تبعیض جنسیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱۹: / خط ۱۹: @@
 اکثر اندیشمندان غربی از وجود تبعیض جنسیتی شدید در جوامع اروپائی شکایت دارند. ولی برخی مدعی هستند که به موازات بهبود وضعیت اقتصادی در اروپا تبعیض جنسیتی نیز بهبود یافته است.<ref>رحمانی و کاوه، «آیا تبعیض جنسیتی عامل بازدارنده رشد اقتصادی کشور‌ها است؟»1394ش، ص594. </ref> تحقیقات دیگر با ادعای تحقق عدالت جنسیتی در جهان را ساده‌انگارانه قلمداد کرده و مدعی هستند که تبعیض جنسیتی به شکل پیچیده‌تر همچنان وجود دارد. از جمله بررسی‌های تبعیض آمیز جنسیتی کارفرما‌ها، مشتریان و همکاران نسبت به زنان، همچنین تبعیض در ارائه آمارها و کم جلوه دادن بهره‌وری زنان نسبت به مردان و در نهایت حذف شدن زنان از شغل‌های مردانه باعث ایجاد مازاد عرضه و کاهش دستمزد در بخش‌های زنانه خواهد شد. همه این موارد تبعیض مدرن جنسیتی است.<ref>کیان ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق ، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص178. </ref>
-==تاریخچه تبعیض جنسیتی در ایران==
+==تبعیض جنسیتی در ایران==
 اولین تلاش برای رفع تبعیض جنسیتی مرتبط با آموزش در ایران به دوره مشروطه بر می‌گردد. هرچند به دلیل عدم امکانات بسیاری از ایده‌های عدالت‌خواهانه تحقق نیافت.<ref>مجموعه قوانین و مقررات عصر مشروطیت (1285-1289 هجری شمسی)، ص94.</ref>  حتی در اوایل دهه 1350 شمسی دولت پهلوی هزینه تحصیل رایگان را نمی‌پذیرفت.<ref>اصول انقلاب شاه و ملت: 6 بهمن 1354، 1354ش، ص214؛ پهلوی، بسوی تمدن بزرگ، 1389ش، ص133.</ref> به همین دلیل رفع تبعیض جنسیتی در آموزش عملاً پابرجا ماند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، 1383ش. ص111.</ref> بعد از انقلاب ایران زمینه تحصیل رایگان برای زنان و مردان فراهم شد.<ref>- مجموعه قوانین فرهنگ و آموزش عالی، بی‌تا، ص13.</ref> تنها مسئله تحصیل خصوصی در کنار تحصیل رایگان دولتی است که ممکن است زنان نتوانند همسان با مردان در آن شرکت نمایند.<ref>حاضری، مدارس غیرانتقاعی و تحرک اجتماعی (با تکیه بر مطالعه در شهرستان یزد)، 1377ش، ص73.</ref> برخی به سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران اشکال کرده‌اند که به ارتباط تأمین عدالت آموزشی و جنسیت به اندازه‌ کافی توجه نکرده است.<ref>صفار حیدری و حسین‌نژاد، «رويكردهاي عدالت آموزشي)نگاهي به جايگاه عدالت آموزشي در سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش ايران)»، 1393ش، ص59.</ref> در حال حاضر در ایران  طبق برخی تحقیقات عدالت آموزشی‌جنسیتی در گروه افراد 6 تا 35 ساله‌ها وجود دارد. در گروه‌های سنی بالاتر از 35 ساله‌ها، عدالت آموزشی از نظر جنسی به ضرر دختران و زنان است. از جهت مقطع تحصیلی، در مقطع ابتدایی عدالت آموزشی میان جنس‌ها برقرار است. در مقاطع راهنمایی، متوسطه و عالی عدالت آموزشی به ضرر جنس مؤنث است و مقطع پیش دانشگاهی به ضرر جنس مذکر بوده است.<ref>آتشک، «ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزش ایران»، 1391ش، ص141 و 145.  </ref>
 ==حوزه‌های اصلی تبعیض جنسیتی==
@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 ===2 تبعیض جنسیتی در درآمد===
