بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مفهوم‌شناسی حق مشورت زنان== | ==مفهوم‌شناسی حق مشورت زنان== | ||
مشورت در لغت به‌معنای شور، کنکاش<ref>دهخدا، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب.</ref> و استخراج رای است و در اصطلاح به این معنا است که انسان در موضوعی که دانش کافی ندارد، به فرد یا افرادی مراجعه کند که در آن زمینه اطلاعات کاملی دارند تا به جمع‌بندی و تصمیم درست برسد. | مشورت در لغت به‌معنای شور، کنکاش<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA دهخدا، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> و استخراج رای است و در اصطلاح به این معنا است که انسان در موضوعی که دانش کافی ندارد، به فرد یا افرادی مراجعه کند که در آن زمینه اطلاعات کاملی دارند تا به جمع‌بندی و تصمیم درست برسد. | ||
در ارتباط با مشورت‌گرفتن از زنان، برخی با استناد به مضمون نقصان عقل زنان در برخی روایات، مردان را از مشورت با زنان منع کرده و با نگرشی تحقیرآمیز، زنان را پایین‌تر از مردان دانسته‌اند. در حالی که انتساب اغلب این روایات به ائمه، روشن نیست و اصطلاحاً احادیث مرسل یا مرفوع هستند.<ref>عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص81-82.</ref> چنین روایاتی از آنجا که روشن نیست راویان آن افرادی موثق هستند یا غیرموثق، از اعتبار لازم برخوردار نیستند.<ref>ریعان، «نقد روایات مشورت با زنان در تفاسیر روایی (با تاکید بر تاریخ ظهور روایات)»، 1398ش، ص103-106.</ref> | در ارتباط با مشورت‌گرفتن از زنان، برخی با استناد به مضمون نقصان عقل زنان در برخی روایات، مردان را از مشورت با زنان منع کرده و با نگرشی تحقیرآمیز، زنان را پایین‌تر از مردان دانسته‌اند. در حالی که انتساب اغلب این روایات به ائمه، روشن نیست و اصطلاحاً احادیث مرسل یا مرفوع هستند.<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_164220.html عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص81-82.]</ref> چنین روایاتی از آنجا که روشن نیست راویان آن افرادی موثق هستند یا غیرموثق، از اعتبار لازم برخوردار نیستند.<ref>[https://journals.ihcs.ac.ir/article_4615.html ریعان، «نقد روایات مشورت با زنان در تفاسیر روایی (با تاکید بر تاریخ ظهور روایات)»، 1398ش، ص103-106.]</ref> | ||
روایات موثقی که مشورت با زنان را منع کرده‌اند، مشخصاً از مشورت با زنان سست‌اراده یا بی‌تجربه، نهی کرده‌اند<ref>عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص85-86.</ref> و در مقابل، مشورت‌کردن با زنانی که خردمندی‌شان به اثبات رسیده، مورد تاکید نیز قرار گرفته است.<ref>بستان، اسلام و تفاوت‌های جنسیتی، 1401ش، ص280.</ref> | روایات موثقی که مشورت با زنان را منع کرده‌اند، مشخصاً از مشورت با زنان سست‌اراده یا بی‌تجربه، نهی کرده‌اند<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_164220.html عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص85-86.]</ref> و در مقابل، مشورت‌کردن با زنانی که خردمندی‌شان به اثبات رسیده، مورد تاکید نیز قرار گرفته است.<ref>بستان، اسلام و تفاوت‌های جنسیتی، 1401ش، ص280.</ref> | ||
