ویکی‌جنسیت

زن در عصر جاهلیت: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
خط ۹: خط ۹:
در عصر جاهلیت، زن ﺑﺮزخی ﺑﯿﻦ ﺣﯿﻮان و اﻧﺴﺎن دانسته شده و هدف از خلقتش فقط تکثیر نسل و خدمت به مرد تلقی می‌شد.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20160823140659-10066-74.pdf پیرمرادیان و دیگران، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ زن در دورهﺟﺎﻫﻠﯿﺖو ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم»، 1394ش، ص58.]</ref> زن از نظر اعراب، كالايی بود كه پس از مرگ شوهر، به پسر او از زن‌هاي ديگرش، منتقل مي‌شد.<ref>[https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص138.]</ref> پسران به‌دلیل این‌که در آینده مدافعان قبیله خواهند بود، نسبت به دختران که در جنگ‌ها جز مزاحمت و بی‌آبرویی هنگام اسارت نفعی نداشتند، برتر بودند.<ref>محبی، «زن در افغانستان؛ از انکار ماهیت انسانی تا نفی هویت زنانگی»، 1395ش، ص174.</ref> نفرت از دختران گاهی منجر به زنده به‌گور کردن آنان می‌شد.<ref>سوره تکویر، آیه 9-8.</ref> زنان، معمولا از ارث محروم بودند و علت آن را هم در این می‌دانستند که زنان نقش جدی در جنگ و جلب منافع اقتصادی برای قبیله نداشتند. دختران را فروخته و مهریه‌شان را پدر یا ولی آن‌ها تصاحب می‌کرد.<ref>واعظی، وضعیت زن در عصر اسلامی، 1390ش، ص91-90.</ref> بهترین زن، زنی بود که دارای پسران زیادی باشد.<ref>«نقش اجتماعی زن در دوره جاهلیت»، خبرگزاری میزان.</ref> زن ملک مرد بود<ref>عنبرسوز، زن در ایران باستان، 1389ش، ص32.</ref> و زنا، هتک حق تملک شوهر بر همسرش دانسته می‌شد؛<ref>فربد، در آمدی بر خانواده و خویشاوندی، 1388ش، ص61.</ref> لذا تنها زنایی عیب بود که مرد غریبه بدون اجازه شوهر با زنش همبستر می‌شد.<ref>واعظی، وضعیت زن در عصر اسلامی، 1390ش، ص32.</ref>   
در عصر جاهلیت، زن ﺑﺮزخی ﺑﯿﻦ ﺣﯿﻮان و اﻧﺴﺎن دانسته شده و هدف از خلقتش فقط تکثیر نسل و خدمت به مرد تلقی می‌شد.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20160823140659-10066-74.pdf پیرمرادیان و دیگران، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ زن در دورهﺟﺎﻫﻠﯿﺖو ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم»، 1394ش، ص58.]</ref> زن از نظر اعراب، كالايی بود كه پس از مرگ شوهر، به پسر او از زن‌هاي ديگرش، منتقل مي‌شد.<ref>[https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص138.]</ref> پسران به‌دلیل این‌که در آینده مدافعان قبیله خواهند بود، نسبت به دختران که در جنگ‌ها جز مزاحمت و بی‌آبرویی هنگام اسارت نفعی نداشتند، برتر بودند.<ref>محبی، «زن در افغانستان؛ از انکار ماهیت انسانی تا نفی هویت زنانگی»، 1395ش، ص174.</ref> نفرت از دختران گاهی منجر به زنده به‌گور کردن آنان می‌شد.<ref>سوره تکویر، آیه 9-8.</ref> زنان، معمولا از ارث محروم بودند و علت آن را هم در این می‌دانستند که زنان نقش جدی در جنگ و جلب منافع اقتصادی برای قبیله نداشتند. دختران را فروخته و مهریه‌شان را پدر یا ولی آن‌ها تصاحب می‌کرد.<ref>واعظی، وضعیت زن در عصر اسلامی، 1390ش، ص91-90.</ref> بهترین زن، زنی بود که دارای پسران زیادی باشد.<ref>«نقش اجتماعی زن در دوره جاهلیت»، خبرگزاری میزان.</ref> زن ملک مرد بود<ref>عنبرسوز، زن در ایران باستان، 1389ش، ص32.</ref> و زنا، هتک حق تملک شوهر بر همسرش دانسته می‌شد؛<ref>فربد، در آمدی بر خانواده و خویشاوندی، 1388ش، ص61.</ref> لذا تنها زنایی عیب بود که مرد غریبه بدون اجازه شوهر با زنش همبستر می‌شد.<ref>واعظی، وضعیت زن در عصر اسلامی، 1390ش، ص32.</ref>   
==ازدواج در عصر جاهلیت==
==ازدواج در عصر جاهلیت==