-تبعیض در درآمد به این معنا است که زنان در کسب درآمد و توزیع درآمد‌ها در جامعه با تبعیض مواجه هستند، فعالیت در بخش خصوصی نیز نه تنها از تبعیض درآمد نسبت به زنان نمی‌کاهد بلکه آنرا تشدید می‌کند، در عین‌حال رشد تحصیلات زنان عامل نسبی کاستن از تبعیض در درآمد برای زنان است، اما به تنهایی کافی نیست و تشکل‌های کارگری می‌توانند با قدرت چانه‌زنی نقش مهمتری در کاستن از تبعیض جنسیتی داشته باشند.<ref>بیدار بخت‌نیا و جرجرزاده، « بررسی عوامل مؤثر بر تبعيض جنسيتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص300.</ref> یکی از تحقیقات نشان داده است که یکی از عوامل رشد تبعیض جنسیتی درآمدهای نفتی است، طبق این تحقیق درآمد نفتی دستمزدهای بالا برای مردان را به بار می‌آورد و موجب رشد تبعیض نسبت به زنان است.<ref>عراقی‌زاده و دقیقی اصل، «تأثیر درآمد نفتی بر تبعیض جنسیتی: مورد مطالعه کشورهای نفتی» 1404ش، ص233.</ref>
+تبعیض در درآمد به این معنا است که زنان در کسب درآمد و توزیع درآمد‌ها در جامعه با تبعیض مواجه هستند، فعالیت در بخش خصوصی نیز نه تنها از تبعیض درآمد نسبت به زنان نمی‌کاهد بلکه آنرا تشدید می‌کند، در عین‌حال رشد تحصیلات زنان عامل نسبی کاستن از تبعیض در درآمد برای زنان است، اما به تنهایی کافی نیست و تشکل‌های کارگری می‌توانند با قدرت چانه‌زنی نقش مهم‌تری در کاستن از تبعیض جنسیتی داشته باشند.<ref>بیدار بخت‌نیا و جرجرزاده، « بررسی عوامل مؤثر بر تبعيض جنسيتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص300.</ref> یکی از تحقیقات نشان داده است که یکی از عوامل رشد تبعیض جنسیتی درآمدهای نفتی است، طبق این تحقیق درآمد نفتی دستمزدهای بالا برای مردان را به بار می‌آورد و موجب رشد تبعیض نسبت به زنان است.<ref>عراقی‌زاده و دقیقی اصل، «تأثیر درآمد نفتی بر تبعیض جنسیتی: مورد مطالعه کشورهای نفتی» 1404ش، ص233.</ref>
 ===3. تبعیض جنسیتی در اشتغال===
-براساس تحقیق علمی تبعیض جنسیتی بر اشتغال زنان تأثیر منفی معنادار دارد.<ref>شنبدی‏ و ارشدی، «اثر رويدادهاي تبعيض‌آميز جنسيتي بر عملكرد شغلي زنان:نقش تعديل‌كننده‌ي سرسختي روانشناختي و تاب‌آوري»، 1395ش، ص29.</ref> عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و خانوادگی بر تبعیض جنسیتی در اشتغال مؤثر است.<ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص34.</ref> حضور کمرنگ زنان در رده تصمیم‌گیری باعث شده است که حمایت‌های قانونی نسبت به ورود زنان به بازارکار کمتر از مردان باشد.<ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41.</ref>
+بر اساس تحقیق علمی تبعیض جنسیتی بر اشتغال زنان تأثیر منفی معنادار دارد.<ref>شنبدی‏ و ارشدی، «اثر رويدادهاي تبعيض‌آميز جنسيتي بر عملكرد شغلي زنان:نقش تعديل‌كننده‌ي سرسختي روانشناختي و تاب‌آوري»، 1395ش، ص29.</ref> عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و خانوادگی بر تبعیض جنسیتی در اشتغال مؤثر است.<ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص34.</ref> حضور کمرنگ زنان در رده تصمیم‌گیری باعث شده است که حمایت‌های قانونی نسبت به ورود زنان به بازارکار کمتر از مردان باشد.<ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41.</ref>