در روایات، مشورت با زنانی نهی شده که کم‌خرد، کم‌تجربه و فاقد آگاهی در زمینه خاصی هستند، همان‌طور که مشورت‌گرفتن از افراد بخیل، درغگو، احمق، ترسو و آزمند منع شده است، خواه زن باشند یا مرد.<ref> «چرا در نهج‌البلاغه از مشورت با زنان نهی شده است؟»، وب‌سایت پرسمان قرآن.</ref> در سیرۀ حضرت رسول و ائمه، مواردی از مشورت با همسران‌شان ذکر شده است، مانند مشورت پیامبر با همسرش، ام‌سلمه، در جریان صلح حدیبیه.<ref> «مشورت با زنان از دیدگاه اسلام»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت.</ref> | در روایات، مشورت با زنانی نهی شده که کم‌خرد، کم‌تجربه و فاقد آگاهی در زمینه خاصی هستند، همان‌طور که مشورت‌گرفتن از افراد بخیل، درغگو، احمق، ترسو و آزمند منع شده است، خواه زن باشند یا مرد.<ref> [http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%87%DB%8C-%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF «چرا در نهج‌البلاغه از مشورت با زنان نهی شده است؟»، وب‌سایت پرسمان قرآن.]</ref> در سیرۀ حضرت رسول و ائمه، مواردی از مشورت با همسران‌شان ذکر شده است، مانند مشورت پیامبر با همسرش، ام‌سلمه، در جریان صلح حدیبیه.<ref> [https://hedayatgar.ir/fa/news/6937/%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «مشورت با زنان از دیدگاه اسلام»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت.]</ref> | ||
==رویکرد قرآنی به حق مشورت زنان== | ==رویکرد قرآنی به حق مشورت زنان== | ||
برخی آیات قرآن دربارۀ مشورت، عام است و مشورت با همگان را در‌‌‌بر می‌گیرد، مانند آیۀ ۳۸ سوره شوری و آیۀ ۱۵۹ سوره آل‌عمران. در این میان برخی آیات مانند آیۀ دوازده سوره قصص که بر پذیرفتن نظر خواهر موسی، مبنی بر آوردن دایه برای حضرت موسی دلالت دارد<ref>عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص82-84.</ref> و آیات ۳۳-۳۶ سوره نمل، که در ماجرای پاسخگویی به نامۀ حضرت سلیمان، از نظر صحیح ملکۀ سبا در مقابل مشاورین مرد، حکایت دارد، همگی بیانگر این هستند که مشورت با زنان اشکالی ندارد.<ref>کمالی، «جایگاه مشورت با زن در قرآن»، 1381ش، ص1.</ref> | برخی آیات قرآن دربارۀ مشورت، عام است و مشورت با همگان را در‌‌‌بر می‌گیرد، مانند آیۀ ۳۸ سوره شوری و آیۀ ۱۵۹ سوره آل‌عمران. در این میان برخی آیات مانند آیۀ دوازده سوره قصص که بر پذیرفتن نظر خواهر موسی، مبنی بر آوردن دایه برای حضرت موسی دلالت دارد<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_164220.html عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص82-84.]</ref> و آیات ۳۳-۳۶ سوره نمل، که در ماجرای پاسخگویی به نامۀ حضرت سلیمان، از نظر صحیح ملکۀ سبا در مقابل مشاورین مرد، حکایت دارد، همگی بیانگر این هستند که مشورت با زنان اشکالی ندارد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/37588/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 کمالی، «جایگاه مشورت با زن در قرآن»، 1381ش، ص1.]</ref> | ||
بر اساس آیات قرآن، مشورت با زنان نه‌تنها اشکالی ندارد، بلکه گاهی جنبۀ وجوبی نیز پیدا میکند، تا آنجا که در برخی آیات به‌طور خاص بر مشورت با زنان تاکید شده است؛ ازجمله این‌که اگر در امور گوناگون زندگی، نظر مشورتی زنان مبنی بر امر به معروف یا نهی از منکر باشد، بر مردان واجب است که مشورت آنها را بپذیرند.<ref>. سوره توبه، آیه 71.</ref> | بر اساس آیات قرآن، مشورت با زنان نه‌تنها اشکالی ندارد، بلکه گاهی جنبۀ وجوبی نیز پیدا میکند، تا آنجا که در برخی آیات به‌طور خاص بر مشورت با زنان تاکید شده است؛ ازجمله این‌که اگر در امور گوناگون زندگی، نظر مشورتی زنان مبنی بر امر به معروف یا نهی از منکر باشد، بر مردان واجب است که مشورت آنها را بپذیرند.<ref>. سوره توبه، آیه 71.</ref> | ||
