حرمت بدن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدن مورد توجه ادیان و علوم مختلفی قرار گرفته است. در این توجه، برخی از رویکردها برای بدن، احترام و ارزش قائل بوده و انسان را از انجام رفتارهای نامناسب با آن پرهیز می‌دهند، اما برخی دیگر از رویکردها برای بدن ارزش و احترامی قائل نیستند.

فرانک بخش اقتصادی کیش بدنی را توضیح می‌دهد؛ بدنی وجود دارد که در رحم شکل می‌گیرد، در زندگی تغییر شکل می‌یابد و با مردن تجزیه خواهد شد. هستی جسمانی، مؤلفهٔ مهم بدن را تشکیل می‌دهد. ویژگی جسمانی بدن‌ها واقعیت سرسخت است که ابزار عمل و همچنین محدودیت‌هایی پیش روی افراد قرار می‌دهند.<ref>- Frank, For a sociology of the body: an analytical review', 1991, p48.</ref>

در نگاه بوردیو، بدن در ابتدا سرمایهٔ فیزیکی است، اما در مرحلهٔ بعد قابل تبدیل به سرمایهٔ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. بخشی از ارزش بدن به کالایی‌شدن آن مرتبط است، این نوع حرمت‌گذاری نه‌تنها به‌معنای نقش بدن در خرید و فروش نیروی کار، بلکه به‌عنوان دارندهٔ قدرت، جایگاه و اشکال نمادین متمایز، برای انباشت منابع مختلف ضروری است. سرمایهٔ فیزیکی به‌معنای امکان تبدیل مشارکت بدنی در کار، اوقات فراغت و سایر عرصه‌ها به اَشکال مختلف سرمایه؛ مثلاً تبدیل سرمایهٔ فیزیکی به سرمایهٔ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. کنش‌گری که دارای سرمایهٔ فیزیکی است، از طریق سبک‌های راه‌رفتن، صحبت‌کردن و لباس‌پوشیدن می‌تواند آن را به سرمایه‌های دیگر تبدیل کند، به شرطی که چنین تبدیل سرمایه‌ها را آموزش دیده باشد. عادت‌واره، سلایق و میادین اجتماعی می‌توانند بر توسعهٔ سرمایهٔ فیزیکی افراد تأثیر بگذارد. نوع نگاه زنان و فرصت‌های آنان برای توسعهٔ سرمایهٔ فیزیکی تفاوت اساسی با مردان دارد. زنان فرصت کمتری برای تبدیل سرمایه‌ها دارند و بیشتر به تأمین نیازهای ضروری مشغول هستند، هرچند که تشویق‌های زنان برای توسعهٔ سرمایهٔ فیزیکی، در جامعه بیشتر از مردان است.<ref>-Bourdieu, Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, 1984, p198.</ref>

طبقات پائین نیز از برخی سرمایه‌های فیزیکی خاص برخوردار هستند، از جمله عضلات قوی و قدرتمند که برای تبدیل به سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی مفید خواهد بود.<ref>- Bourdieu, 'The forms of capital', 1986, p246.</ref>

در اسلام فرد، مالک تام‌الاختیار بدن خود نیست و مکلف به نگهداری از آن است.<ref>- ابن‌باویه، معانی الاخبار، 1403ق. ص408.</ref> بدن در آموزه‌های دینی احترام دارد و هر کاری که برای بدن ضرر داشته باشد،<ref>- حرانی، تحف العقول، 1404ق، ص٣٣٧.</ref> حتی اعمال عبادی،<ref>- سوره بقره، آیه 184.</ref> منع شده است.<ref>- حرانی، تحف العقول، 1404ق، ص٣٣٧.</ref>

اسکات کگل در پژوهشی با بررسی شش عارف بزرگ مسلمان نظر اسلام راجع به بدن را استخراج کرده است؛ از نظر او عرفای بزرگ مسلمان بدن را منبع نمادین ایجاد معنای دینی، انسجام اجتماعی و تجربهٔ قدسی می‌دانستند؛ یعنی بدن در عین حال که جسمش احترام دارد؛ دارای جنبه‌های معنوی قابل احترام نیز هست.<ref>- آزاد ارمکی و غراب، «جایگاه بدن در دین»، 1389ش، ص21.</ref>