-پیامدهای تبعیض جنسیتی در اشتغال: در مورد پیامد تبعیض جنسیتی در اشتغال دو نظریه متفاوت وجود دارد. برخی معتقد است پیامد اصلی تبعیض جنسیتی در اشتغال مثبت است و استدلال آنها این است که تبعیض باعث کاهش دستمزد گروه‌های مورد تبعیض است، از این طریق تقاضا برای کار این گروه افزایش می‌یابد، در نتیجه تولید و کارآیی نیروی کار بهبود می‌یابد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص130.</ref> برخی دیگر معتقد است که تبعیض جنسیتی در اشتغال مانع رشد اقتصادی است، به دلیل اینکه اجرا تبعیض بر علیه یک گروه مانع انباشت سرمایه توسط آن گروه خواهد شد. در حالی که مشارکت همگان باعث کاهش دستمزد، افزایش رقابت، بهبود مهارت کارگران و کاهش قدرت اتحادیه‌ها، قدرت بنگاه‌های اقتصادی در انتخاب نیروی کار ماهرتر خواهد شد. همه این موارد بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت دارد، اما تبعیض جنسیتی با آنها سازگاری ندارد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص130-131.</ref> یکی از راه حل‌ها برای رفع تبعیض جنسیتی در اشتغال در نظر گرفتن زنان خانه‌دار به عنوان نیروی کار و پرداخت دستمزد به زنان در ازای کارهای خانگی است. چنین پدیده‌ای باعث افزایش نیروی کار و بهبود بهره‌وری و ارائه خدمات بهتر به نیروی کار مردانه در خانه خواهد شد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص132.</ref>
+پیامدهای تبعیض جنسیتی در اشتغال: در مورد پیامد تبعیض جنسیتی در اشتغال دو نظریه متفاوت وجود دارد. برخی معتقد است پیامد اصلی تبعیض جنسیتی در اشتغال مثبت است و استدلال آنها این است که تبعیض باعث کاهش دستمزد گروه‌های مورد تبعیض است، از این طریق تقاضا برای کار این گروه افزایش می‌یابد، در نتیجه تولید و کارایی نیروی کار بهبود می‌یابد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص130.</ref>
+برخی دیگر معتقد است که تبعیض جنسیتی در اشتغال مانع رشد اقتصادی است، به دلیل اینکه اجرا تبعیض بر علیه یک گروه مانع انباشت سرمایه توسط آن گروه خواهد شد. در حالی‌که مشارکت همگان باعث کاهش دستمزد، افزایش رقابت، بهبود مهارت کارگران و کاهش قدرت اتحادیه‌ها، قدرت بنگاه‌های اقتصادی در انتخاب نیروی کار ماهرتر خواهد شد. همه این موارد بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت دارد، اما تبعیض جنسیتی با آنها سازگاری ندارد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص130-131.</ref> یکی از راه حل‌ها برای رفع تبعیض جنسیتی در اشتغال در نظر گرفتن زنان خانه‌دار به‌عنوان نیروی کار و پرداخت دستمزد به زنان در ازای کارهای خانگی است. چنین پدیده‌ای باعث افزایش نیروی کار و بهبود بهره‌وری و ارائه خدمات بهتر به نیروی کار مردانه در خانه خواهد شد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص132.</ref>
 ===4. تبعیض جنسیتی در توزیع جایگاه‌ها===
-طبق برخی تحقیقات در ایران زنان تنها دو درصد از پست‌های فنی و مهندسی را در اختیار دارند.<ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41.</ref> در شغل حسابرسی نیز تبعیض وجود دارد، به دلیل اینکه تا سال 1393 شمسی در ایران 230135 فارغ التحصیل حسابرسی وجود داشته است که 49درصد آن زنان بوده است. در حالی که از 4300 نفر شاغل در مؤسسات حسابرسی تنها 1052 یعنی حدود 25درصد آن زنان است. از میان این تعداد تنها 35 نفر توانسته‌اند به رده شریک و مدیر برسند. <ref>مهرانی و همکاران، بررسی پیشایندها و پسایندهای احساس تبعیض جنسیتی در حرفه حسابرسی»، 1395ش، ص98.</ref>