آیه ۲۳۳ سوره بقره و آیه ۶ سوره طلاق که مربوط به خانواده و تغذیۀ شیرخوار است، بر مشورت پدر با مادر تاکید دارد؛ زیرا امر شیردهی به فرزند، ارتباط تنگاتنگی با زن دارد و مرد نباید به‌تنهایی در این زمینه تصمیم بگیرد، تا مصالح مادر و فرزند پایمال نشود.<ref>عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص82- 84.</ref> | آیه ۲۳۳ سوره بقره و آیه ۶ سوره طلاق که مربوط به خانواده و تغذیۀ شیرخوار است، بر مشورت پدر با مادر تاکید دارد؛ زیرا امر شیردهی به فرزند، ارتباط تنگاتنگی با زن دارد و مرد نباید به‌تنهایی در این زمینه تصمیم بگیرد، تا مصالح مادر و فرزند پایمال نشود.<ref>[https://arq.quran.ac.ir/article_164220.html عامری خیرآبادی و عبادی، «واکاوی مسئله مشورت با زنان از منظر قرآن و عهدین»، 1401ش، ص82- 84.]</ref> | ||
==رویکرد فقهی به حق مشورت زنان== | ==رویکرد فقهی به حق مشورت زنان== | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
در زمینۀ تربیت فرزند نیز همکاری زن و شوهر مورد تاکید است، زیرا اگر هرکس به سلیقۀ خود عمل کند، تضاد و دوگانگی به‌وجود می‌آید که این دوگانگی علاوه بر بروز اختلافات متعدد در خانواده، تربیت فرزندان را هم با مشکل مواجه میکند و فرزندان از بلاتکلیفی و عدم تربیت صحیح رنج می‌برند.<ref>گرجی و دیگران، بررسی تطبیقی حقوق خانواده، 1392ش، ص179.</ref> | در زمینۀ تربیت فرزند نیز همکاری زن و شوهر مورد تاکید است، زیرا اگر هرکس به سلیقۀ خود عمل کند، تضاد و دوگانگی به‌وجود می‌آید که این دوگانگی علاوه بر بروز اختلافات متعدد در خانواده، تربیت فرزندان را هم با مشکل مواجه میکند و فرزندان از بلاتکلیفی و عدم تربیت صحیح رنج می‌برند.<ref>گرجی و دیگران، بررسی تطبیقی حقوق خانواده، 1392ش، ص179.</ref> | ||
بنابراین بر اساس اصل «تشاور» که به‌معنای همدلی، هم‌رایی و مشاوره میان زن و مرد است، مرد وظیفه دارد با همسر خود مشورت کند تا با آگاهی از نکته‌ها و ویژگی‌هایی که مادر از تربیت فرزند می‌داند، روش مناسب و یکسانی را در تربیت فرزند در پیش بگیرند.<ref>رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصاد محور قوانین خانواده: تبیین خلاهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن در خانواده»، 1398ش، ص41.</ref> | بنابراین بر اساس اصل «تشاور» که به‌معنای همدلی، هم‌رایی و مشاوره میان زن و مرد است، مرد وظیفه دارد با همسر خود مشورت کند تا با آگاهی از نکته‌ها و ویژگی‌هایی که مادر از تربیت فرزند می‌داند، روش مناسب و یکسانی را در تربیت فرزند در پیش بگیرند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/414469/%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D9%84%D8%A3%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصاد محور قوانین خانواده: تبیین خلاهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن در خانواده»، 1398ش، ص41.]</ref> | ||
==رویکرد اجتماعی به حق مشورت زنان== | ==رویکرد اجتماعی به حق مشورت زنان== | ||
جامعه‌شناسان معتقدند یکی از عوامل اثرگذار بر کیفیت و تداوم زندگی زناشویی در دنیای جدید، ساختار قدرت<ref>ساختار قدرت در خانواده درباره الگوهای روابط حاکم بر خانواده و تصمیم‌گیری زوج‌ها در مسائل مختلف اجتماعی و اقتصادی بحث | جامعه‌شناسان معتقدند یکی از عوامل اثرگذار بر کیفیت و تداوم زندگی زناشویی در دنیای جدید، ساختار قدرت<ref>ساختار قدرت در خانواده درباره الگوهای روابط حاکم بر خانواده و تصمیم‌گیری زوج‌ها در مسائل مختلف اجتماعی و اقتصادی بحث میکند؛ [https://jspi.khu.ac.ir/article-1-3452-fa.html فیضی و مداحی، «ساختار قدرت در خانواده و طلاق، بررسی نقش تعدیل‌کنندۀ نگرش‌های جنسیتی»، 1401ش، ص97.] </ref> و چگونگی تصمیم‌گیری در درون خانواده است؛ تا آنجا که شکل توزیع قدرت در خانواده را مهم‌ترین عامل جدایی و طلاق دانسته‌اند. | ||
