حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
===رویکرد طبیعی=== | ===رویکرد طبیعی=== | ||
زنانگی در رویکرد طبیعی به‌معنای | زنانگی در رویکرد طبیعی به‌معنای قرار داشتن در کالبد زیستی است که مهم‌ترین مشخصۀ آن دارا بودن اندام جنسی پنهان و غیر آشکار (در مقابل اندام جنسی آشکار موجود مذکر) است. این اندام در راستای اتحاد دو کروموزم XX ایجاد شده است. اندام جنسی زنانه در درون [[بدن]] موجود مونث ادامه یافته و به فضایی ختم میشود که رحم نام دارد. رحم، جایگاه پرورش [[جنین]] است که به تولد یک انسان زنده می‌انجامد. امکان پرورش و به‌دنیا آوردن یک موجود زنده، جنس مونث را به اندام تغذیه و شیردهی مجهز می‌سازد. در مجموع زنانگی در رویکرد طبیعی بر اساس اندام جنسی پنهان، دارا بودن قابلیت اختصاصی رحم و اقتضائات و امکانات مرتبط با آن تعریف میشود. در این رویکرد، زنانگی اغلب با مادرانگی پیوند دارد.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص146.</ref> | ||
===رویکرد برساختی=== | ===رویکرد برساختی=== | ||
رویکرد برساختی، زنانگی را امری تاریخی، برساختی و وابسته به زمینه‌های متنوع فرهنگی می‌داند.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص147.</ref> نخستین تفاوت در چنین رویکردی آن است که بر خلاف رویکرد زیستی در معرفی یک نوع زنانگی، زنانگی‌ها را تعریف صحیح‌تری می‌شمارد. | رویکرد برساختی، زنانگی را امری تاریخی، برساختی و وابسته به زمینه‌های متنوع فرهنگی می‌داند.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص147.</ref> نخستین تفاوت در چنین رویکردی آن است که بر خلاف رویکرد زیستی در معرفی یک نوع زنانگی، زنانگی‌ها را تعریف صحیح‌تری می‌شمارد. کانل، زنانگی‌ها را نیز در سه‌گانۀ زنانگی سازگار، زنانگی ترکیبی و زنانگی مقاوم<ref>. Resistant</ref> تعریف میکند. زنانگی سازگار، هنجاری یا سنتی در خدمت منافع مردان و با تبعیت از آنها شناخته میشود. زنانگی ترکیبی، آمیزه‌ای از تلاش برای تطابق با معیارهای [[مردانگی]] و مقاومت و زنانگی مقاوم، در ناهمخوانی با ایده‌آل‌های زنانگی مرسوم و در زنانگی جسور یا مستقل، یافت میشود.<ref>. هاشمیانفر و چینی، زنانگی و آبژه جنسی، 1402ش، ص113.</ref> | ||
مشهورترین نقل قول در تعریف زنانگی برساختی از سیمون دوبوار است که [[زن]]، زن زاده | مشهورترین نقل قول در تعریف زنانگی برساختی از [[جنسیت از منظر سیمون دوبوار|سیمون دوبوار]] است که [[زن]]، زن زاده نمیشود، بلکه زن میشود.<ref>. دوبوار، جنس دوم، 1400ش، ج2، ص13.</ref> این رویکرد در ابتدا به جهت ایجاد مرز مشخص و دور از رویکرد زیستی، نگرشی منفی به ظرفیت‌های زیستی زنان داشت.<ref>. دوبوار، جنس دوم، 1400ش، ج2، ص363.</ref> از نظر این رویکرد، مادرانگی دام زیست‌شناسی برای زنانگی است که در رهایی از آن می‌توان صورت‌های متنوعی از زنانگی را تجربه کرد. این رویکرد در گذر زمان تغییر کرده و زنانگی را در آشتی با ظرفیت فرزندزایی و فرزندپروری به‌عنوان نقطه قوت زیست زنانه، رها از هنجارهای تجویزی فرهنگی، تاریخی، اجتماعی، سنتی و دینی می‌خواهد.<ref>. غیاثوند و عرب‌خراسانی، «تجربه مادرانه زنان مطلقه از حضانت فرزندان خود»، 1393ش، ص149.</ref> | ||
