شهروندی زنان در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

حقوق شهروندی زنان، شامل مجموعه‌ای از حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی است که زنان به‌واسطۀ عضویت در جامعه و رابطه‌شان با دولت از آن برخوردار می‌شوند. در ادوار مختلف تاریخ ایران، از جمله دوره‌های صفویه، قاجار، مشروطیت، پهلوی و جمهوری اسلامی، این [[جنسیت‌پذیری حقوق|حقوق]] دستخوش تفاوت‌های قابل توجهی بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حقوق شهروندی زنان ایرانی از طریق قانون اساسی و سایر مقررات و قوانین، مورد پشتیبانی قرار گرفته است

روسو زنان را از مقولۀ شهروندان خارج می‌دانست و معتقد بود آنها به‌دلیل غلبۀ احساسات افراطی بر قضاوت‌های‌شان، توانایی مشارکت در امور سیاسی را ندارند و نیازمند حمایت مردان هستند. او وظایف خانگی را به زنان محول می‌کرد تا مردان بتوانند به فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی بپردازند.<ref>. هلد، مدل­های دموکراسی، 1384ش، ص125-128.</ref>

میل، میان شهروندان زن و مرد تمایزی قائل نمی‌شود و از حق رای همگانی حمایت می‌کند.<ref>. هلد، مدل­های دموکراسی، 1384ش، ص138.</ref> او بر این باور است که برابری کامل بین زنان و مردان در تمامی عرصه‌های قانونی، سیاسی و اجتماعی ضروری است، زیرا این برابری شرایط لازم برای تحقق آزادی انسان را فراهم می‌کند. از منظر وی اعطای حقوق برابر به زنان، زمینۀ شکوفایی استعدادها و برآورده شدن نیازهای آن‌ها را ایجاد می‌کند.<ref>. هلد، مدل­های دموکراسی، 1384ش، ص157-159.</ref>

زنان در عصر صفویه به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، عمدتاً تحت‌سلطۀ ساختارهای مردسالارانه قرار داشتند.<ref>. Ferrier، Women in safavid iran: the evidence of European travelers، 1998، p. 384-385.</ref> از نظر حقوق مدنی، زنان از حق مالکیت و ارث برخوردار بودند، اما این حقوق اغلب تحت کنترل مردان بود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/55316/fa قلی‌­زاده، «نگاهی جامعه‌­شناختی به موقعیت زنان در عصر صفویه»،  1383ش، ص77]؛ کارری، سفرنامه، 1348ش، ص133.</ref> در حوزۀ حقوق سیاسی، زنان به‌طور کامل از مشارکت در امور حکومتی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی محروم بودند و نقش آنان عمدتاً به خانواده محدود می‌شد.<ref>. ترکمان و واله، ذیل عالم آرای عباسی، 1317ش، ج1، ص201؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، 1370ش، ج4، ص73.</ref>

البته در این دوره حقوق اجتماعی زنان تا حدی مورد توجه قرار گرفت، هرچند این توجه بیشتر محدود به طبقات بالای جامعه بود.<ref>[https://jsr.ut.ac.ir/article_78507.html نوری و همکاران، «حقوق شهروندی زنان در ایران عهد قاجار»،  1399ش، ص138]؛ پولاک، سفرنامه پولاک، 1368ش، ص155.</ref> آموزش به‌عنوان یکی از عرصه‌های محدود، اما قابل توجه برای پیشرفت زنان مطرح شد، <ref>. ناهید، زنان ایران در جنبش مشروطه، 1360ش، ص108 و 112؛ اوبن، ایران و بین‌­النهرین، 1362ش، ص308-309.</ref> اما در حوزه‌های [[بهداشت جنسی|بهداشت]] و تامین اجتماعی، بی­‌نصیب ماندند.<ref>[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.83149 . Hawkes، Persia – Romance & Reality، 1935، p. 104.]</ref>

در عصر پهلوی، حقوق شهروندی زنان با سیاست‌های مدرنیزاسیون مورد توجه قرار گرفت، این تغییرات بیشتر در شهرها و میان زنان طبقات متوسط و بالا بود و زنان روستایی و طبقۀ محروم از بسیاری از این حقوق بی‌بهره ماندند.<ref>. فوران، مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی)،  1378ش، ص331.</ref>

در زمینۀ حقوق اجتماعی، گسترش آموزش و [[اشتغال زنان]]، به‌ویژه در شهرها، موجب افزایش حضور آنان در عرصه‌های عمومی شد،<ref>[https://www.jstor.org/stable/4310854 . Chehabi، “Staging the Emperor’s New Clothes: Dress Codes and Nation-Building under Reza Shah. ”، 1993، p. 212-219.]</ref> اما این سیاست‌ها با نابرابری‌های ساختاری و مقاومت‌های سنتی و عدم همراهی بخش‌های وسیعی از جامعه مواجه بود.<ref>[https://irhj.sbu.ac.ir/article_95841.html رستمی و ثواقب، «اجتماعی­ شدن زنان در عصر پهلوی اول؛ امکان یا امتناع؛ (1304-1320ش)»،  1398ش، ص43-44.]</ref>