ناسازگاری زوجین: تفاوت میان نسخه‌ها

ناسازگاری به‌معنای ناسازواری، بدسلوکی و نساختن است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه ناسازگار. </ref> زوجین سازگار از نوع و سطح روابط‌‌شان راضی هستند. ناسازگاری در مقابل سازگاری، موجب اختلال در روابط زوجین می‌شود.<ref>کامکار و دیگران، «اثربخشی آموزش تغییر سبک‌زندگی در ارتقای سلامت روان و حل تعارضات زوجین با ناسازگاری زناشویی»، 1392ش، ص41-42.</ref>  ناسازگاری که به تدریج در محیط خانواده شکل می‌گیرد،<ref>سجادی، «همگرایی و فروپاشی نهاد خانواده در قرآن»، 1383ش، ص167.</ref>  ارتباط معنایی نزدیکی با مفهوم نشوز در فقه دارد؛ نشوز در اصطلاح، برترى‌‌طلبی و عصيان مرد بر زن و زن بر مرد است.<ref>قرشى، قاموس قرآن‏، 1371ش‏، ذیل واژه نشز. </ref>   

در رویکردهای جامعه‌شناختی؛ نظریه‌های تضاد و كاركردگرايي ساختاري بر این امر تأکید دارند که هرگونه تغيير در نظم سنتي خانواده، موجب ناسازگاری زوجین می‌شود. نظريه‌پردازان مبادله؛ زناشويي را يك فراگرد مبادله دانسته و معتقدند؛ افراد با مجموعه‌ای از انتظارات وارد ازدواج مي‌شوند و هنگامي كه انتظارات برآورده نشود، ناسازگاری بروز می‌کند.<ref>جهاني ‌دولت‌آباد، «تبيين نظري تعارضات زناشويي با رويكرد پارادايمي»، 1396ش، ص112-113.</ref>  از عوامل مهم ناسازگاری، انتظارات غیرواقعی و مبهم یا فاصله موجود بین انتظارات پیش از رابطه و واقعیت‌ موجود است.<ref>موسوی و دهشیری، «نقش فاصلة بین انتظارات و واقعیت رابطة زناشویی در رضایت زناشویی زنان و مردان شهر تهران»، 1394ش، ص94-96.</ref>  نظريه كنش متقابل نمادين با تمركز بر معاني ذهني و نقش روابط اجتماعي، بر اين نكته تأكيد دارد كه افراد بر اساس فرايندهاي معني‌سازي كه از دل كنش متقابل اجتماعي بيرون مي‌آيند، در ارتباط نمادين با دیگران قرار مي‌گيرند. كنش متقابل، معنايي را به ديگران انتقال مي‌دهد و نوع تفسیری که زوجین از کنش‌های یکدیگر دارند، بسيار با اهميت است.<ref>جهاني ‌دولت‌آباد، «تبيين نظري تعارضات زناشويي با رويكرد پارادايمي»، 1396ش، ص113.</ref>  بر مبنای این دیدگاه؛ درك ابعاد معناي زناشويي، عنصر حياتي در درك رفتار فردي، ارتباطي و زناشويي در يك فرهنگ بوده <ref>جهاني ‌دولت‌آباد، «تبيين نظري تعارضات زناشويي با رويكرد پارادايمي»، 1396ش، ص113-114.</ref> و عامل مهم ناسازگاری زن و شوهر، برداشت منفی آنها از پیام‌هایی است که از کنش‌های یکدیگر دریافت می‌کنند.<ref>بابایی‌فرد و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر برناسازگاری زوجین در زندگی مشترک در خانواده‌های شهر کاشان»، 1402ش، ص56.</ref>   