==زنانگی و جنسیت== | ==زنانگی و جنسیت== | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
==زنانگی و مردانگی== | ==زنانگی و مردانگی== | ||
نگرش زیستی به‌عنوان نگرش غالب، زنانگی و مردانگی را دو [[هویت جنسیتی|هویت]] کاملا متفاوت و وابسته به موقعیت زیستی مذکر و مونث تعریف میکند. مذکر و مونث بودن یک فرد بر اساس اندام جنسی آشکار و پنهان مشخص | نگرش زیستی به‌عنوان نگرش غالب، زنانگی و مردانگی را دو [[هویت جنسیتی|هویت]] کاملا متفاوت و وابسته به موقعیت زیستی مذکر و مونث تعریف میکند. مذکر و مونث بودن یک فرد بر اساس اندام جنسی آشکار و پنهان مشخص میشود. در این رویکرد زنانگی و مردانگی مکمل زیستی و اجتماعی یکدیگر هستند. اما در رویکردی که زنانگی و مردانگی را امری برساختی انگاشته و اصیل و ریشه‌دار در طبیعت نمی‌داند، این دو هویت در تقابل با یکدیگر تعریف شده‌اند.<ref>. Opposite Sex</ref> | ||
رویکرد برساختی معتقد است زنانگی، شیوۀ زیست و هویتی در تقابل با مردانگی تعریف شده است. در تقابل‌های دوتایی<ref>. Binary Oppositions</ref> زبانی، فرهنگی و روانشناختی، مردانگی با قدرت، عقلانیت، استواری، ثبات قدم و راهبری شناخته میشود و زنانگی با کمبود اراده، ضعف عقلانیت و پیرو تعریف شده است.<ref>.یعقوبی، نظریههای مردانگی، 1393ش، ص72.</ref> این زنانگی در ادبیات مرتبط با عنوان زنانگی موکد در برابر مردانگی هژمونیک<ref>. Emphasized Femininity V. Hegemonic Masculinity</ref> تعریف شده است.<ref>.پیلچر و ولهان، مفاهیم کلیدی در مطالعات جنسیت و زنان، 1399ش، ص202.</ref> زنانگی موکد پیرو امیال مردان است و شامل ویژگی‌هایی چون فرمانبرداری، دلسوزی، پرستاری، همدلی و در زنان جوان با ارائۀ خدمات جنسی و برای زنان میانسال و سالخورده با [[مادري|مادری]] برای مردان همراه است.<ref>. هاشمیانفر و چینی، زنانگی و آبژه جنسی، 1402ش، ص112.</ref> | |||
در این رویکرد زنانگی تا حال حاضر غیر اصیل و تجویزی و معطوف به مردانگی و نیازمند تجدیدنظر و بازتعریف است.<ref>. Coats, Women Behaving Badly: Female speakers Backstage, 1999, pp.</ref> این زنانگی میان [[فمینیسم| | در این رویکرد زنانگی تا حال حاضر غیر اصیل و تجویزی و معطوف به مردانگی و نیازمند تجدیدنظر و بازتعریف است.<ref>. Coats, Women Behaving Badly: Female speakers Backstage, 1999, pp.</ref> این زنانگی میان [[فمینیسم|فمینیست‌ها]]، زنان [[همجنس‌گرایی|همجنس‌گرا]]، زنان باکرۀ میانسال، قابله‌ها، جادوگران، روسپیان و کارگران یدی است که به‌نوعی با تعریف مردانگی از مرد معیار متفاوت هستند.<ref>. هاشمیانفر و چینی، زنانگی و آبژه جنسی، 1402ش، ص113.</ref> | ||
