یکی از اولین انجمنهای اجتماعی زنان که در حوالی زمان انقلاب مشروطیت در ایران تشکیل یافت. هدف از تأسیس آن، چنانکه مؤسسین و مؤثرین آن تصریح نموده‌اند: حفظ استقلال کشور از طریق تقویت صنایع داخلی بوده است. از افراد مؤسس و مؤثر آن خانم نورالدجی (مفتشه کل مدارس دخترانه)، خانم مریم عمید (مدیر شکوفه) و جمعی از مدیران مدارس دخترانه بودند.
پیشینه
با به پادشاهی رسیدن احمد شاه قاجار و گشایش فضای سیاسی کشور، گروهی از فعالان حقوق زنان، مدیران و معلمان مدارس دخترانه تهران را برانگیختند تا برای پیشبرد هدف‌ها و خواست زنان تشکلی ایجاد کنند. بنابراین به همت خانم نورالدجی (مفتشه کل مدارس دخترانه) در روز جمعه 15 جمادی الثانی 1333ه.ق جلسه موسسان «انجمن همت خواتین » با حضور مدیران مدارس و فعالان حقوق زن برگزار شد.[۱]
اهداف
در اطلاعیه این گروه که در اواخر رجب 1333 منتشر شده، آمده است: « غرض از تاسیس انجمن همت خواتین ایرانی اولا ترویج اشیاء داخلی است ثانیا ترقی صنایع و هنرهای یدی دختران و شاگردان مدارس است.» نورالدجی اعلام می‌کند پس از فراخوان آنها، کمتر پارچه‌ای در بازار مانده است.[۲]
فعالیت
مدیر انجمن خانم نورالدجی از روش مردان در اداره کشور انتقاد می‌کرد و لازم می‌دانست زنان برای تغییر پیش‌قدم شوند او گفت: «تکیف ما طایفه نسوان چیست؟ ما چه می‌توانیم بکنیم و چه وظیفه‌ای بر عهده ماست؟» خود او پاسخ می‌دهد: « ما از دو راه می‌توانیم به وطن خود خدمت نمائیم: یکی از راه تربیت و علم و هنر است و دیگری از راه اقتصادی است» او برای راه اقتصادی به زنان توصیه کرد. صرفه جویی کنند و محصول داخلی بخرند زیرا باعث رونق اقتصادی می‌شود. افراد حاضر در جلسه انجمن تصمیم گرفتند در مدارس، دختران را ترغیب به مصرف کالای داخل کنند.[۳]
آنها به تجار و سازندگان پارچه، درخواست تولید پارچه می‌دادند و در بازار عرضه می‌کردند تا کمبود پارچه در جایی رخ ندهد. حتی اقدام به ایجاد کارگاه‌های تولید پارچه کردند و در یزد، اصفهان، کرمان و... پارچه تولید می‌کردند آنها پس از پارچه در زمینه تحریم قند، شکر و چای خارجی وارد شدند و ایده‌هایی برای اجرای این موضوع داشتند اما در عمل استقبالی از این موضوع نشد.[۴] انجمن همت خواتین پس از مدتی به این موضوع واقف شد که امکانات داخلی امکان تولید پارچه مطلوب و به حد کفایت برای زن ایرانی ندارد اما پیشنهاد دادند زنان قانع باشند و در حد نیاز مصرف کنند و درخواست کردند تولیدکنندگان تولید را افزایش دهند.
آنها جلسلت سخنرانی برای ترویج تفکر خود تشکیل می‌دادند و دختران را ترغیب می‌کنند لباس‌های زیبا با پارچه ایرانی بدوزند و گیوه به جای پوتین بپوشند و مسئولین مدارس هم پیشاپیش این موضوع را عملی کردند. آنها فرنگی شدن محصولات ایرانی را حاصل اقدامات غلط مردان می‌دانستند و اقدامات مردسالارانه در حکومت را به چالش کشیدند. با این حال این انجمن علاقه ای به فعالیت‌های سیاسی و مشارکت طلبی زنان در سیاست نداشت.[۵]
پانویس
منابع
- خسروپناه، محمد حسین،هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، نشر پیام امروز ، سال 1382
- انجمن همت خواتین در ایران
- موسسه مطالعات ایران (تاریخ معاصر)
- نگاهی به «انجمن همت خواتین» ونقش آن در مصرف محصولات داخلی