بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''باروری'''؛
'''باروری'''؛ ظرفیت تولید مثل در زنان و عوامل موثر بر آن.
 
در گذشته نرخ باروری بالا بود و با میزان بالای مرگ و میر خنثی می‌شد و تاثیر زیادی بر افزایش جمعیت نداشت. اما اکنون باروری با شیوه‌های نوین و به صورت ارادی کنترل می‌شود که کاهش و پیری جمعیت را در بسیاری از کشورها به دنبال داشته است.


==مفهوم شناسی==
==مفهوم شناسی==
باروری در لغت به معنای آبستنی و حمل است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C دهخدا، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> در فرهنگستان به معنای امکان تولید مثل و در دانش جمعیت‌شناسی به معنای تولد فرزند زنده است.<ref>[https://vajehyab.com/farhangestan/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C?q=%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C «باروری»، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
باروری در لغت به معنای آبستنی و حمل است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C دهخدا، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> در فرهنگستان به معنای امکان تولید مثل و در دانش جمعیت‌شناسی به معنای تولد فرزند زنده است.<ref>[https://vajehyab.com/farhangestan/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C?q=%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C «باروری»، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> [[نرخ باروری]] در ایران و بسیاری از کشورهای جهان کاهش یافته است.


==عوامل اجتماعی مؤثر بر كاهش [[باروری]] ==
==عوامل اجتماعی مؤثر بر كاهش [[باروری]]==
# '''شهرنشینی:''' یكی از شاخصه‌های زندگی مدرن، شهرگرایی است. بـی‌شـک شـهرها، مولـد نـوع خـاص از مناسـبات اجتمـاعی و [[خانواده|خانوادگی]] هستند. توسعه شهرهای مدرن، تأثیر شایانی بر عادت‌ها، شیوه‌های رفتار، الگوهای اندیشه و احساس بر جای می‌گذارند. به موازات كاهش روستانشـینی و افـزایش  شهرنشـینی، الگوی [[خانواده]] شهری هسته‌ای نیز گسترش می‌یابد.  
#'''شهرنشینی:''' یكی از شاخص‌های زندگی مدرن، شهرگرایی است. بـی‌شـک شـهرها، مولـد نـوع خـاص از مناسـبات اجتمـاعی و [[خانواده|خانوادگی]] هستند. توسعه شهرهای مدرن، تأثیر شایانی بر عادت‌ها، شیوه‌های رفتار، الگوهای اندیشه و احساس بر جای می‌گذارند. به موازات كاهش روستانشـینی و افـزایش  شهرنشـینی، الگوی [[خانواده]] شهری هسته‌ای نیز گسترش می‌یابد.
# '''گسترش سطح سواد و تحصیلات:''' یكی از مهم‌ترین شاخص‌های نوسازی، گسترش سطح سواد و تحصـیلات اسـت كـه پیامـدهای بسـیاری را بـر ساخت‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی به دنبال داشته است. اثر بخشی مؤثر میزان تحصیلات بالا بر افزایش سن [[ازدواج]]، به ویژه سن [[ازدواج]] [[زنان]] در مطالعات زیادی بررسی شده است.
#'''گسترش سطح سواد و تحصیلات:''' یكی از مهم‌ترین شاخص‌های نوسازی، گسترش سطح سواد و تحصـیلات اسـت كـه پیامـدهای بسـیاری را بـر ساخت‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی به دنبال داشته است. اثر بخشی مؤثر میزان تحصیلات بالا بر افزایش سن [[ازدواج]]، به ویژه سن [[ازدواج]] [[زنان]] در مطالعات زیادی بررسی شده است.