+طبق برخی تحقیقات در ایران زنان تنها دو درصد از پست‌های فنی و مهندسی را در اختیار دارند.<ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41.</ref> در شغل حسابرسی نیز تبعیض وجود دارد، به دلیل این‌که تا سال 1393 شمسی در ایران 230135 فارغ التحصیل حسابرسی وجود داشته است که 49درصد آن زنان بوده است. در حالی که از 4300 نفر شاغل در مؤسسات حسابرسی تنها 1052 یعنی حدود 25درصد آن زنان است. از میان این تعداد تنها 35 نفر توانسته‌اند به رده شریک و مدیر برسند. <ref>مهرانی و همکاران، بررسی پیشایندها و پسایندهای احساس تبعیض جنسیتی در حرفه حسابرسی»، 1395ش، ص98.</ref>
 ==عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی==
 ===1. عوامل روانشناختی===
-'''تاب آوری و سرسختی زنان''': تاب‌آوری و سرسختی زنان میزان تأثیر منفی تبعیض جنسیتی بر اشتغال زنان را کاهش می‌دهد. سرسختی روان‌شناختی و تاب‌آوری زنان در برابر تبعیض، به عنوان سپر دفاعی در برابر تبعیض عمل می‌کند، علاوه بر اینکه منبع ارزشمند روانشناختی برای مقابله با تبعیض فراهم می‌سازد.<ref>شنبدی‏ و ارشدی، «اثر رويدادهاي تبعيض‌آميز جنسيتي بر عملكرد شغلي زنان:نقش تعديل‌كننده‌ي سرسختي روانشناختي و تاب‌آوري»، 1395ش، ص29.</ref>
+'''تاب آوری و سرسختی زنان''': تاب‌آوری و سرسختی زنان میزان تأثیر منفی تبعیض جنسیتی بر اشتغال زنان را کاهش می‌دهد. سرسختی روان‌شناختی و تاب‌آوری زنان در برابر تبعیض، به‌عنوان سپر دفاعی در برابر تبعیض عمل می‌کند، علاوه بر این‌که منبع ارزشمند روانشناختی برای مقابله با تبعیض فراهم می‌سازد.<ref>شنبدی‏ و ارشدی، «اثر رويدادهاي تبعيض‌آميز جنسيتي بر عملكرد شغلي زنان:نقش تعديل‌كننده‌ي سرسختي روانشناختي و تاب‌آوري»، 1395ش، ص29.</ref>
 تکیه‌گاه‌های شغلی: کسانی که از نظر شخصیتی تکیه‌گاه‌های شغلی مناسب‌تر دارند، در مقابله با تبعیض جنسیتی موفق‌تر خواهند بود. منظور از تکیه‌گاه شغلی این است که کارگزار اقتصادی خصوصیات ذیل را داشته باشد. یک) تمایل به کارآفرینی و خلق چیزهای جدید و ارائه خدمات بی‌سابقه به جامعه؛ دو) تمایل به صعود در رده‌های سازمانی؛ سه) تمایل به کسب تخصص‌های فنی؛ چهار) تمایل به برقراری سازگاری بین حیات شغلی و غیر شغلی؛ پنج) تمایل به کسب ثبات شغلی؛ شش) تمایل به تبدیل به بهبود ساختارها و نظام‌های اجتماعی در جهان؛ هفت) تمایل به مواجه شدن با شرایط دشوارتر؛ هشت) تمایل به کسب به استقلال شغلی.<ref>رحمت‌جو و همکاران، «ادراک از تبعیض جنسیتی و موفقیت شغلی ذهنی زنان با تعدیلگری لنگرگاههای شغلی»، 1402ش، ص195.</ref>
-انعطاف ناپذیر دانستن نقش‌ها: مردانی که نقش‌های مردانه و زنانه را جزئی جدا نشدنی شخصیت مردان و زنان می‌پندارند، تبعیض جنسیتی را تقویت می‌کنند، اما زنانی که چنین ایده‌ای دارند تأثیر معناداری بر تبعیض جنسیتی نداشته‌اند. این مسئله خود نشانه‌ ضعف تأثیرگذاری زنان در جامعه است، علاوه بر اینکه مردانی که چنین ایده‌ای دارند از تفکیک‌های جنسیتی دفاع می‌کنند و از تداخل نقش‌ها، مثل کمک کردن مردان در خانه اجتناب می‌کنند.<ref>احمدی، «انعطاف ناپذير دانستن نقش‌هاي جنسيتي و دفاع از تبعيض‌هاي جنسيتي»، 1397ش، ص32.</ref>