نگاه دیگر به زنانگی و مردانگی و ارتباط آنها به اسطوره انیما و انیموس در فرهنگ چین باستان و اسطوره مشی و مشیانه در فرهنگ ایران باستان است. در این نگاه مرد بودن و زن بودن به ویژگی جسمانی و بیرونی انسان‌ها مرتبط است، اما مردانگی و زنانگی خصیصه‌ای است که همۀ انسان‌ها از آن برخوردارند. بر این اساس یک زن کامل از بعد مردانه خالی و محروم نیست، چنانکه یک مرد کامل نیز از بعد زنانه خالی و محروم نیست؛ چنین نگاه به دو جنسی و بعدی به انسان اشاره داشته و او را از محدودیت نگاه تک بعدی منحصر در برخی خصوصیات وابسته به جنس (بیولوژیک) رها میکند.<ref>. جانسون، زنانگی از دست رفته و چکونگی احیا آن، 1400ش، ص121.</ref>از این منظر زن و زنانگی موضوع ترس مردان و مردانگی نبوده و از هویت رابطه‌ای خارج و به وضعیت استقلال و اصالت باز | نگاه دیگر به زنانگی و مردانگی و ارتباط آنها به اسطوره انیما و انیموس در فرهنگ چین باستان و اسطوره مشی و مشیانه در فرهنگ ایران باستان است. در این نگاه مرد بودن و زن بودن به ویژگی جسمانی و بیرونی انسان‌ها مرتبط است، اما مردانگی و زنانگی خصیصه‌ای است که همۀ انسان‌ها از آن برخوردارند. بر این اساس یک زن کامل از بعد مردانه خالی و محروم نیست، چنانکه یک مرد کامل نیز از بعد زنانه خالی و محروم نیست؛ چنین نگاه به دو جنسی و بعدی به انسان اشاره داشته و او را از محدودیت نگاه تک بعدی منحصر در برخی خصوصیات وابسته به جنس (بیولوژیک) رها میکند.<ref>. جانسون، زنانگی از دست رفته و چکونگی احیا آن، 1400ش، ص121.</ref> از این منظر زن و زنانگی موضوع ترس مردان و مردانگی نبوده و از هویت رابطه‌ای خارج و به وضعیت استقلال و اصالت باز میگردد.<ref>. بوردیو، سلطه مذکر، 1400ش، ص76.</ref> | ||
==زنانگی در خانواده== | ==زنانگی در خانواده== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==زنانگی و ظرفیت‌های آمیخته (زیستی‌روانی)== | ==زنانگی و ظرفیت‌های آمیخته (زیستی‌روانی)== | ||
زنانگی همچنین با ظرفیت‌های روان‌زیستی نیز مرتبط است. موجود مونث و فرد مادینه بر اساس [[نظریه جنسیتی فروید|نظریۀ فروید]]، به‌عنوان مشهورترین نظریه‌پرداز این حوزه، نوعی از مردانگی ناکامل است. از نظر تاریخی مرد معادل انسان انگاشته شده است<ref>.بدانتر، زن و مرد، 1377ش، ص17؛ لوید، عقل مذکر، 1402ش، ص22.</ref> و بدن او نیز به‌عنوان بدن کامل و معیار شناسانده شده است.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص234.</ref> بر این اساس بدن زن نوعی ناکامل از بدن مرد است: اندام جنسی بیرونی (قضیب) ندارد؛ نرم و منعطف است و استواری بدن مردانه را ندارد و در نهایت پذیرنده و منفعل است. از نظر فروید، کالبد زیستی تعیین‌کنندۀ سرنوشت روانی و اجتماعی جنس‌ها است. کالبد ناتمام و ناقص، سرنوشت روانی و اجتماعی متفاوتی از مردان برای زنان رقم می‌زند.