خانواده، کانون عاطفي است که صرفا در چارچوب ابراز عواطف مثبت و پرهيز از بروز عواطف منفي دوام مي‌آورد. سازگاری، رابطه مستقیم با آرامش و دلبستگی عاطفی دارد، فردی که با دیدن همسرش آرامش نیابد نه‌تنها با او سازگاری نخواهد داشت بلکه او را بلای کمرشکن می‌داند.<ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج‏72، ص344.</ref>  از دیگر زمینه‌هایی که روابط زوجین را متأثر می‌سازد، بیماری است. بیماری زندگی را تلخ،  عقل را پریشان<ref>صدوق، امالي، 1400ق، ص291-292. </ref> و دل را گرفتار می‌کند.<ref>طبرسی، مكارم الأخلاق‏، 1370ش. ص199-200.</ref>  برخی از بیماری‌ها از جمله عقیم‌بودن در تعارض جدی با انگیزه بقای زوجین قرار می‌گیرد، زن و مرد ازدواج می‌کنند تا با تولیدمثل، نام خود را جاودانه سازند. عقیم بودن، موجب سلب آرامش و ناسازگاری می‌شود.<ref>سوره مريم، آیه 4-5.</ref> از دیگر انگیزه‌های ازدواج تأمین نیاز جنسی است. این غریزه‌، هرچند خاستگاه زیستی دارد، اما متشکل از مجموعۀ نیازها، احساس‌ها و توانمندی‌های بدنی و روانی است. <ref>فقیهی، تربیت‌ جنسی از منظر قرآن و احادیث، 1388ش، ص45.</ref> در گذشته افراد، آگاهی جنسی‌شان غالبا منحصر به همسر قانونی‌شان می‌شد، اما امروزه تکنولوژي‌هاي رسانه‌اي با ترویج تنوع‌طلبي جنسي،<ref>سگالن، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، 1388ش، ص175-176.</ref>  نقش مهمی در ناسازگاری زوجین دارند. تأمین معیشت از دیگر نیازهای حیاتی انسان است. اسلام داشتن شغل،<ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج‏100، ص5-6.</ref> مركب<ref> مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج‏61، ص171.</ref> و منزل وسيع را از خوشبختی انسان دانسته <ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج‏73، ص152.</ref> و فقر را موجب شكست دين، پريشاني عقل و دشمنى می‌داند.<ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج‏69، ص53.</ref> امروزه، فاصله جدی میان درآمد و هزینه‌ها، عدم قناعت و عطش مصرف‌زدگی، زمینه‌ساز بسیاری از ناسازگاری‌ها بوده و قناعت از عناصر کلیدی آرامش محسوب می‌شود.<ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج1، ص152. </ref> یکی دیگر از زمینه‌های ناسازگاری در روابط زوجین، اختلال در نقش‌های جنسیتی است؛ ساختار فیزیکی زن، متفاوت با هیئت طبیعی مرد بوده و زن، امانت الهی در دست مرد است.<ref>نوری، مستدرك الوسائل، 1408ق، ج‌14، ص255.</ref> از همین رو مرد، سرپرست خانواده<ref>سوره نساء، آیه 34.</ref> و زن، در موقعیت بانوی خانه قرار می‌گیرد. <ref>پاينده، نهج‌الفصاحه، 1382ش، ص614. </ref> امروزه، این نقش‌ها آسیب دیده است. اختلاف در حوزه تصمیم‌گیری، موجب ناسازگاری شده و نقش برتر از مهم‏ترين عوامل نگهدارنده نهاد خانواده‌ است.<ref> ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، 1395ش، ص125.</ref>   

تغییر الگوهای مصرف، فزونی مصرف، ناهماهنگی میان درآمدها و هزینه‌های جاری خانواده‌، تأثیر تکنولوژی‌های نوین همچون شبکه اینترنت، ماهواره و فضای مجازی باعث بروز نسبی ناسازگاری میان زوجین شده است. ناکامی جنسی با ناسازگاری زوجین رابطه مستقیم داشته و پای‌بندی مذهبی آنها با ناسازگاری رابطه معکوس دارد. امروزه هرچند ازدوا‌ج‌ها از روی علاقه صورت گرفته و برخلاف نسل‌های پیشین، دو طرف، شناخت نسبی از یکدیگر دارند، اما در طول زندگی مسائلی رخ می‌دهد که منجر به ناسازگاری میان آنها می‌شود. برخی از زوج‌های امروزی هرچند به‌دلیل وجود فرزندان، برای نرسیدن به‌ مرحله طلاق رسمی تلاش می‌کنند، اما تقریبا نیمی از چنین پیوندهای مشکل‌دار، به‌ ناسازگاری ختم شده و درصد بالایی از مابقی نیز به طلاق عاطفی منجر می‌شوند. برای پیشگیری از وقوع ناسازگاری و کاهش آن در خانواده باید عوامل اصلی ناسازگاری زوجین شناسایی شوند.<ref>بابایی‌فرد و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر برناسازگاری زوجین در زندگی مشترک در خانواده‌های شهر کاشان»، 1402ش، ص52-53.</ref> عوامل اجتماعی با ایجاد اختلال در فرایند جامعه‌پذیری، شخصیت افراد را متأثر می‌سازند. ناسازگاری در واقع ناشی از تعارض در روابط زناشویی بوده <ref>وزیری و عاطفه‌نژاد، «پیش‌بیني تعارضات زناشویي بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه، دشواری در تنظیم هیجاني و تمایز یافتگي خود در زوجین»، 1399ش، ص148.</ref> و محصول مستقیم عدم تفاهم و برداشت‌های منفی زوجین از پیام‌هایی است که در قالب کنش‌های متقابل نمادین به همدیگر منتقل می‌کنند.<ref> بابایی‌فرد و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر برناسازگاری زوجین در زندگی مشترک در خانواده‌های شهر کاشان»، 1402ش، ص56.</ref>  

*قرآن.