در جامعه جاهلی، معمولا مرد از حق [[انتخاب همسر]] برخوردار بود و زن كمتر در اين‌باره نقشي ايفا مي‌كرد. چنان‌كه حق اول نسبت به هر دختر، براي پسر عموي او بود و اگر پسرعمو به [[ازدواج]] با دختر تصميم داشت، ديگران حق پيش‌قدمي نداشتند. <ref>[https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص139.]</ref> معیارهای ازدواج عمدتا ناظر به اصالت خون بود، ازدواج عرب با غیر عرب ننگ تلقی شده و هیچ‌گاه ثروت نمی‌توانست جای شرافت نَسبی را بگیرد. <ref>واعظی، وضعیت زن در عصر اسلامی، 1390ش، ص42.</ref> تعدد زوجات برای مرد محدویتی نداشت. ازدواج الگوهای متعددی داشت، از جمله؛ نکاح بعوله مبتنی بر خواستگاری، مهریه و عقد بود. از ازدواج موقت و ازدواج با زن پدر به ترتیب به متعه و ضیزن تعبیر می‌شد. نکاح شغار ناظر به نکاح مردان با دختران همدیگر بود. در نکاح بدل، مردان همسران خود را مبادله می‌کردند. استبضاع، نکاحی بود که مردی به‌منظور داشتن فرزندان نیرومند و شجاع، همسرش را در اختیار مرد مناسب قرار می‌داد. طلاق حق مرد بود و زن حق ازدواج مجدد را نداشت، چون مرد نمی‌خواست زن سابقش را با مرد دیگری ببیند.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/291452/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA «نقش اجتماعی زن در دوره جاهلیت»، خبرگزاری میزان.]</ref> طلاق در بيشتر موارد از روي غضب و به قصد انتقام‌جويي يا تنبيه زن يا قبيله او صورت می‌گرفت. البته برخي از زنان اشراف كه منزلت بالايي داشتند، از همان ابتدا شرط مي‌كردند كه طلاق به دست خودشان باشد و شوهر نيز قبول مي‌كرد.<ref> [https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص140.]</ref>  
در جامعه جاهلی، معمولا مرد از حق [[انتخاب همسر]] برخوردار بود و زن كمتر در اين‌باره نقشي ايفا مي‌كرد. چنان‌كه حق اول نسبت به هر دختر، براي پسر عموي او بود و اگر پسرعمو به [[ازدواج]] با دختر تصميم داشت، ديگران حق پيش‌قدمي نداشتند.<ref>[https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص139.]</ref> معیارهای ازدواج عمدتا ناظر به اصالت خون بود، ازدواج عرب با غیر عرب ننگ تلقی شده و هیچ‌گاه ثروت نمی‌توانست جای شرافت نَسبی را بگیرد.<ref>واعظی، وضعیت زن در عصر اسلامی، 1390ش، ص42.</ref> تعدد زوجات برای مرد محدویتی نداشت. ازدواج الگوهای متعددی داشت، از جمله؛ نکاح بعوله مبتنی بر خواستگاری، مهریه و عقد بود. از ازدواج موقت و ازدواج با زن پدر به ترتیب به متعه و ضیزن تعبیر می‌شد. نکاح شغار ناظر به نکاح مردان با دختران همدیگر بود. در نکاح بدل، مردان همسران خود را مبادله می‌کردند. استبضاع، نکاحی بود که مردی به‌منظور داشتن فرزندان نیرومند و شجاع، همسرش را در اختیار مرد مناسب قرار می‌داد. طلاق حق مرد بود و زن حق ازدواج مجدد را نداشت، چون مرد نمی‌خواست زن سابقش را با مرد دیگری ببیند.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/291452/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA «نقش اجتماعی زن در دوره جاهلیت»، خبرگزاری میزان.]</ref> طلاق در بيشتر موارد از روي غضب و به قصد انتقام‌جويي يا تنبيه زن يا قبيله او صورت می‌گرفت. البته برخي از زنان اشراف كه منزلت بالايي داشتند، از همان ابتدا شرط مي‌كردند كه طلاق به دست خودشان باشد و شوهر نيز قبول مي‌كرد.<ref> [https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص140.]</ref>  
==نقش‌های خانوادگی زن==  
==نقش‌های خانوادگی زن==  
