مسیر پیامبری" با بررسی تاریخی ادیان توحیدی و غیرتوحیدی به طور مشخص می‌گوید "وجود انبیای الهی از آغاز خلقت آدم، صرفا یک ادعا است که با گزاره‌های تاریخی ویافته‌های علمی سازگاری ندارد" و نتیجه می‌گیرد "پیامبری نهادی برساخته انسان است". او در صفحه ۱۴۲ کتاب می‌نویسد "من وحی را نه انکشاف خداوند بلکه انکشاف فهم انسان از خدا و هستی می‌دانم" و بر این باور است که مسیر پیامبری از بالا به پایین نیست و از پایین به بالا است و به عبارتی این موضوع را که پیامبران برگزیده خداوند هستند، رد می‌کند و می‌گوید آنچه پیامبران به عنوان وحی به مردم گفته‌اند صحت ندارد و یا امکان تایید آن وجود ندارد از این رو آنچه به عنوان "وحی" از جانب خدا مطرح می‌شود درست نیست و هیچ دلیل و سند قطعی نداریم که بگوید خدا، قصد انتقال پیامش را داشته به جز گفته پیامبرانی که خودشان را برگزیده خداوند دانسته‌اند. صدیقه وسمقی به گفته خودش ده‌ها سال براین باور بوده که پیامبران برگزیدگان خداوند هستند و ده‌ها مقاله و مطلب براین اساس نوشته اما حالا معتقد است که انسان در پی ارتباط با خدا بوده و " هر انسانی چنین مسیر سختی را طی کند، برای مردم خویش پیام‌آور خواهد شد".او در صفحه ۹۹ کتابش آورده است: "معتقدم پیامبران راه را خود برگزیدند... و با فرمان خدا به خلوت نرفتند". این پژوهشگر در بخش دیگری از کتاب می‌پرسد اگر خداوند به دنبال هدایت انسان‌ها است چرا این هدایت شامل همه انسان‌ها در همه نقاط زمین نبوده چرا در بین پیامبران، زنان جایگاهی ندارند و با اشاره به آموزه‌های ادیان توحیدی که مقدس شمرده می‌شوند، می‌گوید بسیاری از این آموزه‌ها به درد انسان امروز نمی‌خورد و دست و پای بشر را بسته و به ناچار شارعان دینی دست به تفسیر و تحلیل آنها زده‌اند تا آنها را "امروزی" کنند.او به طور مشخص با اشاره به آیات متعدد قرآن از جمله زنان و بردگی، می‌گوید به دنبال بی‌ارزش کردن جایگاه پیامبران نیست اما وقتی این آیات نیاز به تفسیر پیدا می‌کنند به این معنی است که "این پیام دارای ضعف و ایراد است و قابل تعمیم به عصر امروز نیست و ما باید دیدگاه‌مان را نسبت این کتاب‌های مقدس تغییر دهیم." به تناسب همین دیدگاه خانم وسمقی بحث حجاب اجباری، ریاست مرد برخانواده، تعیین حدود پوشش...و تمام آنچه مربوط به حقوق خانواده میباشد را نیازمند بازاندیشی دانسته و معتقد است که قوانین جزائی و مدنی باید از حیطه دین جدا شده و دین فضای انزالی و تبشیری خود را حفظ کند.در مساله حجاب تاکید ایشان بر شخصی بودن مساله و حقوق شخصی و اولیه هر انسانی است. قائل بودن به حق انتخاب پوشش جزء حقهای اولیه برای هر انسانی است.ایشان اشاره میکنند که در انقلاب اسلامی از ابتداء امر بنا بر اجبار پوشش در زنان نبود وامام خمینی نیز فرمودند زنان درامر پوشش آزاد هستند؟در کنار این مسائل قرآن اصلا مساله اجبار به پوشش را مطرح نکرده است.آیات قرآن هیچ تسریحی به مساله حجاب نداشته و تمام دیدگاه مبنی بر تفاسیر فقیهان و مفسرین از کلمات خمار، جلباب..است.در بحث تعیین حدود پوشش هر فقیهی آزاد است حدود را بر اساس دیدگاه خود تعیین کند اما این دیدگاهها نباید جنبه الزام و اجبار به خود بگیرد چرا که روح قانونگذاری با روح دین متفاوت است.مردم باید خودشان با هدف گسترش عدالت و رعایت حقوق فردی دست به ایجاد قانون بزنند و دین نقش هدایت گری در زندگی فردی داشته باشد.اگر دین انسان را مجبور به پذیرش کند آنگاه فلسفه پاداش ، قیامت، روز جزاء... زیر سوال خواهد رفت.

