خویشاوندی

معنای لغوی خویشاوندی

خويشاوندى‏ از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است. خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته می‌شود.

معنای اصطلاحی خویشاوندی

خویشاوندی پیوندی میان افراد است که بر پایه‌ی همخونی، زناشویی، شیرخوارگی، فرزند-خواندگی و یا اسطوره‌ی توتمی شکل می‌گیرد. از نگاه اسلام قرابتی که بر سه مبنای نخست یعنی نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است. برخی خویشاوندی را اینگونه تعریف کرده‌اند: شبکه‌ای از روابط اجتماعی که بر پایه‌ی ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی استوار است و با قواعدی عرفی یا قانونی که روابط اعضای شبکه را از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان یکدیگر مشخص می‌کند. با توجه به تعاریف ذکر شده می‌توان گفت: به نسبت خانوادگىِ پديد آمده از راه نسب، سبب يا رضاع، خويشاوندى اطلاق می‌كنند. اين عنوان در بابهايى همچون نكاح و ارث به كار رفته است.

به هر حال، در متون دینی واژه‌هایی مانند « ارحام»، « اولوالارحام»، « اولوالقربی»، « ذوی‌القربی»، « اقربون» و مشتقات آنها که از دو واژه¬‌ی رَحِم و قرابت مشتق شده‌اند، از مفهوم خویشاوندی حکایت می‌کنند. ‌

اسباب خویشاوندی

اسباب قرابت و خویشاوندی سه قسم است:

• قرابت نسبی
• قرابت سببی
• قرابت رضاعی

گستره‌ی مصداقی خویشاوندی

از نظر گستره‌ی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم می‌شوند، می‌توان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست.

منابع

• امامى، سيد حسن،‌ حقوق مدنى،‌ تهران، انتشارات اسلاميه‌، بی‌تا.
• طاهرى، حبيب الله‌، حقوق مدنى،‌ قم‌، دفترانتشارات اسلامى، 1418 ه‍ ق.‌
• دهخدا، لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش.
• نجفی، محمدحسن، جواهرالكلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
• بستان(نجفی)، خانواده در اسلام،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
• جلالى‌زاده، جلال‏، مبادى و اصطلاحات علم فقه، تهران‏‏، احسان‏، 1387‏
• يزدى، سيد مصطفى محقق داماد، ‌ بررسى فقهى حقوق خانواده، نكاح و انحلال آن، قم،‌ وزيرى‌، بی‌تا.
• فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب‌العین، ج ‏3، ص 224، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410.
• ساروخانی، باقر، دائرة‌المعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان، 1370.
• هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام‏، موسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم‌‌السلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير، قم‏، 1426 ه. ق‏

https://www.cgie.org.ir/fa/article/245195/ *