جراحی زیبایی: تفاوت میان نسخه‌ها

امروزه جراحی زیبایی به یکی از روش‌های رایج برای تغییر ظاهر و افزایش اعتمادبه‌نفس تبدیل شده است. با پیشرفت تکنولوژی و تبلیغات گسترده، افراد بیشتری به‌دنبال اصلاح ویژگی‌های فیزیکی خود هستند، اما این کار، گاهی با خطرات جسمی و روانی همراه است. در نهایت، تصمیم برای انجام آن باید آگاهانه و با در نظر گرفتن تمام جوانب باشد. چه برای بهبود نقص‌ها یا تنها برای زیبایی، جراحی زیبایی بازتابی از اهمیت ظاهر در جامعۀ مدرن است، اما تعادل بین پذیرش خود و تغییر ظاهر، چالشی است که بسیاری با آن روبه‌رو می‌شوند.

جراحی زیبایی (Cosmetic Surgery) شاخه‌ای تخصصی از پزشکی است<ref>. [https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1750481307079203 Mirivel, “Managing poor surgical candidacy: Communication problems for plastic surgeons”, 2007, p.309.]</ref> که با به‌کارگیری روش‌های جراحی و مداخلات پزشکی، به تغییر ساختاری یا بهبود ظاهری بافت‌ها و اندام‌ها می‌پردازد.<ref>. [https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1740144518305552 Sarwer, “Body image, cosmetic surgery, and minimally invasive treatments”, 2019, p.302-308.]</ref> هدف آن ارتقای تناسب، تقارن و زیبایی متناسب با استانداردهای زیبایی‌شناختی و انتظارات فردی است،<ref>. محسنی، جامعه­شناسی پزشکی، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۱؛ گیدنز و بردسال، جامعه­شناسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۱.</ref> هرچند نتایج تحت‌تأثیر عوامل بیولوژیکی و ذهنی ‌بودن ادراک زیبایی قرار دارد.<ref>. [https://wjps.ir/article-1-272-en.html Mozaffari Niya and et al., “Iranians’ perspective to cosmetic surgery: a thematic content analysis for the reasons”, 2019, p.69.]</ref> بر خلاف جراحی ترمیمی که بر بازسازی عملکرد متمرکز است، این جراحی‌ها عمدتاً انتخابی و با انگیزه‌های روانی‌اجتماعی انجام می‌شود.<ref>. [https://www.researchgate.net/publication/341777505_Psychological_aspects_of_Aesthetic_and_Cosmetic_surgery_Clinical_and_therapeutic_implications Jafferany and et al., “Psychological aspects of aesthetic and cosmetic surgery: Clinical and therapeutic implications”, 2020, p.2-3.]</ref> موفقیت این جراحی وابسته به ترکیب دانش آناتومی، مهارت‌های جراحی، درک اصول زیبایی‌شناسی و ملاحظات اخلاقی است و با چالش‌هایی مانند تبلیغات غیر واقع‌بینانه یا فشارهای اجتماعی نیز همراه است.<ref>. [https://www.socialpsychology.ir/article_156046.html خبازثابت و همکاران، «رابطه بین گرایش به جراحی زیبایی با نگرش به مد و تصویر بدنی منفی زنان متقاضی جراحی زیبایی با تکیه بر نوع جراحی: نقش میانجی‌گری تنظیم شناختی هیجان»، ۱۴۰۱ش، ۵۱.]</ref>

بر اساس اسناد تاریخی، ریشه‌های جراحی زیبایی به تمدن‌های باستانی باز می‌گردد. مصر باستان (قرن ۱۶ قبل از میلاد): پاپیروس ادوین اسمیت شامل توصیفاتی از ترمیم بینی است.<ref>. روتکو، تاریخ مصور جراحی، ۱۳۹۴ش، ص۸۵.</ref> اسکندریه (قرن ۳ ق.م): هروفیلوس و اراسیستراتوس به‌عنوان پیشگامان آناتومی کاربردی شناخته می‌شوند.<ref>. قاسمی، عوامل مؤثر بر گرایش افراد به جراحی زیبایی با تأکید بر جنسیت مطالعه موردی زنان و مردان ۵۵-۱۸، ۱۳۸۹ش، ص۱۵.</ref> هند باستان (۶۰۰ ق.م): متن ساسروهیتا توسط سوشروتا، تکنیک‌های اولیه رینوپلاستی را شرح داده است.<ref>. رجبی، بررسی جامعه­شناسی با تعریف هویت زنان و گرایش آنان به جراحی­های زیبایی در شهر تهران، ۱۳۸۷ش، ص۴۹.</ref>