<ref>. Oesterle, Hawkins, Hill, & Bailey, Men’s and women’s pathways to adulthood and their adolescent precursors, 2010, p. 1438</ref> | زنانگی همچنین با ظرفیت‌های روان‌زیستی نیز مرتبط است. موجود مونث و فرد مادینه بر اساس [[نظریه جنسیتی فروید|نظریۀ فروید]]، به‌عنوان مشهورترین نظریه‌پرداز این حوزه، نوعی از مردانگی ناکامل است. از نظر تاریخی مرد معادل انسان انگاشته شده است<ref>.بدانتر، زن و مرد، 1377ش، ص17؛ لوید، عقل مذکر، 1402ش، ص22.</ref> و بدن او نیز به‌عنوان بدن کامل و معیار شناسانده شده است.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص234.</ref> بر این اساس [[بدن]] زن نوعی ناکامل از بدن مرد است: اندام جنسی بیرونی (قضیب) ندارد؛ نرم و منعطف است و استواری بدن مردانه را ندارد و در نهایت پذیرنده و منفعل است. از نظر فروید، کالبد زیستی تعیین‌کنندۀ سرنوشت روانی و اجتماعی جنس‌ها است. کالبد ناتمام و ناقص، سرنوشت روانی و اجتماعی متفاوتی از مردان برای زنان رقم می‌زند.<ref>. Oesterle, Hawkins, Hill, & Bailey, Men’s and women’s pathways to adulthood and their adolescent precursors, 2010, p. 1438</ref> | ||
زنانگی در راستای حسرت قضیب، به‌معنای دنبال‌کنندۀ همیشگی مردی در شمایل شوهر و پسری که او را به دنیا می‌آورد،<ref>.فروید، زنانگی، 1401ش، ص37.</ref> او را صاحب قضیب می‌سازد.<ref>. ایریگاری، آن اندام جنسی که یک اندام نیست، 1381ش، ص482.</ref> به‌جهت ظرفیت روانی ضعیف‌تر از مرد، زنانگی به‌معنای ضعف عقلانی و غلبۀ عواطف معنا می‌دهد که مشارکت او را در امور اجتماع ناشایست می‌سازد. بر این اساس زنانگی در نظام مشارکت اجتماعی و اخلاقی سطح پایین معنا یافته و زن را به «مؤنث‌های در خدمت دیگری» (خدمات جنسی و عاطفی) و اجتماع (فرزندآوری و جامعه‌پذیری آنان تحت نظارت مرد-پدر) می‌شمارد.<ref>. پاکنیا و مردیها، سیطره جنس، 1390ش، ص116.</ref> | زنانگی در راستای حسرت قضیب، به‌معنای دنبال‌کنندۀ همیشگی مردی در شمایل شوهر و پسری که او را به دنیا می‌آورد،<ref>.فروید، زنانگی، 1401ش، ص37.</ref> او را صاحب قضیب می‌سازد.<ref>. ایریگاری، آن اندام جنسی که یک اندام نیست، 1381ش، ص482.</ref> به‌جهت ظرفیت روانی ضعیف‌تر از مرد، زنانگی به‌معنای ضعف عقلانی و غلبۀ عواطف معنا می‌دهد که مشارکت او را در امور اجتماع ناشایست می‌سازد. بر این اساس زنانگی در نظام مشارکت اجتماعی و اخلاقی سطح پایین معنا یافته و زن را به «مؤنث‌های در خدمت دیگری» (خدمات جنسی و عاطفی) و اجتماع (فرزندآوری و جامعه‌پذیری آنان تحت نظارت مرد-پدر) می‌شمارد.<ref>. پاکنیا و مردیها، سیطره جنس، 1390ش، ص116.</ref> | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
