طلاق در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

رعایت عده [[طلاق]]، وسیله‌ای برای حفظ نسل و صلح و سازش است. از آن‌جا که عده، ضامن حقوق [[خانواده]] است و وظیفه حفظ نسل‌ها را بر عهده دارد لازم است [[زن]] [[مطلقه]] به اندازه سه پاکی در عده صبر کند تا سلامت انساب تضمین شده و اخلاط نطفه‌ها صورت نپذیرد.<ref> مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج2، ص104.</ref>  

عده عبارت است از این‌که [[زن]] در آن مدت از [[ازدواج]] خودداری کند تا آن مدت تمام شود.<ref> طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج19، ص312.</ref>  زن مطلقه در زمان عده به هیچ [[مردی]] نباید تمکین کند و با کسی ازدواج نکند.<ref> طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن،ج2، ص230.</ref> خداوند خطاب به [[زنان]] [[مطلقه]] فرموده است: «و الْمُطَلَّقَاتُ‌ يَتَرَبَّصْنَ‌ بِأَنْفُسِهِنَ‌ ثَلاَثَةَ قُرُوءٍ» <ref>سوره البقره، آیه228</ref>؛ زنان باید تا سه بار پاکی، از ازدواج خودداری کنند. خداوند در این آیه شریفه مدت عده را سه بار پاکی از حیض( ثلاثه قروء) قرار داده است که زنان در این مدت نباید ازدواج کنند. <ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، 230.</ref>

اسلام در صورت بروز اختلاف [[زوجین]] سفارش به‌صلح می‌کند. قرآن می‌فرماید: «فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ» <ref>. سوره نساء، آیه128</ref>؛ در این آیه به [[زنان]] سفارش می‌كند در صورت بروز مشكل در زندگي به راه صلح و سازش درآیند که صلح به‌هر حال بهتر است.<ref>آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج1، ص528.</ref>

توصیه قرآن به مردان پرداخت هدیه به زوجه است . خداوند می‌فرماید:« وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ»<ref> البقره: 236</ref>؛  هدیه دادن به زوجه در صورت تعیین نشدن مهریه حین عقد و آمیزش نداشتن واجب است و میزان پرداخت آن  بستگی به قدرت توانایی شوهر دارد و باید متناسب با شئون زن باشد.<ref>ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج2،ص200.</ref>  کلمه «معروف» نشان دهنده مراعات نمودن مسائل عرفی و اجتماعی در هدیه دادن است.<ref>محسن قرائتی،تفسیر نور، ج1، ص370.</ref>  این حکم در آیه «فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا» <ref>الاحزاب:49.</ref> نیز به آن اشاره شده است و مردان را موظف به پرداخت هدیه و رها کردن زن بدون خشونت می‌نماید.<ref>علی اکبر قرشی بنابی،  تفسیر احسن الحدیث، ج1،ص378.</ref>  

====ممنوعیت خروج زن مطلقه از منزل مشترک====  

بر اساس آیه قرآن« لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَلَا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ» <ref> الطلاق: 1</ref> دستور به اخراج نکردن زن مطلقه از منزل مشترک و بیرون نرفتن زنان می‌کند. علل تشریع این حکم اسلامی؛ حفظ احترام زن، ایجاد زمینه برای انصراف از طلاق و تحکیم پیوند زناشویی است. گرچه بسیاری به این حکم نیستند ولی پشت پا زدن به این حکم اسلامی موجب جدایی دائم می‌شود. درحالی که اگر این حکم اجرا بشود غالبا به آشتی و صلح منجر می‌شود.<ref> ناصر مکارم شیرازی،تفسیر نمونه، ج24، ص222.</ref>  مگر در موارد خاصی نظیر زنا یا آزار اهل خانه از سوی زن که ادامه حضور زن باعث مشکلات بیشتر می‌شود. در چنین صورتی مجوز اخراج زن مطلقه داده شده است. <ref>محسن قرائتی، تفسیر نور، ج10، ص95.</ref>

====وجوب شمارش دقیق زمان عده====

مخاطب نگهداری حساب عده، مردان هستند. زیرا آنها تامین نفقه و مسکن را بر عهده دارند و حق رجوع نیز از آن آنان است. البته زنان نیز برای تعیین تکلیف خود باید حساب عده را داشته باشند.<ref>ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج24، ص221.</ref>  فلسفه شمارش عده به جهت نگهداری زن است. <ref>محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج19، ص312.</ref>  