روم باستان (قرن ۱ میلادی): سلوس، روش‌های ترمیم صورت را توصیف کرده است. جراحی پلاستیک مدرن از روش‌های باستانی مانند بازسازی بینی به سبک هندی در سال ۱۸۱۴م، توسط کارپو تا تکنیک‌های پیشرفته‌تر در جنگ‌های جهانی همانند کارهای گیلیس و مکایندو، پیشرفت کرد. نیاز به ترمیم آسیب‌های شدید جنگی، روش‌های پیوند پوست، بازسازی صورت و جراحی میکروسکوپی را توسعه داد. بسیاری از تکنیک‌های جراحی زیبایی ریشه در نوآوری‌های زمان جنگ دارند.<ref>. رجبی، بررسی جامعه­شناسی با تعریف هویت زنان و گرایش آنان به جراحی­های زیبایی در شهر تهران، ۱۳۸۷ش، ص۵۰.</ref>

نخستین شواهد جراحی پلاستیک به متون سانسکریت هند باستان در حدود ۲۶۰۰ سال پیش باز می‌گردد. در اوایل ۱۸۰۰م، جراحان اروپایی روش‌های نوین ترمیمی و زیبایی مانند اصلاح پلک را توسعه دادند، اما پیشرفت واقعی هنگامی رخ داد که برای اولین‌بار فتق چربی کرۀ چشم به‌درستی توصیف و درمان شد. <ref>. داداشی، جراحی زیبایی صورت، ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref>

در میان انواع جراحی‌های زیبایی، جراحی بینی (رینوپلاستی) پرطرفدارترین عمل زیبایی در ایران محسوب می‌شود که از نظر تعداد و کیفیت، رتبۀ نخست را به خود اختصاص داده است. پس از آن، لیپوساکشن به‌عنوان دومین جراحی پرتقاضا در حوزۀ زیبایی بدن در ایران است.<ref>. [https://wjps.ir/browse.php?a_id=309&sid=1&slc_lang=en Loghmani and et al., “Demographic Characteristics of Patients Undergoing Rhinoplasty: A Single Center Two-Time-Period Comparison”, 2017, p.276-277.]</ref>

بر اساس دیدگاه‌های پزشکی‌حقوقی، زمانی جراحی زیبایی به‌عنوان یک اقدام درمانی توجیه‌پذیر می‌شود که نقص موجود، سلامت جسمی یا روانی فرد را به‌طور جدی تهدید کند.<ref>. استفانی و همکاران، حقوق جزای عمومی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵۱۲.</ref> معیار کلیدی، رعایت تناسب بین شدت عیب ساختاری و پیامدهای بالینی آن است. در این موارد، جراحی به‌عنوان ابزاری برای بازگرداندن سلامت روانی‌اجتماعی فرد و حفظ کیفیت زندگی وی عمل می‌کند. این رویکرد با موازین اخلاق پزشکی و حقوق بیماران نیز همسو است.<ref>. شجاع پوریان، مسئولیت مدنی ناشی از خطای شغلی پزشک، ۱۳۷۳ش، ص۱۷۶.</ref>

'''مری داگلاس،''' بدن را به‌عنوان نمادی از نظم اجتماعی تحلیل کرد و نشان داد که کنترل بدن مانند پاکی یا نجاست، بازتابی از ساختارهای قدرت و مرزبندی‌های فرهنگی است.<ref>. ذکائی، جامعه­شناسی جوانان ایران، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۵؛ بیلینگتون و همکاران، فرهنگ و جامعه، ۱۳۸۰ش، ص۷۶؛ اسمیت، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ۱۳۸۳ش، ص۱۲۸.</ref> سنت مردم­شناسی توجه زیادی به چگونگی تبلور قدرت و سرکوب اجتماعی در بدن نشان می­دهد.<ref>. ذکائی، جامعه­شناسی جوانان ایران، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۵.</ref>

'''نوربرت الیاس،''' تحلیل تاریخی او نشان می‌دهد چگونه کنترل اجتماعی از اجبار بیرونی به خودانضباطی درونی تبدیل شد، به‌طوری‌که بدن‌ها به‌تدریج تحت نظارت خود فرد قرار گرفتند.<ref>. Edgar and Sedgwick, Cultural Theory, The Key Thinkers, 2000, p.67-69.</ref>