برخی آموزه‌های دینی بر بهداشت فردی تأکید دارند.<ref>- سوره بقره، آیه 222.</ref> به‌عنوان نمونه بر حفظ بهداشت فردی در ایام مقدس نظیر اعیاد اسلامی قربان،<ref>- شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج1، ص507.</ref> فطر<ref>- حرعاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج‏3، ص329.</ref> و غدیر خم<ref>- نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 1408ق، ج‏2، ص520.</ref> و روزهای مقدس نظیر روزهای جمعه بیشتر از ایام معمولی تأکید دارند.<ref>- ابن‌طاووس، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع‏، 1330ق، ص366.</ref> همچنین پاکی بدن در مکان‌های مقدس نظیر مساجد مورد تأکید ویژه است.<ref>- حر عاملی، الجواهر السنیه فی الأحادیث القدسیة (کلیات حدیث قدسی)، 1380ش، ص298.</ref>

اسلام دلالت‌های نمادین مصرفی پوشش را با رعایت حرمت بدن می‌پذیرد و بر حرمت بدن زنان بیشتر از مردان تأکید کرده است. به همین دلیل به زنان توصیه شده که از مزایای جسمانی به‌صورت صحیح استفاده کنند و برای حل مسائلی نظیر بهبود روابط همسران مورد بهره‌برداری قرار دهند. اگر مدیریت بدن در راستای تقویت خانواده و تقویت علقهٔ خانوادگی باشد، نه‌تنها مضر نیست، بلکه توصیه نیز شده است. اسلام با مدیریت بدن با هدف سیراب‌کردن افراد چشم‌چران مخالف است، چون بدن را مقدس‌تر از این مسائل می‌داند.<ref>- سوره نور، آیه 31.</ref>

در اسلام زینت بدن زنان و مردان از جمله عوامل تقویت ارتباط انسان با خدا شمرده شده است و کسانی که آراستگی را مغایر با بندگی خدا می‌دانند، سرزنش می‌کند و امور تزئینی را برای بندگان خوب خدا می‌داند تا هیچ شبهه‌ای در ضرورت تزئین بدن برای مسلمانان باقی نماند.<ref>-سوره اعراف، آیه 31؛ کاشانی، تفسیر صافی، 1415ق، ج2، ص191.</ref>

اسلام به‌دلیل حرمت‌داشتن بدن، برای آرایش بدنی در عرصه‌های عمومی محدودیت‌هایی نیز قائل شده است، اما روابط میان اعضای خانواده را کمتر مقید کرده است، تا برقراری ارتباط میان اعضای خانواده‌ها آسان‌تر امکان‌پذیر شود.<ref>-سوره نور، آیه 31.</ref>

تلاش برای حفظ سلامتی بدن یکی از وجوه مهم مدیریت بدن است؛ اسلام برای سلامت بدن اهمیت فراوانی قائل است و در قرآن آیات فراوانی به سلامت بدن پرداخته است'''.'''<ref>-[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/1411224/نگاهی-گذرا-به-تأکیدات-قرآن-در-بخش-سلامت-بدن «نگاهی گذرا به تأکیدات قرآن در بخش سلامت بدن»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> کارهایی که بدن انسان را به هر شکل ممکن به خطر بیاندازد، در اسلام روا نیست.<ref>- سوره بقره، آیه 195.</ref> اهتمام ائمهٔ معصومین به معالجه‌کردن بدن‌های انسان‌ها مثل اهتمام آنها به ضرورت معالجهٔ روح آنان بوده است.<ref>- فرزندان بسطام، طب الائمه، 1385ق، ص3.</ref>

تفاوت مهم سلامت بدن در اسلام با دیگران در نحوهٔ نگاه به سلامتی است، اسلام سلامت بدن را با حرمت بدن مرتبط می‌داند، به‌دلیل این‌که سلامتی بدن را به‌عنوان یک نعمت الهی برای بشر می‌داند.<ref>- صدوق، خصال، 1362ش، ج1، ص34.</ref>

{{پانویس}}

{{آغاز منابع}}

* قرآن.