زنانگی به منزله ابژه جنسی<ref>. Sexual Objectification</ref> به‌معنای کاهش هویت‌های سه‌گانه زنانگی، مادرانگی و همسرانگی به بدنی است که نقاط لذت در آن منتشر<ref>. پاکنیا و مردیها، سیطره جنس، 1399ش، ص167.</ref> و ابزاری برای لذت‌بخشیدن به مرد است.<ref>. گرنت، زن بودن، 1381ش، ص215.</ref> از این منظر و به تبعیت از رویکرد [[فمینیسم مارکسیست|فمینیسم مارکسیستی]]، مرد در قبال پرداخت پول (سرمایه اقتصادی) بدن زنان را تصاحب و تصرف میکند (سرمایه جنسی) و در این مبادله هر یک، نقطۀ فقدانی را پر می‌کنند؛ مرد لذت جنسی و وارث مشروع و زن توانمندی اقتصادی. | زنانگی به منزله ابژه جنسی<ref>. Sexual Objectification</ref> به‌معنای کاهش هویت‌های سه‌گانه زنانگی، مادرانگی و همسرانگی به بدنی است که نقاط لذت در آن منتشر<ref>. پاکنیا و مردیها، سیطره جنس، 1399ش، ص167.</ref> و ابزاری برای لذت‌بخشیدن به مرد است.<ref>. گرنت، زن بودن، 1381ش، ص215.</ref> از این منظر و به تبعیت از رویکرد [[فمینیسم مارکسیست|فمینیسم مارکسیستی]]، مرد در قبال پرداخت پول (سرمایه اقتصادی) بدن زنان را تصاحب و تصرف میکند (سرمایه جنسی) و در این مبادله هر یک، نقطۀ فقدانی را پر می‌کنند؛ مرد لذت جنسی و وارث مشروع و زن توانمندی اقتصادی. | ||
ایریگاری به تبعیت از رویکرد [[فمینیسم پست مدرن|فمینیسم پست‌مدرن]] معتقد است زنی که | ایریگاری به تبعیت از رویکرد [[فمینیسم پست مدرن|فمینیسم پست‌مدرن]] معتقد است زنی که خود ندارد<ref>. Self-less</ref> سزاوار لذت‌بردن از جسم خود نیست، در این خصوص حقی ندارد و تنها در ازای دریافت پول به مرد لذت می‌رساند.<ref>. هاشمیانفر و چینی، زنانگی و آبژه جنسی، 1402ش، ص98.</ref> ابژگی جنسی زنان تنها به موقعیت زنان نیازمند یا فقیر محدود نمیشود. برخی از فمنیستهای مارکسیست و جامعه‌شناسانی که روابط و پویایی قدرت را مطالعه می‌کنند،<ref>. بوردیو در کتاب تمایز و سلطه مذکر و فوکو در قدرت و دانش.</ref> زنان را در هر دو حالت همسر (صرف‌نظر از شاغل یا غیرشاغل یا دارای استقلال اقتصادی) و روسپی، دارای شرایط مشابهی میدانند.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص88.</ref> | ||
فمنیستهای مارکسیست ازدواج و تشکیل خانواده را به روسپی‌خانه شبیه میدانند، با این تفاوت که زن روسپی تنوعی در مشتریانش داشته و ما به‌ازاء مبادله را نقد و در لحظه دریافت میکند،<ref>. دوبوار، جنس دوم، 1400ش، ص118.</ref> در حالی‌که همسر تا پایان تاهل یا عمر، تنها یک مرد (شوهر) را تجربه کرده و پاداش مالی او در ازای در اختیار داشتن جسم او تا پایان تاهل، به تامین نیازهای مالی و ادامه‌یابی هویت تاهلی محدود است.<ref>. دوبوار، جنس دوم، 1400ش، ص111.</ref> در این رویکرد هرگونه رابطه با مردی غیر از همسر، زن را در مخاطرۀ جدی اجتماعی، فرهنگی و قانونی قرار خواهد داد.<ref>. فیشر، جنس اول، 1398ش، ص400.</ref> | فمنیستهای مارکسیست ازدواج و تشکیل خانواده را به روسپی‌خانه شبیه میدانند، با این تفاوت که زن روسپی تنوعی در مشتریانش داشته و ما به‌ازاء مبادله را نقد و در لحظه دریافت میکند،<ref>. دوبوار، جنس دوم، 1400ش، ص118.</ref> در حالی‌که همسر تا پایان تاهل یا عمر، تنها یک مرد (شوهر) را تجربه کرده و پاداش مالی او در ازای در اختیار داشتن جسم او تا پایان تاهل، به تامین نیازهای مالی و ادامه‌یابی هویت تاهلی محدود است.<ref>. دوبوار، جنس دوم، 1400ش، ص111.</ref> در این رویکرد هرگونه رابطه با مردی غیر از همسر، زن را در مخاطرۀ جدی اجتماعی، فرهنگی و قانونی قرار خواهد داد.<ref>. فیشر، جنس اول، 1398ش، ص400.</ref> | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
