تبعیض جنسیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''وجود قوانین دست و پاگیر''': برخی معتقدند که رویه‌ها و قوانین دست‌ و پاگیر برای زنان شکل اصلی تبعیض جنسیتی است. <ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41</ref>

'''مؤلفه‌های مختلف''': گاهی تبعیض جنسیتی در شکل رفتار منفی و تعابیر منفی نسبت به زنان بروز می‌کند و گاهی ظاهراً شکل مثبت دارد اما زنان را برای تصدی نقش‌های پست‌تر مناسب می‌داند. در یک دسته‌بندی دیگر تبعیض جنسیتی سه شکل دارد، گاهی در شکل کلمات تبعیض آمیز است و گاهی در شکل کنش‌های نابرابر است و گاهی نگاه‌های جنسی نامناسب نسبت به زنان است.<ref>شنبدی‏ و ارشدی، «اثر رويدادهاي تبعيض‌آميز جنسيتي بر عملكرد شغلي زنان:نقش تعديل‌كننده‌ي سرسختي روانشناختي و تاب‌آوري»، 1395ش، ص23</ref>

اکثر اندیشمندان غربی از وجود تبعیض جنسیتی شدید در جوامع اروپائی شکایت دارند. ولی برخی مدعی هستند که به موازات بهبود وضعیت اقتصادی در اروپا تبعیض جنسیتی نیز بهبود یافته است.<ref>رحمانی و کاوه، «آیا تبعیض جنسیتی عامل بازدارنده رشد اقتصادی کشور‌ها است؟»1394ش، ص594. </ref> تحقیقات دیگر با ادعای تحقق عدالت جنسیتی در جهان را ساده‌انگارانه قلمداد کرده و مدعی هستند که تبعیض جنسیتی به شکل پیچیده‌تری همچنان وجود دارد. از جمله بررسی‌های تبعیض آمیز جنسیتی کارفرما‌ها، مشتریان و همکاران نسبت به زنان، همچنین تبعیض در ارائه آمارها و کم جلوه دادن بهره‌وری زنان نسبت به مردان و در نهایت حذف شدن زنان از شغل‌های مردانه باعث ایجاد مازاد عرضه و کاهش دستمزد در بخش‌های زنانه خواهد شد. همه این موارد تبعیض جنسیتی مدرن است.<ref>کیان ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق ، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص178. </ref>

اولین تلاش برای رفع تبعیض جنسیتی مرتبط با آموزش در ایران به دوره مشروطه بر می‌گردد. هرچند به دلیل عدم امکانات بسیاری از ایده‌های عدالت‌خواهانه تحقق نیافت.<ref>مجموعه قوانین و مقررات عصر مشروطیت (1285-1289 هجری شمسی)، ص94.</ref>  حتی در اوایل دهه 1350 شمسی دولت پهلوی هزینه تحصیل رایگان را نمی‌پذیرفت.<ref>اصول انقلاب شاه و ملت: 6 بهمن 1354، 1354ش، ص214؛ پهلوی، بسوی تمدن بزرگ، 1389ش، ص133.</ref> به همین دلیل رفع تبعیض جنسیتی در آموزش عملاً ادامه یافت.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، 1383ش. ص111.</ref> بعد از انقلاب ایران زمینه تحصیل رایگان برای زنان و مردان فراهم شد.<ref>- مجموعه قوانین فرهنگ و آموزش عالی، بی‌تا، ص13.</ref> تنها مسئله تحصیل خصوصی در کنار تحصیل رایگان دولتی است که ممکن است زنان نتوانند همسان با مردان در آن شرکت نمایند.<ref>حاضری، مدارس غیرانتقاعی و تحرک اجتماعی (با تکیه بر مطالعه در شهرستان یزد)، 1377ش، ص73.</ref> برخی به سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران اشکال کرده‌اند که به ارتباط تأمین عدالت آموزشی و جنسیت به اندازه‌ کافی توجه نکرده است.<ref>صفار حیدری و حسین‌نژاد، «رويكردهاي عدالت آموزشي)نگاهي به جايگاه عدالت آموزشي در سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش ايران)»، 1393ش، ص59.</ref> در حال حاضر در ایران  طبق برخی تحقیقات عدالت آموزشی‌جنسیتی در گروه افراد 6 تا 35 ساله‌ها وجود دارد. در گروه‌های سنی بالاتر از 35 ساله‌ها، عدالت آموزشی از نظر جنسی به ضرر دختران و زنان است. از جهت مقطع تحصیلی، در مقطع ابتدایی عدالت آموزشی بیش از مقاطع دیگر میان هر دو جنس‌ برقرار است، اما در مقاطع دیگر به گاهی به نفع مردان و گاهی به نفع زنان تبعیض وجود دارد.<ref>آتشک، «ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزش ایران»، 1391ش، ص141 و 145.  </ref>