*ابراهیمی‌پور، قاسم و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1395ش.

*ابوالحسن ‌تنهایی، حسین و شکربیگی، عالیه، «جهانی شدن، تجدد گرایی و خانواده در ایران (گذار یا فروپاشی)»، مجله جامعه‌شناسی، شماره 10، فروردین 1387ش.

*آزادی، زینب و کیمیایی، سیدعلی، «رابطه توانایی حل مسأله خانواده و باورهای غیرمنطقی با مشکلات و ناسازگاری‌زناشویی»، فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، سال نهم، شماره 36، زمستان 1393ش.

*بابایی‌فرد، اسداله و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر برناسازگاری زوجین در زندگی مشترک در خانواده‌های شهر کاشان»، فصلنامه مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، سال پنجم، شماره 1، بهار 1402ش.

*پاينده‏، ابوالقاسم، نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول، تهران،‏ دنياى دانش، ‏1382ش.

*جمعی از نویسندگان، راهبردهای تحکیم خانواده (مجموعه مقالات)، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک، 1389ش.

*جهاني‌ دولت‌آباد، اسماعيل، «تبيين نظري تعارضات زناشويي با رويكرد پارادايمي» فصلنامه خانواده‌پژوهی، سال سیزدهم، شماره 49، بهار 1396ش.

*حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة،‌ قم، مؤسسه آل‌البيت، ‌1409ق‌.

*حسینی کامکار، الناز و دیگران، «اثربخشی آموزش تغییر سبک‌زندگی در ارتقای سلامت روان و حل تعارضات زوجین با ناسازگاری زناشویی»، فصلنامه نسیم تندرستی، دوره 2، شماره 2، پاییز 1392ش.

*خوشنویس، ناهید، «رسانه و سبک‌زندگی»، مجله روابط عمومی، شماره 73، مهر 1389ش.

*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.

*رازی، فخرالدین ، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.

*ریحانی، حمید، شناخت و انتخاب در خواستگاری، تهران، بعثت، 1389ش.

*سجادی، سیدابراهیم، «همگرایی و فروپاشی نهاد خانواده در قرآن»، مجله پژوهش‌های قرآنی، شماره 37، بهار و تابستان 1383ش.

*سگالن، مارتن، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، ترجمه حمید الیاسی، تهران، مرکز، 1388ش.

*صدوق‏، محمد، أمالي‏، بيروت‏، اعلمى‏، 1400ق.

*صدوق، محمّد، من لايحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.

*طبا‌طبایي، سيد محمدحسين، الميزان، ترجمه سيد محمدباقر موسوي‌‌ همداني، قم، جامعه ‌مدرسين، 1363ش.

*طبرسی، حسن بن فضل، مكارم الأخلاق‏، قم، رضى‏، 1370ش.

*عطاردى، عزيزالله، ‏مسند الإمام الرضا‏، مشهد، آستان قدس، 1406ق‏.

*فقيهي، علي‌نقي، تربيت جنسي از منظر قرآن و احاديث، قم، دارالحديث، 1388ش.

*قرشى، سيد على‌اكبر، قاموس قرآن، تهران، ‏دارالكتب الإسلامية، 1371ش‏.

*مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، بيروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410‍ق.

*محبی، محمدعارف، «تجدد؛ نابسامانی ازدواج و تشکیل خانواده»، دو فصلنامه مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، شماره 1، بهار و تابستان 1398ش.

*موسوی، سیده فاطمه و دهشیری، غلامرضا، «نقش فاصلة بین انتظارات و واقعیت رابطة زناشویی در رضایت زناشویی زنان و مردان شهر تهران»، مجله مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال 13، شماره 2، تابستان 1394ش.

*نورى، میرزاحسین، مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1408ق.‏

*وزیری، نیوشا و نامقی‌عاطفه‌نژاد، محمد، «پیش‌بیني تعارضات زناشویي بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه، دشواری در تنظیم هیجاني و تمایز یافتگي خود در زوجین»، مجله زن و مطالعات خانواده، شماره 49، پاییز 1399ش.