نقد

دردو دهه اخير روشنفکران دينی نظرات و نظريات مختلفی درباره دين، شريعت، فقه، قرآن و وحی و الهيات عرضه کرده اند. تا زمانی به دليل اينکه به نظر، آن دسته از مقدمات و انتظارات رعايت می شد واکنش هایی هم از سوی مخالفان ديدگاه های آنان از سنت گرايان ديده می شد.‏ شوربختانه دست کم يک دهه است که آنچه ما در ساحت انديشه نو انديشی دينی می بينيم از چند مشکل رنج می برد: يا در تناقض با انديشه های سابق مطرح شده از سوی خود آنان است و يا حتی گاهی انتظارات حداقلی هم در اصول بحث و "نظر" رعايت نمی شود.‏ البته هربار نظری غير متعارف و غير مألوف مطرح می شود روشن است که شهرتی گرچه زودگذر برای نظريه و يا صاحب آن از چند روز تا چند ماه فراهم می کند و اين البته برای برخی ممکن است خوشايند باشد اما طبعا برای آنان که به طور جدی به مباحث الهيات علاقمندند تأملی بر نمی انگيزد.نظریه خانم وسمقی نیز از سنخ همین شهرت چند روزه است. اصل مدعای خانم وسمقی اين است که نبوت ساخته خود بشر است و در واقع پيامبران در جستجوی خدا دين و وحی را شکل داده اند و نه اينکه هدايت از سوی خداوند باشد.‏ طبيعی است که با پاک شدن اصل مسئله وحی و رد باور منشأ الهی برای دين نيازی هم به پاسخگویی به مسائل چند هزار ساله اديان هم نمی ماند. خوب هنر اين کار چيست و به چه کار می آيد؟ همه اين مسائل تا زمانی اهميت دارند که صدق ادعای انبياء و اديان در منشأ الهی داشتنشان مورد توافق باشد.‏ يک نظريه بايد در پی پاسخ دادن به يک مشکل باشد. وقتی شما اصل مشکل را ناديده می گيريد اين نظريه به چه کار می آيد؟ نظريه شما که نمی تواند هم در پی حل مشکل يک نظام فکری باشد و هم در عين حال اساس آن نظام فکری را غير معتبر بداند.خود اديان مدعی اند منشأیی الهی دارند. با بشری خواندن اصل ادعای اديان طبعا راه حل شما برای پيروان اديان معتبر قلمداد نمی شود. دیدگاه خانم وسمقی راه حل نيست. پاک کردن صورت مسئله است. نهايتا در حد طرح مسئله ای جامعه شناختی تقليل پيدا می کند.‏ یکی از دلایل کتاب به سود دیدگاه سراسر بشری از پیامبری این است که اگر قرآن یا دیگر کتاب‌های آسمانی‌انگاشته‌شده، از سوی خدا نازل شده بودند نباید تفسیرهای متنوعی از آن‌ها ارائه می‌شد، و فهم یکسان این کتاب‌ها برای همگان ممکن می‌بود. اما تفسیرهای متنوعی از این کتاب‌ها صورت گرفته به طوری که فهم یکسان آن برای همگان ممکن نیست. پس این کتاب‌ها آسمانی نیستند. اما چرا باید فرض کرد که فهم واحد و همگانی، شرط الهی بودن یک پیام است؟ پاسخ احتمالاً این است که هدایت تنها از این طریق میسر است. اما چرا باید فرض کرد که هدایت تنها از این طریق میسر است؟ مثلاً، به سختی می‌توان ادعا کرد که شعر حافظ لطیف‌تر و انسانی‌تر می‌شد اگر، به قدر راهنمای نصب یخچال، بدون ابهام می‌بود و در نتیجه فهمی واحد و همگانی از آن شکل می‌گرفت. ابهام‌آفرینیِ شعر حافظ آن ‌را به آینه‌ای مبدّل ساخته که هر صاحب‌دلی که در آن می‌نگرد احوال دل خود را می‌یابد. متونی که سرشت الهامی دارند و به دغدغه‌های ژرف وجودی انسان می‌پردازند، از شعر شاعران ژرف‌اندیش مثل مولوی و حافظ گرفته تا کتاب‌های مقدس دینی، به گونه‌ای هستند که فهم از آن‌ها دائماً نوشونده‌ است؛ زیرا این آثار آیینه‌ی احوال دل‌اند. بر این اساس، تکثر برداشت‌ها از متون مقدس دینی با الهامی بودن این متون سازگار است. از طرفی فرضیه خانم وسمقی بسیار "خطرناک" است و آن وسیله‌ای برای مدعیان دروغین پیامبری خواهد بودو بهانه‌ای برای ظهور پیامبران جدید است. نویسنده کتاب پیامبری، خدای پیامبران را درست نشناخته و آنچه نوشته از همین برداشت ‌های غلط از خداوند بوجود آمده است. خدایی که خانم وسمقی می‌شناسد صامت، خاموش و بدون هدایت است و خدای کاملی نیست و رو به تکامل دارد. خانم وسمقی باید توجه داشته باشد که یک اصل روش شناختی این است که برای حل یک مشکل، باید متناسب با همان میزان مشکل، دست به اصلاح زد و به عبارتی وقتی ماشینی پنجر می‌شود نباید موتور ماشین را تعمیر کرد. خانم وسمقی برای حل مساله مورد نظر خویش یعنی حقوق زن، حجاب ،خشونت ... وآیاتی از قرآن را که به زعم ایشان با شرایط امروز سازگاری ندارد کل صورت مساله را عوض کرده و موضوع وحی را سراسر بشری کرده تا بتواند پاسخی به سوالات بدهد.