در این مطالعات، بر این مسئله تأكید شده است كه نوسازی از طریق گسترش تحصیلات عمومی و فراهم كردن امكانـات حضـور در فعالیـت‌هـای  بیـرون از خانـه، موقعیت [[زنان]] را بهبود بخشیده است. موقعیت بهبودیافته [[زنان]]، با افزایش سن [[ازدواج]]، كاهش فاصـله  سنی بـین [[زوج|زوجین]]، افزایش قدرت تصمیم گیری در [[خانواده]] و كاهش باروری همراه بوده است. اثر سواد بر كاهش سطح باروری، به عنوان عاملی مهم در بین كلیه اقوام و قومیت‌ها نیز به روشنی آشـكار اسـت. بعد نگارنده به تبیین رابطه تحصیلات و کاهش [[باروری]] می‌پردازد. در تبیین رابطه میان باروری و تحصیلات، سه مؤلفه شناختی، نگرشی و اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد.     
در این مطالعات، بر این مسئله تأكید شده است كه نوسازی از طریق گسترش تحصیلات عمومی و فراهم كردن امكانـات حضـور در فعالیـت‌هـای  بیـرون از خانـه، موقعیت [[زنان]] را بهبود بخشیده است. موقعیت بهبودیافته [[زنان]]، با افزایش سن [[ازدواج]]، كاهش فاصـله  سنی بـین [[زوج|زوجین]]، افزایش قدرت تصمیم گیری در [[خانواده]] و كاهش باروری همراه بوده است. اثر سواد بر كاهش سطح باروری، به عنوان عاملی مهم در بین كلیه اقوام و قومیت‌ها نیز به روشنی آشـكار اسـت. بعد نگارنده به تبیین رابطه تحصیلات و کاهش [[باروری]] می‌پردازد. در تبیین رابطه میان باروری و تحصیلات، سه مؤلفه شناختی، نگرشی و اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد.     
# '''افزایش سن [[ازدواج]]:'''[[ازدواج]]، شالوده تشکیل [[خانواده]] بوده که از طریق آن کارکرد تولید مثل و فرزند‌آوری آغاز می‌شود. یکی از عوامل مهم در دگرگونی کنش باروری، بخصوص در مورد [[زنان]]، سن [[ازدواج]] است. زمان [[ازدواج]]، به علت ارتباط نزدیک و بلافصل با باروری، به صورت گسترده‌ای مورد توجه جمعیت شناسان قرار گرفته است. ارتباط زناشویی بین دو نفر در قالب [[ازدواج]]، مشروط به توافق جمعی درباره آن است. قواعد اجتماعی حاكم بر [[ازدواج]]، تعیین‌كننده اصلی زمان [[ازدواج]] اند.
#'''افزایش سن [[ازدواج]]:'''[[ازدواج]]، شالوده تشکیل [[خانواده]] بوده که از طریق آن کارکرد تولید مثل و فرزند‌آوری آغاز می‌شود. یکی از عوامل مهم در دگرگونی کنش باروری، بخصوص در مورد [[زنان]]، سن [[ازدواج]] است. زمان [[ازدواج]]، به علت ارتباط نزدیک و بلافصل با باروری، به صورت گسترده‌ای مورد توجه جمعیت شناسان قرار گرفته است. ارتباط زناشویی بین دو نفر در قالب [[ازدواج]]، مشروط به توافق جمعی درباره آن است. قواعد اجتماعی حاكم بر [[ازدواج]]، تعیین‌كننده اصلی زمان [[ازدواج]] اند.
# '''رشد [[طلاق]]:''' [[طلاق]] در حقیقت، گونه‌ای از گسیختگی [[خانواده]] است. و اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که استحکام [[رابطه زناشویی]] از بین رفته، میان [[زن]] و [[شوهر]] ناسازگاری و تنش به وجود می‌آید. در گذشته [[ازدواج]] آسان و [[طلاق]] سخت بود اما در دوره جدید [[ازدواج]] سخت و [[طلاق]] آسان شده است.امروزه [[طلاق]] پدیده‌ای اجتماعی است که نه تنها بر چگونگی مناسبات افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه آسیب‌های جبران ناپذیری را بر جامعه وارد می‌سازد.