====تسریح به احسان و امساک به معروف====

تسریح به احسان و امساک به معروف برای زمان رجوع است. مراد از امساک به معروف در آیه «الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ»<ref>البقره:229.</ref>  این است که زوج با رجوع سبب آزار و اذیت زن نشود. بلکه رجوع باید عاملی برای اصلاح و سازش زن و شوهر گردد و هروقت قصد آزار و اذیت زن باشد رجوع حرام است. مقصود از تسریح به احسان این است که جدایی هم باید با احسان توام باشد و حق زن رعایت شود.  نکره بودن معروف و احسان دلالت بر بالاترین حد اعلای آن دارد. پس هم نگهداری و هم جدایی باید با روش پسندیده و احسان باشد.<ref> عبدالحسین طیب، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج2، ص459.</ref>  

====ممنوعیت پس گرفتن مهریه====

آیه «لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَأْخُذُوا مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا»<ref>البقره: 229.</ref>  دلالت بر این مسأله دارد که مرد حق پس گرفتن مهریه و چیزهایی که به زن داده را ندارد مگر در طلاق خلع که زن از مرد تمکین نکند و تقاضای طلاق کند. البته درصورت عدم سازش و خوف عقلایی از عمل نکردن به تکالیف زناشویی بخشش مهریه و طلاق مانعی ندارد.<ref> عبدالحسین طیب، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج2، ص459.</ref>  

====تامین مخارج همسر مطلقه در زمان عده====

طبق آیه «أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ  وَإِنْ كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ  فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ » <ref>الطلاق:6</ref> تامین مسکن مناسب، ضررنزدن به زن، تامین لباس و نفقه زن در زمان عده بر عهده مرد می‌باشد و درصورت بارداری زن پرداخت نفقه تا زمان وضع حمل و پس از آن اجرت شیردهی بر ذمه پدر می‌باشد. <ref> محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج19، ص532.</ref>

====انتخاب دو حکم برای اصلاح====

خداوند خطاب به زن و مردی که خوف جدایی دارند، توصیه به انتخاب یک حکم از خویشاوندان مرد و یک حکم از خویشاوندان زن می‌نماید:« وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا »<ref>النساء:35</ref> صاحب کشاف، «حکم» را فرد مورد اعتماد و دارای نفوذ کلام و منطق نافذ می‌داند که عادلانه داوری کند و قصدش اصلاح زوجین باشد. وی علت حکمیت خویشاوندان را سه عامل می‌داند: با خبر بودن آنها از واقعیات جاری، علاقه به اصلاح به واسطه خویشاوندی و آسان‌تر بودن اسرار زوجین نزد خویشاوندان.<ref>محمودبن عمر زمخشری، الکشاف عن حقائق  التنزیل، ج1، ص508.</ref>  رشیدرضا صاحب تفسیر المنار، تشکیل حکمیت را واجب می‌داند و معتقد است حکمیت در میان مسلمین عملا وجود ندارد و طبعا از مزایای آن مردم بهره‌مند نمی‌شوند و مرتب طلاقها و جدایی‌ها صورت می‌گیرد.<ref>محمدرشیدرضا، تفسیر المنار، ج5، ص77.</ref>  

====مشورت درباره نگهداری فرزند====

بنا به آیه«وَأْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ» <ref>الطلاق:6</ref> خطاب به زن و مرد مطلقه توصیه به مشورت در باب نگهداری فرزند شده است تا به نحوی پسندیده و عادی به توافق برسند به طوری‌که هیچ یک از آن دو و فرزندشان متضرر نشوند.<ref> محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج19،ص317</ref>  

====انتخاب دو شاهد برای طلاق====

انتخاب دو شاهد برای امر طلاق واجب و ضروری است.بنا به آیه« أَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ  ذَلِكُمْ يُوعَظُ بِهِ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ»<ref>الطلاق:2</ref>  خداوند دستور به انتخاب دو مرد عادل برای شهادت حین طلاق می‌دهد تا اگر در آینده اختلافی روی دهد، هیچ‌یک از طرفین نتوانند واقعیتها را انکار کنند. وظیفه شهود برپاداشتن شهادت برای خداست تا مبادا تمایل قلبی شهود به یکی از طرفین مانع شهادت به حق شود.<ref>ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج24، ص234.</ref>  

====رعایت تقوای الهی====

خداوند خطاب به زنان و مردان مطلقه می‌فرماید: «وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ »

<ref>الطلاق:2-3</ref> صاحب تفسیر نمونه در ذیل آیه می‌نویسد: هرکس از خدا بپرهیزد و گناه نکند خداوند برای او راه نجاتی قرار می‌دهد و مشکلات زندگی او را حل می‌کند و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد.<ref>ناصر مکارم شیرازی،تفسیر نمونه، ج24، ص234.</ref>   

==='''خطاب به اولیا و بزرگترهای زنان'''===

====جلوگیری نکردن از آشتی با همسر سابق====

آیه «وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ»