حمید گلزار (بحث | مشارکتها) |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''زن در مصر باستان'''</big>؛ منزلت انسانی و نقشهای جنسیتی زنان در مصر باستان.<br> | <big>'''زن در مصر باستان'''</big>؛ منزلت انسانی و نقشهای جنسیتی زنان در مصر باستان.<br> | ||
گزارشی یکسان از موقعیت زنان در مصر باستان، وجود ندارد و هر روایتی عمدتا از زاویه نگاه خاص یا با تمرکز به مقطع تاریخی خاص وضعیت آنان را منعکس میسازد؛ اما زنان در مصر باستان نسبت به تمدنهای کهن دیگر از موقعیت نسبتاً بهتری برخوردار بودهاند؛ دلیل آن عمدتاً به وجود ایزدبانوانی ارجاع داده میشود که در نظام اعتقادی مصریان تقدیس میشدند. خانه، محل آسایش و | گزارشی یکسان از موقعیت زنان در مصر باستان، وجود ندارد و هر روایتی عمدتا از زاویه نگاه خاص یا با تمرکز به مقطع تاریخی خاص وضعیت آنان را منعکس میسازد؛ اما زنان در مصر باستان نسبت به تمدنهای کهن دیگر از موقعیت نسبتاً بهتری برخوردار بودهاند؛ دلیل آن عمدتاً به وجود ایزدبانوانی ارجاع داده میشود که در نظام اعتقادی مصریان تقدیس میشدند. خانه، محل آسایش و [[خانواده]]، نهاد مطمئن برای تولید مثل تلقی میشد. چند همسری میان مردان رواج داشته و عمل زنا بهشدت تقبیح میشد، مادری دارای حرمت بوده و [[جامعهپذیری جنسیتی در خانواده|جامعهپذیری جنسیتی در خانوادهها]] تعقیب میشد. | ||
==دوره باستانی مصر== | ==دوره باستانی مصر== | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
الهههای مصر باستان، بازتابندۀ جایگاه زن در فرهنگ و تمدن کهن و نظام اعتقادی مصریان است. | الهههای مصر باستان، بازتابندۀ جایگاه زن در فرهنگ و تمدن کهن و نظام اعتقادی مصریان است. | ||
*'''ایزیس''': در اسطورهشناسی مصر باستان؛ «ایزیس»، همسر اوزیرس حاکم مردگان بود. او در تصویر انسانی، سمبل همسر و مادر ایدهآل محسوب شده و در مقام الهه و ساحره، آفریننده و مادر هستی دانسته میشد | *'''ایزیس''': در اسطورهشناسی مصر باستان؛ «ایزیس»، همسر اوزیرس حاکم مردگان بود. او در تصویر انسانی، سمبل همسر و مادر ایدهآل محسوب شده و در مقام الهه و ساحره، آفریننده و مادر هستی دانسته میشد. | ||
*'''هاتور''': مادر هوروس و دایه فرمانروا بود. هاتور، از یکسوی مجازات کنندۀ افراد بشر دانسته میشد و از سوی دیگر بهعنوان الهۀ جشنها، عشق، موسیقی و رقص بهشمار میرفت؛ این الهه بهعنوان دایۀ فرعون و تجلی ملکه مورد احترام مصریان بود و به همین دلیل او را بهشکل زنی نمایش میدادند که تاجی از قرص خورشید داشت و دو شاخ گاو ماده احاطهاش کرده بودند. | *'''هاتور''': مادر هوروس و دایه فرمانروا بود. هاتور، از یکسوی مجازات کنندۀ افراد بشر دانسته میشد و از سوی دیگر بهعنوان الهۀ جشنها، عشق، موسیقی و رقص بهشمار میرفت؛ این الهه بهعنوان دایۀ فرعون و تجلی ملکه مورد احترام مصریان بود و به همین دلیل او را بهشکل زنی نمایش میدادند که تاجی از قرص خورشید داشت و دو شاخ گاو ماده احاطهاش کرده بودند. | ||
*'''مآت''': او در عین حال که حیثیت | *'''مآت''': او در عین حال که حیثیت [[مادري|مادری]]، دختری و خواهری داشت، سمبل نظم جهان، عدالت و واقعیت، بنیانگذار قانون رفتار انسانی و ﺿﺎﻣﻦ ﺗﻌﺎدل نظام کیهانی بهشمار میآمد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص104-102.]</ref> | ||
==جایگاه زنان در مصر باستان== | ==جایگاه زنان در مصر باستان== | ||
بر اساس دیدگاه برخی باستانشناسان؛ زن ﻣﺼﺮی بهدلیل آموزههای مذهبی از جایگاهی والا و همسان مرد بهرهمند بوده است. سنگنوشتههای بسیاری از آن دوره حاکی است که ﻓﺮﻋﻮن نام ﺧﺎﻧﻮادگی خود را ﻧﻪ در کنار اﺳﻢ کوچک خود، بلکه در کنار اﺳﻢ کوچک ملکهاش مینوشت تا نشان دهد که فرمانروایی مصر، در اختیار یک زوج است نه یک مرد. زن در مواردی به مقام فرمانروایی نیز میرسید؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص106.]</ref> ازجمله: مرنیث، سوبکنفرو یا نفروسوبک، حتشپسو، نفرتیتی، تااوسرت و کلئوپاترا. نفروسوبک نخستین زنی بود که به مقام فرعونی رسید.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/900918/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%AF-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF «نخستین زنی که فرعون شد که بود؟»، وبسایت تحلیلی خبری عصر ایران.]</ref> | بر اساس دیدگاه برخی باستانشناسان؛ [[زن]] ﻣﺼﺮی بهدلیل آموزههای مذهبی از جایگاهی والا و همسان مرد بهرهمند بوده است. سنگنوشتههای بسیاری از آن دوره حاکی است که ﻓﺮﻋﻮن نام ﺧﺎﻧﻮادگی خود را ﻧﻪ در کنار اﺳﻢ کوچک خود، بلکه در کنار اﺳﻢ کوچک ملکهاش مینوشت تا نشان دهد که فرمانروایی مصر، در اختیار یک زوج است نه یک مرد. زن در مواردی به مقام فرمانروایی نیز میرسید؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص106.]</ref> ازجمله: مرنیث، سوبکنفرو یا نفروسوبک، حتشپسو، نفرتیتی، تااوسرت و کلئوپاترا. نفروسوبک نخستین زنی بود که به مقام فرعونی رسید.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/900918/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%AF-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF «نخستین زنی که فرعون شد که بود؟»، وبسایت تحلیلی خبری عصر ایران.]</ref> | ||
به گزارش برخی مورخین؛ در مصر باستان، [[جنسیتپذیری حقوق|حقوق زنان]] بیشتر از تمدنهای دیگر محترم شمرده میشد. زنان از حق مالکیت برخوردار بوده و حتی میتوانستند شوهران خود را طلاق دهند. با این حال، رئیس خانواده، پدر بود و با فوت او، پسر بزرگش رئیس خانواده میشد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1361273 مظاهری، «زندگی در مصر باستان»، وبسایت راسخون.]</ref> | به گزارش برخی مورخین؛ در مصر باستان، [[جنسیتپذیری حقوق|حقوق زنان]] بیشتر از تمدنهای دیگر محترم شمرده میشد. زنان از حق مالکیت برخوردار بوده و حتی میتوانستند شوهران خود را طلاق دهند. با این حال، رئیس خانواده، پدر بود و با فوت او، پسر بزرگش رئیس خانواده میشد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1361273 مظاهری، «زندگی در مصر باستان»، وبسایت راسخون.]</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==منزلت دینی زنان در مصر باستان== | ==منزلت دینی زنان در مصر باستان== | ||
در دورۀ ﻓﺮاﻋﻨﻪ، یک زن میﺗﻮاﻧﺴﺖ مانند مردان، ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺻﺐ روﺣﺎنی را ﻋﻬﺪهدار شود. ملکۀ مصری، ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوای ﺗﻤﺎم آیینهای ﻣﺬهبی ﺑﻮد و ﻗﺪرتﻫﺎی ﻣﻌﻨﻮی و ﻋﺒﺎدی ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر کاﻫﻨﻪﻫﺎی اعظمی ﻗﺮار میداد که ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻣﺮاﺳﻢ مذهبی را برگزار میکردند. در نظام اعتقادی مصریان، هیچ تبعیضی وجود نداشت؛ زﻧﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ، فقیر، ﻣﺘﺄﻫﻞ، ﺑﯿﻮه و دﺧﺘﺮان ﻣﺠﺮد، ﻫﻤﻪ میﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ پرستشگاهها درآیند یا در اﺟﺮای ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬهبی شرکت جویند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص108-105.]</ref> | در دورۀ ﻓﺮاﻋﻨﻪ، یک زن میﺗﻮاﻧﺴﺖ مانند مردان، ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺻﺐ روﺣﺎنی را ﻋﻬﺪهدار شود. ملکۀ مصری، ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوای ﺗﻤﺎم آیینهای ﻣﺬهبی ﺑﻮد و ﻗﺪرتﻫﺎی ﻣﻌﻨﻮی و ﻋﺒﺎدی ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر کاﻫﻨﻪﻫﺎی اعظمی ﻗﺮار میداد که ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻣﺮاﺳﻢ مذهبی را برگزار میکردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص108-105.]</ref> | ||
در نظام اعتقادی مصریان، هیچ تبعیضی وجود نداشت؛ زﻧﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ، فقیر، ﻣﺘﺄﻫﻞ، ﺑﯿﻮه و دﺧﺘﺮان ﻣﺠﺮد، ﻫﻤﻪ میﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ پرستشگاهها درآیند یا در اﺟﺮای ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬهبی شرکت جویند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص108-105.]</ref> | |||
کاﻫﻨﻪﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﺎ اﻟﻘﺎب ﻣﺨﺘلفی از ﺟﻤﻠﻪ «ﻫﻤﺴﺮ»، «ﺣامی»، «اریکهﺳﻠﻄﻨﺖ»، یا «ﻣﺎدر ﺧﺪا» نامیده میشد. نفرتیتی همسر آخناتون فرعون، به دلایلی به مطالعه معارف دینی و ایدئولوژیهای مختلف میپرداخت، او نخستین کسی بود که به خدای شوهرش ایمان آورد و زمانی که آخناتون برای مقابله با قدرت آمون تصمیم گرفت آیین یکتاپرستی را ترویج دهد، همسر و مادرش بهعنوان اولین و مهمترین حامی از وی پشتیبانی کردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص108-105.]</ref> | کاﻫﻨﻪﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﺎ اﻟﻘﺎب ﻣﺨﺘلفی از ﺟﻤﻠﻪ «ﻫﻤﺴﺮ»، «ﺣامی»، «اریکهﺳﻠﻄﻨﺖ»، یا «ﻣﺎدر ﺧﺪا» نامیده میشد. نفرتیتی همسر آخناتون فرعون، به دلایلی به مطالعه معارف دینی و ایدئولوژیهای مختلف میپرداخت، او نخستین کسی بود که به خدای شوهرش ایمان آورد و زمانی که آخناتون برای مقابله با قدرت آمون تصمیم گرفت آیین یکتاپرستی را ترویج دهد، همسر و مادرش بهعنوان اولین و مهمترین حامی از وی پشتیبانی کردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص108-105.]</ref> | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۶: | ||
==سنت ازدواج در مصر باستان== | ==سنت ازدواج در مصر باستان== | ||
به اعتقاد برخی محققین؛ زنان و مردان مصری در امر ازدواج آزاد بوده و هیچ قانونی دختران را به ازدواج، مجبور نمیکرد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص111.]</ref> دختران در سنی ازدواج میکردند که با مهارتهای همسری و مادری، آشنا شده باشند. در فرهنگ مصریان، پیوند [[ازدواج]] و [[حق طلاق|طلاق]] وجود داشته و زنا ممنوع بوده است. دربارۀ وجود مراسم ازدواج گزارش متقنی از دورههای اولیه مصر باستان، وجود ندارد و برخی بر این باورند که هرگاه یک زوج، زندگی زیر یک سقف را شروع میکردند زن و شوهر محسوب میشدند. مصریان، خانواده را منبع اصلی خوشی دانسته، ازدواج و تولید مثل را امور مطلوب میدانستند.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%B5%D8%B1/177000 «زن در تمدن مصر»، پرسمان دانشگاهیان.] </ref> | به اعتقاد برخی محققین؛ زنان و مردان مصری در امر ازدواج آزاد بوده و هیچ قانونی دختران را به ازدواج، مجبور نمیکرد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص111.]</ref> دختران در سنی ازدواج میکردند که با مهارتهای همسری و مادری، آشنا شده باشند. در فرهنگ مصریان، پیوند [[ازدواج]] و [[حق طلاق|طلاق]] وجود داشته و زنا ممنوع بوده است. | ||
دربارۀ وجود مراسم ازدواج گزارش متقنی از دورههای اولیه مصر باستان، وجود ندارد و برخی بر این باورند که هرگاه یک زوج، زندگی زیر یک سقف را شروع میکردند زن و شوهر محسوب میشدند. مصریان، خانواده را منبع اصلی خوشی دانسته، ازدواج و تولید مثل را امور مطلوب میدانستند.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%B5%D8%B1/177000 «زن در تمدن مصر»، پرسمان دانشگاهیان.] </ref> | |||
به گزارش مورخین؛ یکی از الگوهای زناشویی در مصر باستان، [[ازدواج موقت]] بود و برخی افراد برای مدت معینی با همدیگر ازدواج میکردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص112.]</ref> زنان بهدلیل استقلال مالی، میتوانستند به اراده خود تا آخر عمر مجرد بمانند بیآنکه تحت حمایت مردی درآیند.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%B5%D8%B1/177000 «زن در تمدن مصر»، پرسمان دانشگاهیان.] </ref> | به گزارش مورخین؛ یکی از الگوهای زناشویی در مصر باستان، [[ازدواج موقت]] بود و برخی افراد برای مدت معینی با همدیگر ازدواج میکردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160657/fa#downloadbottom ﺟﻮاﻫﺮي، «جایگاه زن در تمدن فراعنه با تأکید ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎنة دورة امپراطوی جدید (1000-1500ق.م)»، 1390ش، ص112.]</ref> زنان بهدلیل استقلال مالی، میتوانستند به اراده خود تا آخر عمر مجرد بمانند بیآنکه تحت حمایت مردی درآیند.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%B5%D8%B1/177000 «زن در تمدن مصر»، پرسمان دانشگاهیان.] </ref> | ||