#'''رشد [[طلاق]]:''' [[طلاق]] در حقیقت، گونه‌ای از گسیختگی [[خانواده]] است. و اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که استحکام [[رابطه زناشویی]] از بین رفته، میان [[زن]] و [[شوهر]] ناسازگاری و تنش به وجود می‌آید. در گذشته [[ازدواج]] آسان و [[طلاق]] سخت بود اما در دوره جدید [[ازدواج]] سخت و [[طلاق]] آسان شده است.امروزه [[طلاق]] پدیده‌ای اجتماعی است که نه تنها بر چگونگی مناسبات افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه آسیب‌های جبران ناپذیری را بر جامعه وارد می‌سازد.
#تغییر الگوی [[خانواده]] از گسترده به هسته‌ای: ساختار [[خانواده]] و نوع آن، نیز از عوامل تأثیرگذار بر رفتار باروری است. به عبارت دیگـر، گسـترده یـا هسـته‌ای بـودن [[خانواده]]، عواملی هستند كه نگرش والدین را در مورد شمار فرزندان، بنا بـه دلائـل اقتصـادی، اجتمـاعی و فرهنگـی،  تحت تأثیر قرار می‌دهند. این رابطه را از چند جهت می‌توان مورد بررسی قرار داد، که نگارنده در مقاله آن را تبیین کرده است.
#تغییر الگوی [[خانواده]] از گسترده به هسته‌ای: ساختار [[خانواده]] و نوع آن، نیز از عوامل تأثیرگذار بر رفتار باروری است. به عبارت دیگـر، گسـترده یـا هسـته‌ای بـودن [[خانواده]]، عواملی هستند كه نگرش والدین را در مورد شمار فرزندان، بنا بـه دلائـل اقتصـادی، اجتمـاعی و فرهنگـی،  تحت تأثیر قرار می‌دهند. این رابطه را از چند جهت می‌توان مورد بررسی قرار داد، که نگارنده در مقاله آن را تبیین کرده است.
# '''غلبه فضای گفتمانی كم فرزندآوری:''' مراد از فضای گفتمانی کم فرزندآوری، آن دسته از مفاهیم، معانی و احکامی است که در تفسیرهای اعضای جامعه پیرامون جمعیت و فرزندآوری وجود دارد. منابع نهادی در خصوص مسئله جمعیت، تلاش می‌كنند در ارائه صورت‌بندی جدید بـین جمعیـت، اقتصاد، وضعیت اقتصادی خانوار، جمعیت و محیط زیست، جمعیت و منـابع، جمعیـت و فضـای زنـدگی، جمعیـت و توسعه و... ارتباط برقرار كنند. و گفتمان کم فرزندآوری زمینه را برای اشاعه گونه‌ای از تفکر عقلانی در برابر اندیشه مبتنی بر سنت‌های اجتماعی و فرهنگی پیرامون فرزندآوری فراهم می‌آورد. که در این جا به توضیح مفاهیم گفتمان کم فرزندآوری، محوریت کیفیت فرزندان در برابر کمیت آنان، خود حمایت‌گری [[زنان]]، چالش‌زدایی از مدیریت [[خانواده]] و منابع نهادی که در این قسمت هم به نهادهای بهداشتی، نهادهای دینی و نهادهای آموزشی، رسانه‌های ارتباطی پرداخته می‌شود.
#'''غلبه فضای گفتمانی كم فرزندآوری:''' مراد از فضای گفتمانی کم فرزندآوری، آن دسته از مفاهیم، معانی و احکامی است که در تفسیرهای اعضای جامعه پیرامون جمعیت و فرزندآوری وجود دارد. منابع نهادی در خصوص مسئله جمعیت، تلاش می‌كنند در ارائه صورت‌بندی جدید بـین جمعیـت، اقتصاد، وضعیت اقتصادی خانوار، جمعیت و محیط زیست، جمعیت و منـابع، جمعیـت و فضـای زنـدگی، جمعیـت و توسعه و... ارتباط برقرار كنند. و گفتمان کم فرزندآوری زمینه را برای اشاعه گونه‌ای از تفکر عقلانی در برابر اندیشه مبتنی بر سنت‌های اجتماعی و فرهنگی پیرامون فرزندآوری فراهم می‌آورد. که در این جا به توضیح مفاهیم گفتمان کم فرزندآوری، محوریت کیفیت فرزندان در برابر کمیت آنان، خود حمایت‌گری [[زنان]]، چالش‌زدایی از مدیریت [[خانواده]] و منابع نهادی که در این قسمت هم به نهادهای بهداشتی، نهادهای دینی و نهادهای آموزشی، رسانه‌های ارتباطی پرداخته می‌شود.