تبعیض جنسیتی در جامعه‌ای وجود دارد که زنان و مردان به صورت مساوی به امکانات آموزشی دسترسی نداشته باشند. مهم‌ترین موانع مؤثر برای عدالت جنسیتی در حوزه آموزش عبارتند از: فقر فرهنگی و اقتصادی، فرزندان زیاد، ازدواج زودهنگام دختران و کمبود امکانات آموزشی در جامعه. این عوامل باعث ترجیج تحصیل پسران به جای دختران هستند.<ref>نیک‌پی طبری، و میلا علمی، «اثر تبعیض جنسیتی در آموزش بر رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا»، 1393ش، ص96</ref> در حالی‌که طبق معاهده‌های بین‌المللی هرگونه تبعیض جنسیتی در آموزش نسبت به دختران ممنوع است و از سوی نهادهای بین المللی با آن برخورد می‌شود.<ref>سید حاتمی، و مصفا، «سازوکارهای بین‌المللی احراز مسئولیت دولت‌ها در قبال اعمال تبعیض جنسیتی در آموزش» 1401ش، ص1186</ref>

پیامد مهم تبعیض جنسیتی در آموزش این است که طبق تحقیقات علمی، استعداد ذاتی پسران و دختران در کسب آموزش مساوی است، اگر تبعیض روا داشته شود، پسران کم استعدادتر بر دختران با استعدادتر ترجیح داده خواهند شد. در این شرایط آورده نهایی آموزش دچار نقصان خواهد شد و منابع آموزشی به‌صورت نا‌مناسب تخصیص داده خواهد شد.<ref>نیک‌پی طبری، و میلا علمی، «اثر تبعیض جنسیتی در آموزش بر رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا»، 1393ش، ص99</ref>  

تبعیض در درآمد به این معنا است که زنان در کسب درآمد و توزیع درآمد‌ها در جامعه با تبعیض مواجه هستند، فعالیت در بخش خصوصی نیز نه تنها از تبعیض درآمد نسبت به زنان نمی‌کاهد بلکه آنرا تشدید می‌کند، در عین‌حال رشد تحصیلات زنان عامل نسبی کاستن از تبعیض در درآمد برای زنان است، اما به تنهایی کافی نیست و تشکل‌های کارگری می‌توانند با قدرت چانه‌زنی نقش مهم‌تری در کاستن از تبعیض جنسیتی داشته باشند.<ref>بیدار بخت‌نیا و جرجرزاده، « بررسی عوامل مؤثر بر تبعيض جنسيتی دستمزد در ایران»، 1398ش، ص300.</ref> بررسی درآمد در بیش از 80 دانشگاه امریکا و در میان حدود 770 نفر نشان می‌دهد که تنها 10 مورد از آنها درآمد برابر یا بیشر از مردان داشته‌اند.<ref>سفیری، خدیجه و باغستانی، اعظم، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، ص38. </ref> یکی از تحقیقات نشان داده است که یکی از عوامل رشد تبعیض جنسیتی درآمدهای نفتی است، طبق این تحقیق درآمد نفتی دستمزدهای بالا برای مردان را به بار می‌آورد و موجب رشد تبعیض نسبت به زنان است.<ref>عراقی‌زاده و دقیقی اصل، «تأثیر درآمد نفتی بر تبعیض جنسیتی: مورد مطالعه کشورهای نفتی» 1404ش، ص233.</ref>

پیامدهای تبعیض جنسیتی در اشتغال: در مورد پیامد تبعیض جنسیتی در اشتغال دو نظریه متفاوت وجود دارد. برخی معتقد است پیامد اصلی تبعیض جنسیتی در اشتغال مثبت است و استدلال آنها این است که تبعیض باعث کاهش دستمزد گروه‌های مورد تبعیض است، از این طریق تقاضا برای کار این گروه افزایش می‌یابد، در نتیجه تولید و کارایی نیروی کار بهبود می‌یابد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص130.</ref>  

برخی دیگر معتقد است که تبعیض جنسیتی در اشتغال مانع رشد اقتصادی است، به دلیل این‌که اجرا تبعیض بر علیه یک گروه مانع انباشت سرمایه توسط آن گروه خواهد شد. در حالی‌که مشارکت همگان باعث کاهش دستمزد، افزایش رقابت، بهبود مهارت کارگران و کاهش قدرت اتحادیه‌ها، قدرت بنگاه‌های اقتصادی در انتخاب نیروی کار ماهرتر خواهد شد. همه این موارد بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت دارد، اما تبعیض جنسیتی با آنها سازگاری ندارد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص130-131.</ref> یکی از راه حل‌ها برای رفع تبعیض جنسیتی در اشتغال در نظر گرفتن زنان خانه‌دار به‌عنوان نیروی کار و پرداخت دستمزد به زنان در ازای کارهای خانگی است. چنین پدیده‌ای باعث افزایش نیروی کار و بهبود بهره‌وری و ارائه خدمات بهتر به نیروی کار مردانه در خانه خواهد شد.<ref>صمصامی و همکاران، «اثر تبعيض جنسيتي در بازار کار بر تولید ناخالص داخلي در اقتصاد ايران: مقايسه رويکرد اسلامی و غيراسلامي»، 1401ش، ص132.</ref>