مرد در عصر جاهليت، مالك خانواده بود. زن در خانواده ﺧﺎدم ﻣﺮد ﺑﻮد و کمتر می‌توانست به‌ مقام شریک زندگی او ارتقا یابد. انتظار مرد از همسرش این بود که پسران زیادی به دنیا بیاورد و وظیفه زن عمدتا زادن و پروراندن مردان جنگ‌جو بود. ﻧﻘﺶ ﻣﺎدری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺶﻫﺎي زن پر رنگ‌تر بود و ﻋﺮبﻫﺎ ﺗﺎ زن، ﻣﺎدر ﻧﺸﺪه ﺑﻮد او را ﺧﻮار می‌داﻧﺴﺘﻨﺪ وقتی مادر می‌شد احترام زیادی پیدا کرده و معتقد بودند؛ زن قابل تعویض است ولی مادر عوض‌شدنی نیست. <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20160823140659-10066-74.pdf پیرمرادیان و دیگران، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ زن در دورهﺟﺎﻫﻠﯿﺖو ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم»، 1394ش، ص72-75.].</ref> زن در موقعیت قینه و جاریه جزو اموال مرد به‌حساب می‌آمد؛ اما زنان آزاد، در امر تربیت اولاد با مرد مشارکت داشته، دوشیدن شیر حیوانات، <ref>[https://kms.bou.ac.ir/wp-content/uploads/2019/08/%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8.pdf روح‌الهی امیری، «تحول و تطور جایگاه زن در جزیره العرب»، 1387ش، ص43.]</ref> بافندگی، صاف‌کردن نیزه، دباغی پوست، <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20160823140659-10066-74.pdf پیرمرادیان و دیگران، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ زن در دورهﺟﺎﻫﻠﯿﺖو ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم»، 1394ش، ص75.]</ref> پخت نان، نظافت، خياطي و اصلاح خيمه نیز از دیگر مسئولیت‌های زن بود. همچنين زن در دامداري، تهيه آب و جمع‌آوري هيزم مشاركت می‌کرد. <ref>[https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص150.]</ref> البته زنان اشراف‌زاده آنهم به تبع منزلت پدر یا شوهر، کنیزانی داشتند و در مجالس با حشمت و وقار شرکت می‌کردند.<ref>[https://kms.bou.ac.ir/wp-content/uploads/2019/08/%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8.pdf روح‌الهی امیری، «تحول و تطور جایگاه زن در جزیره العرب»، 1387ش، ص43.]</ref>   
مرد در عصر جاهليت، مالك خانواده بود. زن در خانواده ﺧﺎدم ﻣﺮد ﺑﻮد و کمتر می‌توانست به‌ مقام شریک زندگی او ارتقا یابد. انتظار مرد از همسرش این بود که پسران زیادی به دنیا بیاورد و وظیفه زن عمدتا زادن و پروراندن مردان جنگ‌جو بود. ﻧﻘﺶ ﻣﺎدری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺶﻫﺎي زن پر رنگ‌تر بود و ﻋﺮبﻫﺎ ﺗﺎ زن، ﻣﺎدر ﻧﺸﺪه ﺑﻮد او را ﺧﻮار می‌داﻧﺴﺘﻨﺪ وقتی مادر می‌شد احترام زیادی پیدا کرده و معتقد بودند؛ زن قابل تعویض است ولی مادر عوض‌شدنی نیست. <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20160823140659-10066-74.pdf پیرمرادیان و دیگران، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ زن در دورهﺟﺎﻫﻠﯿﺖو ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم»، 1394ش، ص72-75.].</ref> زن در موقعیت قینه و جاریه جزو اموال مرد به‌حساب می‌آمد؛ اما زنان آزاد، در امر تربیت اولاد با مرد مشارکت داشته، دوشیدن شیر حیوانات، <ref>[https://kms.bou.ac.ir/wp-content/uploads/2019/08/%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8.pdf روح‌الهی امیری، «تحول و تطور جایگاه زن در جزیره العرب»، 1387ش، ص43.]</ref> بافندگی، صاف‌کردن نیزه، دباغی پوست، <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20160823140659-10066-74.pdf پیرمرادیان و دیگران، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺿﻌﯿﺖ زن در دورهﺟﺎﻫﻠﯿﺖو ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم»، 1394ش، ص75.]</ref> پخت نان، نظافت، خياطي و اصلاح خيمه نیز از دیگر مسئولیت‌های زن بود. همچنين زن در دامداري، تهيه آب و جمع‌آوري هيزم مشاركت می‌کرد. <ref>[https://hadana.ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA/ واعظی، «جایگاه زن و خانواده در عصر جاهلیت» 1388ش، ص150.]</ref> البته زنان اشراف‌زاده آنهم به تبع منزلت پدر یا شوهر، کنیزانی داشتند و در مجالس با حشمت و وقار شرکت می‌کردند.<ref>[https://kms.bou.ac.ir/wp-content/uploads/2019/08/%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8.pdf روح‌الهی امیری، «تحول و تطور جایگاه زن در جزیره العرب»، 1387ش، ص43.]</ref>   
برگرفته از «https://fa.gender.wiki/wiki/زن_در_عصر_جاهلیت»