از منظر این گروه همسر (زن متاهل) شرایط دشوارتری از زن روسپی دارد و در حالی‌که خدماتی مشابه او ارائه میکند، از لحاظ قانونی قابل مؤاخذه است؛ از لحاظ اجتماعی نیازمند دریافت تأیید دائمی شوهر و دیگران است؛ مسئولیت نگهداشتن، سلامت و کیفیت روابط همسرانه، زناشویی و والدینی را برعهده دارد، در حالی‌که زن روسپی هیچ یک از این مسئولیت‌ها را برعهده ندارد.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص111.</ref> | از منظر این گروه همسر (زن متاهل) شرایط دشوارتری از زن روسپی دارد و در حالی‌که خدماتی مشابه او ارائه میکند، از لحاظ قانونی قابل مؤاخذه است؛ از لحاظ اجتماعی نیازمند دریافت تأیید دائمی شوهر و دیگران است؛ مسئولیت نگهداشتن، سلامت و کیفیت روابط همسرانه، زناشویی و والدینی را برعهده دارد، در حالی‌که زن روسپی هیچ یک از این مسئولیت‌ها را برعهده ندارد.<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، 1385ش، ص111.</ref> | ||
البته این گروه توجه ندارد که اگرچه ممکن است سرمایۀ اقتصادی برخی از زنان روسپی در فرایند تبادل سرمایه جنسی و سرمایه اقتصادی بالا باشد،<ref>. ربانی خوراسگانی و قانع غزآبادی، «بررسی تجارب زیسته زنان روسپی»، 1394ش، ص52.</ref> اما این روند موقتی، رقابتی و در حال گسترش هجمه به بدن زنانه و تراش و شکل‌دادن آن مطابق معیارها و استاندارهای جدید است که زن را از بدن او جدا کرده و از خودبیگانگی شدیدی را ایجاد خواهد کرد. زن روسپی تأیید اجتماعی‌فرهنگی ندارد و فرسودگی زودهنگام را تجربه | البته این گروه توجه ندارد که اگرچه ممکن است سرمایۀ اقتصادی برخی از زنان روسپی در فرایند تبادل سرمایه جنسی و سرمایه اقتصادی بالا باشد،<ref>. ربانی خوراسگانی و قانع غزآبادی، «بررسی تجارب زیسته زنان روسپی»، 1394ش، ص52.</ref> اما این روند موقتی، رقابتی و در حال گسترش هجمه به بدن زنانه و تراش و شکل‌دادن آن مطابق معیارها و استاندارهای جدید است که زن را از بدن او جدا کرده و از خودبیگانگی شدیدی را ایجاد خواهد کرد. زن روسپی تأیید اجتماعی‌فرهنگی ندارد و فرسودگی زودهنگام را تجربه میکند، در حالی‌که همسر و مادر تحت‌حمایت آموزه‌های فرهنگی و دینی موقعیتی محترم و ارزشمند را تجربه میکند که او را از نگاه ابژه‌گونه به بدن، محافظت میکند؛ از این‌رو زنان همچنان همسری و مادری را ارزشمند و قابل انتخاب میدانند و در حالی‌که جمعیت محدود زنان روسپی، اغلب از وضعیت خود ناراضی هستند.<ref>. موحد و دیگران، «کاوش معناایی تن‌فروشی در تجربه زیسته زنان تن‌فروش»، 1399ش، ص302.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