+انعطاف‌ناپذیر دانستن نقش‌ها: مردانی که نقش‌های مردانه و زنانه را جزئی جدا نشدنی شخصیت مردان و زنان می‌پندارند، تبعیض جنسیتی را تقویت می‌کنند، اما زنانی که چنین ایده‌ای دارند تأثیر معناداری بر تبعیض جنسیتی نداشته‌اند. این مسئله خود نشانه‌ ضعف تأثیرگذاری زنان در جامعه است، علاوه بر این‌که مردانی که چنین ایده‌ای دارند از تفکیک‌های جنسیتی دفاع می‌کنند و از تداخل نقش‌ها، مثل کمک کردن مردان در خانه اجتناب می‌کنند.<ref>احمدی، «انعطاف ناپذير دانستن نقش‌هاي جنسيتي و دفاع از تبعيض‌هاي جنسيتي»، 1397ش، ص32.</ref>
 ===2. عوامل فرهنگی<ref group="دیدگاه">به دلیل اهمیت عوامل فرهنگی اجتماعی لازم است این دسته از عوامل مفصل تر بیان شود. </ref>===
@@ خط ۶۱: / خط ۶۳: @@
 گفته شده است که زنان فقر تاریخی انباشته شده دارند و در حال حاضر نیز با فقر بیشتر از مردان مواجه هستند، آنان برای رفع تبعیض جنسیتی، نیازمند امکاناتی بیشتر از مردان هستند.<ref>نیسی و جوانمردی، «بررسی شاخص‌های توسعه انسانی با تأکید بر تبعیض و نابرابری جنسیتی در نواحی روستایی»، 1394ش، ص115.</ref>
-==پیامدهای منفی تبعیض جنسیتی==
+==پیامدهای تبعیض جنسیتی==
 ===1. پیامدهای اقتصادی:===
@@ خط ۷۱: / خط ۷۳: @@
 '''کاهش مشارکت''': اگر تبعیض جنسیتی در جامعه وجود داشته باشد، مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی کاهش خواهد یافت. تحقیقات نشان داده است که تبعیض جنسیتی دارای ابعاد حقوقی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و همه این ابعاد بر مشارکت زنان در جامعه اثر منفی معنادار دارد.<ref>صادقلو و همکاران، «بررسي تأثيرات تبعيض جنسيتي برميزان مشاركت‌پذيري زنان روستايي منطقه موردمطالعه: دهستان‌هاي گلمكان و رادكان شهرستان چناران» 1399ش، ص50.</ref>
-'''گسترش خشم و نفرت در میان زنان''': طبق یکی از تحقیقات که بر روی 103 زن 19 تا 46 ساله از کاربران انترنت در ایران در سال 1392 انجام شده است، ثابت شده است که  64 درصد زنان از مزاحمت‌های جنسی، همچنین 34 از مسخره شدن به خاطر زن بودن و 61 درصد از شوخی‌های تحقیر‌آمیز و 41 درصد از شنیدن القاب تحقیر‌آمیز سخن گفته‌اند. در نهایت حدود 97درصد زنان تجربه خشم در مقابل این نوع رفتارها را دارن<ref group="دیدگاه">لازم است در متن ذکر شود که این امار مربوط به کدام جغرافیا و چه تاریخی است.</ref>د.<ref>یعقوبی هشجین و الهی، «تأثیر تبعیض جنسیتی ادارک شده بر سلامت روان زن»، 1392ش، ص18.</ref>
+'''گسترش خشم و نفرت در میان زنان''': طبق یکی از تحقیقات که بر روی 103 زن 19 تا 46 ساله از کاربران اینترنت در ایران در سال 1392ش، انجام شده است، ثابت شده است که  64 درصد زنان از مزاحمت‌های جنسی، همچنین 34 از مسخره شدن به خاطر زن بودن و 61 درصد از شوخی‌های تحقیر‌آمیز و 41 درصد از شنیدن القاب تحقیر‌آمیز سخن گفته‌اند. در نهایت حدود 97درصد زنان تجربه خشم در مقابل این نوع رفتارها را دارن<ref group="دیدگاه">لازم است در متن ذکر شود که این امار مربوط به کدام جغرافیا و چه تاریخی است.</ref>د.<ref>یعقوبی هشجین و الهی، «تأثیر تبعیض جنسیتی ادارک شده بر سلامت روان زن»، 1392ش، ص18.</ref>
 ===3. پیامدهای سیاسی===