آثار

افزون بر مقالات و مصاحبه‌های چاپ شده در نشریات و سایت‌های مختلف و مقالات چاپ شده در نشریات علمی بین‌المللی[۱]از صدیقه وسمقی چهار دفتر شعر و آثار متعدد دیگر منتشر شده‌است. از آثار فقهی وی می‌توان به کتاب «زن، فقه، اسلام» اشاره کرد. ترجمه برخی اشعار وی به زبان سوئدی نیز در یک دفتر انتشار یافته‌است.

• کتاب‌های تألیفی

«نماز باران» : انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۸ «شاخه‌های شکسته» : انتشارات مؤسسه اطلاعات، ۱۳۷۳ «گزیده ادبیات معاصر» : انتشارات نیستان، ۱۳۷۹ «توصیف دردهای مذاب» : انتشارات اطلاعات، ۱۳۸۹ «زن، فقه، اسلام» : انتشارات صمدیه، ۱۳۸۷ «حتماً راهی هست» : انتشارات خاوران، ۱۳۹۳ «بضاعت فقه» انتشار مجازی کتاب «بازخوانی شریعت»: ۱۳۹۸

• ترجمه‌ها

«گنجینه‌های قدس» : انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۱ «لحن الخلود» : انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۲ «مدینه منوره» : انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی-کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان،

منابع

• ویکی پدیا صفحه صدیقه وسمقی
• ویکی پدیا انگلیسی
• مصاحبه با خانم وسمقی، خرد جنسی، آپارات
• در 'مسیر پیامبری'؛ رابطه خدا و پیامبر از نگاه صدیقه وسمقی، بی بی سی فارسی
• پاتوق کتاب فردا
• بی بی سی فارسی، در 'مسیر پیامبری'؛ رابطه خدا و پیامبر از نگاه صدیقه وسمقی
• خبرگذاری آسو،نقدِ کتاب «مسیر پیامبری» اثر صدیقه‌ وسمقی یاسر میردامادی، 1400/11/02
• عصر سلام، درباره کتاب اخیر صدیقه وسمقی، 12 آذر 1400