بر اساس تحقیقات، میان متغیرهای قدرت تصمیم‌گیری یعنی کسب رضایت همسر در امور زندگی و بی‌ثباتی زندگی زناشویی، رابطه معنادار آماری وجود دارد. به این معنی که اگر مردان در زندگی زناشویی، حق مشورت زنان را به‌رسمیت نشناسند و تصمیمات به‌طور فردی گرفته شده و به همسر تحمیل شود، احتمال تزلزل خانواده بالا می‌رود. به این صورت که در خانواده‌های اقتدارگرا که حق مشورت زنان به‌رسمیت شناخته نمی‌شود، گرایش به طلاق بیشتر است.<ref> فیضی و مداحی، «ساختار قدرت در خانواده و طلاق؛ بررسی نقش تعدیل کنندۀ نگرش‌های جنسیتی»، 1401ش، ص88-89 و 93-104.</ref> | بر اساس تحقیقات، میان متغیرهای قدرت تصمیم‌گیری یعنی کسب رضایت همسر در امور زندگی و بی‌ثباتی زندگی زناشویی، رابطه معنادار آماری وجود دارد. به این معنی که اگر مردان در زندگی زناشویی، حق مشورت زنان را به‌رسمیت نشناسند و تصمیمات به‌طور فردی گرفته شده و به همسر تحمیل شود، احتمال تزلزل خانواده بالا می‌رود. به این صورت که در خانواده‌های اقتدارگرا که حق مشورت زنان به‌رسمیت شناخته نمی‌شود، گرایش به طلاق بیشتر است.<ref> [https://jspi.khu.ac.ir/article-1-3452-fa.html فیضی و مداحی، «ساختار قدرت در خانواده و طلاق؛ بررسی نقش تعدیل کنندۀ نگرش‌های جنسیتی»، 1401ش، ص88-89 و 93-104.]</ref> | ||
احقاق حق مشورت زنان، از طریق شخصیت‌بخشی و اعتمادسازی، بسترسازی برای تفکر و گفتگو، گرفتن تصمیمات سازنده و کاهش اشتباهات، افزایش صمیمیت و رفع تنش و درگیری، تلاش جمعی و برخورداری از پشتیبانی اعضاء خانواده در اجرای تصمیمات، منجر به رضایت‌مندی زوجین، تربیت صحیح فرزندان، سعادت خانواده و تعالی جامعه می‌شود.<ref>جباران، «تاثیرمشورت همسران در سعادت خانواده از منظر قرآن و روایات»، 1400ش، ص27.</ref> | احقاق حق مشورت زنان، از طریق شخصیت‌بخشی و اعتمادسازی، بسترسازی برای تفکر و گفتگو، گرفتن تصمیمات سازنده و کاهش اشتباهات، افزایش صمیمیت و رفع تنش و درگیری، تلاش جمعی و برخورداری از پشتیبانی اعضاء خانواده در اجرای تصمیمات، منجر به رضایت‌مندی زوجین، تربیت صحیح فرزندان، سعادت خانواده و تعالی جامعه می‌شود.<ref>[https://rjqk.atu.ac.ir/article_12989.html جباران، «تاثیرمشورت همسران در سعادت خانواده از منظر قرآن و روایات»، 1400ش، ص27.]</ref> | ||
==رویکرد قانونی به حق مشورت زنان== | ==رویکرد قانونی به حق مشورت زنان== | ||
در ارتباط با حق مشورت زنان، قانون مدنی سکوت کرده است و کتب حقوقی بیشتر از منظر اخلاقی به آن توجه کرده‌اند. در حالی که آیات صریح قرآن و اصول حاکم بر خانواده مانند اصل تشاور، اصل معاشرت به معروف، اصل رعایت مصالح کودک، اصل تقدم اخلاق بر حقوق و اصل مکمل‌بودن، این حق را لازم و ضروری می‌شمارند.<ref>رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصاد محور قوانین خانواده: تبیین خلاهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن در خانواده»، 1398ش، ص41.</ref> | در ارتباط با حق مشورت زنان، قانون مدنی سکوت کرده است و کتب حقوقی بیشتر از منظر اخلاقی به آن توجه کرده‌اند. در حالی که آیات صریح قرآن و اصول حاکم بر خانواده مانند اصل تشاور، اصل معاشرت به معروف، اصل رعایت مصالح کودک، اصل تقدم اخلاق بر حقوق و اصل مکمل‌بودن، این حق را لازم و ضروری می‌شمارند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/414469/%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D9%84%D8%A3%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصاد محور قوانین خانواده: تبیین خلاهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن در خانواده»، 1398ش، ص41.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