'''برایان ترنر،''' تمرکز او بر چگونگی تبدیل بدن به «مشکل اجتماعی» در جوامع مدرن است، جایی که نهادها از طریق پزشکی، ورزش و فناوری‌ها، آن را مدیریت می‌کنند.<ref>. Michael, Reconnecting Culture, Technology and Nature, from Society to Heterogeneity, 2000, p.97-98; Turner, The Body and Society: Explorations in Social Theory, 1996, p.3-6.</ref> ترنر، بدن را به‌عنوان مجموعه­ای از عاملیت و مکانی از اختیار، تشخیص می­دهد.<ref>. [https://www.researchgate.net/publication/258131080_Punk_Porn_and_Resistance Langman, “Punk, porn and resistance: carnivalization and the body in popular culture”, 2008, p.657.]</ref>

نوربرت الیاس و برایان ترنز هر دو نشان می‌دهند بدن صحنه‌ای برای اجرای قدرت ساختارهای اجتماعی است، اما الیاس با رویکرد تاریخی و ترنر با تحلیل نهادی روبرو است.<ref>. Featherstone and et al., The Body: Social Process and Cultural Theory, 1991, p.5-8.</ref>

'''آنتونی گیدنز،''' بدن در مدرنیته به پروژه‌ای بازتابی تبدیل می‌شود که افراد از طریق سبک‌ زندگی و انتخاب‌های روزمره، آن را فعالانه می‌سازند و بازتعریف می‌کنند.<ref>. [https://www.researchgate.net/publication/249686254_Identity_as_an_Embodied_Event Budgeon, “Identity as an embodied event”, 2003, p.36.]</ref> این خودساختگی تحت‌تأثیر نهادهای مدرن (پزشکی، رسانه‌ها، بازار) صورت می‌گیرد.<ref>. گیدنز، تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۶.</ref> تعامل پیچیده بین عاملیت فردی و ساختارهای اجتماعی در شکل‌دهی به بدن به‌عنوان کالایی فرهنگی‌اجتماعی، نکته کلیدی نظریه گیدنز است.<ref>. اسمیت، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۲.</ref>

====مقایسه نظریه‌های جامعه‌شناسی بدن====  

هر دو جریان تأکید دارند که بدن زنان در فرهنگ مصرفی به کالایی تبدیل شده که توسط قدرت‌های اجتماعی مدیریت می‌شود.<ref>. Luo, Aching for the Modern Body: Chinese women’s consumption of cosmetic surgery2008, p.36-43.</ref>

جراحی زیبایی به مثابه «متن فرهنگی» تحلیل می‌شود که بازتابی از هنجارهای سلطه‌گر زیبایی، ایدئولوژی‌های مصرفی و روابط قدرت در جوامع سرمایه‌داری است. بدن عرصه­ای برای بازآفرینی فرهنگی و اجتماعی و محملی برای هویت است.<ref>. ذکائی، جامعه­شناسی جوانان ایران، ۱۳۸۶ش، ص۱69-۱70.</ref>

رسانه‌ها از طریق مکانیسم‌های شیءانگاری بدن و گفتمان پزشکی ‌شدۀ زیبایی به بازتولید استانداردهای غیرواقع‌بینانه می‌پردازند.<ref>. [https://psycnet.apa.org/record/1999-05665-009 Milkin and et al., “Women and Weight: Gendered messages on magazine covers”, 1999, p.647.]</ref> پژوهش‌های تجربی تأیید می‌کنند که قرارگرفتن در معرض این تصاویر موجب افزایش نارضایتی بدنی می‌شود، اختلالات خوردن را تشدید می‌کند و سلامتی جسمانی را به نفع زیبایی‌های نمایشی به حاشیه می‌راند.<ref>. [https://www.researchgate.net/publication/225150252_Reading_Representations_of_Black_East_Asian_and_White_Women_in_Magazines_for_Adolescent_Girls Sengupta, “Reading representations of Blak, East Asian, and White women in magazines for adolescent girls”, 2006, p.799-800.]</ref>

 

این فرایند از طریق تکه‌تکه‌سازی بدن در تبلیغات تقویت می‌شود که بر بهبود بخش‌های مجزا (مثل بینی یا سینه) به‌عنوان راه‌حلی جادویی تأکید دارد.<ref>. گرت، جامعه­شناسی جنسیت، ۱۳۸۰ش، ص۵۰.</ref>

*داداشی، یدالله، جراحی زیبایی صورت، تهران، [https://www.gisoom.com/search/book/nasher-2970/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8/ امید انقلاب]، ۱۳۷۸ش.