# '''نقش مذهب در تحولات [[باروری]]:''' بی‌تردید، دین ازجمله تأثیرگذارترین نهادهای اجتماعی است كه در تحولات زندگی بشـر، دارای نقـش برجسـته اسـت. دگرگونی‌های [[خانواده]] از جمله کاهش [[باروری]] در جوامع معاصر، به ویژه در جوامع صنعتی را نیز باید در ارتباط تنگاتنگ با وضعیت و جایگاه دین و ارزش‌های معنوی تبیین کرد. مذهب از سه طریق عمده بر رفتار باروری، تأثیر می‌گذارد، که عبارت از: ارزش‌های و هنجارهای مذهبی، نهادهای مذهبی، هویت مذهبی می‌باشد.  
#'''نقش مذهب در تحولات [[باروری]]:''' بی‌تردید، دین ازجمله تأثیرگذارترین نهادهای اجتماعی است كه در تحولات زندگی بشـر، دارای نقـش برجسـته اسـت. دگرگونی‌های [[خانواده]] از جمله کاهش [[باروری]] در جوامع معاصر، به ویژه در جوامع صنعتی را نیز باید در ارتباط تنگاتنگ با وضعیت و جایگاه دین و ارزش‌های معنوی تبیین کرد. مذهب از سه طریق عمده بر رفتار باروری، تأثیر می‌گذارد، که عبارت از: ارزش‌های و هنجارهای مذهبی، نهادهای مذهبی، هویت مذهبی می‌باشد.
#'''نقش رسانه‌ها:'''یکی از حوزه‌های مهم [[خانواده]] متأثر از فرایند رسانه‌ای شدن، رفتار باروری است. بی‌شک توسعه وسایل ارتباطی از قبیل رادیو، تلویزیون و تلفن، حتی در دوردست ترین نقاط کشور، به ویژه در مناطق روستایی و محروم، از یک سو نقش مهمی در توسعه آگاهی عموم و افزایش رفاه مردم داشته و از سوی دیگر، توسعه ارتباطات رابطۀ مستقیمی با به کار بردن روش‌های پیشگیری از [[بارداری]] در جامعه دارد. که در این جا به توضیح؛ شیوه‌های تأثیر رسانه بر رفتار [[باروری]]، بازنمایی تصویر [[خانواده]] در رسانه، فراغت رسانه‌ای و کم فرزند آوری و تغییر نگرش [[زنان]] و دختران درباره بدن و زیبایی پرداخته می‌شود.
#'''نقش رسانه‌ها:'''یکی از حوزه‌های مهم [[خانواده]] متأثر از فرایند رسانه‌ای شدن، رفتار باروری است. بی‌شک توسعه وسایل ارتباطی از قبیل رادیو، تلویزیون و تلفن، حتی در دوردست ترین نقاط کشور، به ویژه در مناطق روستایی و محروم، از یک سو نقش مهمی در توسعه آگاهی عموم و افزایش رفاه مردم داشته و از سوی دیگر، توسعه ارتباطات رابطۀ مستقیمی با به کار بردن روش‌های پیشگیری از [[بارداری]] در جامعه دارد. که در این جا به توضیح؛ شیوه‌های تأثیر رسانه بر رفتار [[باروری]]، بازنمایی تصویر [[خانواده]] در رسانه، فراغت رسانه‌ای و کم فرزند آوری و تغییر نگرش [[زنان]] و دختران درباره بدن و زیبایی پرداخته می‌شود.
==پانویس==
==پانویس==