'''سرمایه فرهنگی:''' سرمایه فرهنگی شامل مدیریت دانش، فن آوری اطلاعات، گردش اطلاعات، داشتن قابلیت‌ها و مهارت‌ها است. صاحبان سرمایه فرهنگی به مصارف فرهنگی و هنر متعالی گرایش بیشتری دارند. آنان می‌توانند روایت‌های خود از سبک زندگی را در جامعه نهادینه سازند، گزینش‌های بهتری داشته باشند، تسلیم هرگونه الزامات طبیعی و رایج نگردند. همچنین خصائل فکری بهتری داشته باشند و محصولات فکری موثرتر تولید نمایند.<ref>حسینی و احمدی، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی والدین و گرایش به تبعیض جنسیتی: مطالعه موردی شهرستان جوانرود»،، 1395ش، ص34. </ref> شاخص‌های مهم دارا بودن سرمایه فرهنگی این است که واجد مهارت‌های فرهنگی باشند، وقت بیشتری به فعالیت‌های فرهگی اختصاص دهند، و از کالاهای فرهنگی بیشتر استفاده کنند،<ref>حسینی و احمدی، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی والدین و گرایش به تبعیض جنسیتی: مطالعه موردی شهرستان جوانرود»،، 1395ش، ص40.</ref> از خلال سرمایه فرهنگی پرورش خانوادگی، آموزش رسمی، فرهنگی و شغلی بر تبعیض جنسیتی تأثیر دارد و هرچه سرمایه فرهنگی بیشتر شود، تبعیض جنسیتی کاهش خواهد یافت.<ref>حسینی و احمدی، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی والدین و گرایش به تبعیض جنسیتی: مطالعه موردی شهرستان جوانرود»، 1395ش، ص50.</ref>   

'''نگرش مدیران فرهنگی:''' برای رفع تبعیض جنسیتی مدیران با نیازهای مردان و زنان آشنایی داشته باشند و تصویر صحیح از آینده برای دانش آموزان دختر و پسر به آنان القاء کنند، چرا که در غیر اینصورت همان دانش آموزان دختر و پسر به عامل تداوم تبعیض جنسیتی مبدل خواهند شد. همچنین مدیران فرهنگی نباید فاقد ایده‌های سازگار با نیازهای زنان و مردان باشند، تا بتوانند به رفع تبعیض جنسیتی کمک نمایند.<ref>دامغانیان و همکاران، «طراحی مدل عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی در مدارس متوسطه دخترانه استان سمنان»، 1403ش، ص116. </ref> مدیریت ضعیف مدارس دخترانه، نگرش منفی مدیران نسبت به تحصیل دختران، عدم آشنایی مدیران نسبت به روحیه دختران و دیگر مشکلات مدیران بر تلاش‌ها برای رفع تبعیض اثر منفی خواهد داشت.<ref>دامغانیان و همکاران، «طراحی مدل عوامل مؤثر بر تبعیض جنسیتی در مدارس متوسطه دخترانه استان سمنان»، 1403ش، ص118. </ref>

'''میل به خروج از سازمان‌ها اجتماعی''': اگر تبعیض جنسیتی در سازمانی وجود داشته باشد، میل به ترک آن سازمان در میان کارکنان افزایش خواهد یافت، مخصوصا در سازمان‌هایی نظیر حسابداری که نیاز به همیاری و همکاری شدیدتر وجود دارد، این میل به کنار گذاشتن فعالیت‌ها بیشتر نیز خواهد شد.<ref>مهرانی و همکاران، بررسی پیشایندها و پسایندهای احساس تبعیض جنسیتی در حرفه حسابرسی»، 1395ش، ص112.</ref>

'''کاهش مشارکت''': اگر تبعیض جنسیتی در جامعه وجود داشته باشد، مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی کاهش خواهد یافت. تحقیقات نشان داده است که تبعیض جنسیتی دارای ابعاد حقوقی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و همه این ابعاد بر مشارکت زنان در جامعه اثر منفی معنادار دارد.<ref>صادقلو و همکاران، «بررسي تأثيرات تبعيض جنسيتي برميزان مشاركت‌پذيري زنان روستايي منطقه موردمطالعه: دهستان‌هاي گلمكان و رادكان شهرستان چناران» 1399ش، ص50.</ref>

'''گسترش خشم و نفرت در میان زنان''': طبق یکی از تحقیقات که بر روی 103 زن 19 تا 46 ساله از کاربران اینترنت در ایران در سال 1392ش، انجام شده است، ثابت شده است که 64 درصد زنان از مزاحمت‌های جنسی، همچنین 34 از مسخره شدن به خاطر زن بودن و 61 درصد از شوخی‌های تحقیر‌آمیز و 41 درصد از شنیدن القاب تحقیر‌آمیز سخن گفته‌اند. در نهایت حدود 97درصد زنان تجربه خشم در مقابل این نوع رفتارها را دارن<ref group="دیدگاه">لازم است در متن ذکر شود که این امار مربوط به کدام جغرافیا و چه تاریخی است.</ref>د.<ref>یعقوبی هشجین و الهی، «تأثیر تبعیض جنسیتی ادارک شده بر سلامت روان زن»، 1392ش، ص18.</ref>