| خط ۵: | خط ۵: | ||
خرافه، به‌معنای افسانه، باور به سعد و نحس، سخن بیهوده، اعمال و عقاید خلاف عقل است و گاهی با طلسم یا جادو، همراه می‌شود.<ref>ع[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf شایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص366.]</ref> خرافات، باورهای ناسازگار با علم و دین هستند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1558354454-9502-71-8.pdf ستوده‌فر و جدیدی، «تحلیلی جامعه‌شناختی بر خرافه‌گرایی دینی در عصر مرشد شاهان صفوی«، 1397ش، ص141.]</ref> از نظر پارتو، خرافه کنش غیرمنطقی است که بین وسایل و هدف آن، نسبتی وجود ندارد، اما کنشگر تصور می‌کند که با این کار به نتیجـة مطلـوب خود می‌رسد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf عشایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص364.]</ref> برخی بر این باورند که باورها و اعمال همه انسان‌ها با سطحی از خرافه، درآمیخته است و فقط می‌توان گفت بعضی‌ها در مقایسه با دیگران بیشتر یا کمتر خرافاتی هستند.<ref>[https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_5994_f55340ed2a97e37616c7ae0379d4cfc2.pdf افشانی و شیخ علیشاهی، «عوامل اجتماعی_فرهنگی مرتبط با گرایش به خرافات در بین زنان ساکن در مناطق حاشیه‌اي شهر یزد» 1400ش، ص53.]</ref> بسیاری از باورهــای خرافی، ریشه در اسطوره و افسانه‌های تاریخی داشته و به‌دلیل کارکردهای اجتماعی تداوم می‌یابند.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf عشایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص364.]</ref> خرافات بر پایه‌های ترس، شگفتی و جهل استوار است و تفاوت در این امور تاثیر جنسیت در خرافه را موجه می‌سازد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/614064/ شریفی یزدی، «چرا زنان میل بیشتری به باورهای خرافی دارند تا مردان؟»، در وب‌سایت شفقنا.] </ref> | خرافه، به‌معنای افسانه، باور به سعد و نحس، سخن بیهوده، اعمال و عقاید خلاف عقل است و گاهی با طلسم یا جادو، همراه می‌شود.<ref>ع[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf شایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص366.]</ref> خرافات، باورهای ناسازگار با علم و دین هستند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1558354454-9502-71-8.pdf ستوده‌فر و جدیدی، «تحلیلی جامعه‌شناختی بر خرافه‌گرایی دینی در عصر مرشد شاهان صفوی«، 1397ش، ص141.]</ref> از نظر پارتو، خرافه کنش غیرمنطقی است که بین وسایل و هدف آن، نسبتی وجود ندارد، اما کنشگر تصور می‌کند که با این کار به نتیجـة مطلـوب خود می‌رسد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf عشایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص364.]</ref> برخی بر این باورند که باورها و اعمال همه انسان‌ها با سطحی از خرافه، درآمیخته است و فقط می‌توان گفت بعضی‌ها در مقایسه با دیگران بیشتر یا کمتر خرافاتی هستند.<ref>[https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_5994_f55340ed2a97e37616c7ae0379d4cfc2.pdf افشانی و شیخ علیشاهی، «عوامل اجتماعی_فرهنگی مرتبط با گرایش به خرافات در بین زنان ساکن در مناطق حاشیه‌اي شهر یزد» 1400ش، ص53.]</ref> بسیاری از باورهــای خرافی، ریشه در اسطوره و افسانه‌های تاریخی داشته و به‌دلیل کارکردهای اجتماعی تداوم می‌یابند.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf عشایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص364.]</ref> خرافات بر پایه‌های ترس، شگفتی و جهل استوار است و تفاوت در این امور تاثیر جنسیت در خرافه را موجه می‌سازد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/614064/ شریفی یزدی، «چرا زنان میل بیشتری به باورهای خرافی دارند تا مردان؟»، در وب‌سایت شفقنا.] </ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
خرافه‌گرایی همزاد با شکل‌گیری اولین جوامع بشری بوده و گسترة آن تمام فرهنگ‌ها را در برمی‌گیرد. امروزه در عصر علم و فن‌آوری نیز اعتقاد به باورهای خرافی وجود دارد <ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/11/05/632254/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 «خرافه‌گرایی و زنان عصر قاجار!»، در خبرگزاری تسنیم.]</ref> و مدرنیته، گونه‌های خاصی از خرافه‌گرایی را تشدید کرده است.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/112327/%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D9%85% میرزاده، «چطور رسانه‌ها به آتش خرافات در زنان دامن می‌زنند»، در وب‌سایت شهرآرانیوز.]</ref> | خرافه‌گرایی همزاد با شکل‌گیری اولین جوامع بشری بوده و گسترة آن تمام فرهنگ‌ها را در برمی‌گیرد. امروزه در عصر علم و فن‌آوری نیز اعتقاد به باورهای خرافی وجود دارد<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/11/05/632254/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 «خرافه‌گرایی و زنان عصر قاجار!»، در خبرگزاری تسنیم.]</ref> و مدرنیته، گونه‌های خاصی از خرافه‌گرایی را تشدید کرده است.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/112327/%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D9%85% میرزاده، «چطور رسانه‌ها به آتش خرافات در زنان دامن می‌زنند»، در وب‌سایت شهرآرانیوز.]</ref> خرافات در ادوار مختلف تاریخی از طریق طالع‌بینی، اخترشناسی و باورهای ماورائی در باورهای مردم رسوخ کرده است و برخی مردم به‌خصوص زنان برای حل مشکلات زندگی خود به انواع طلسم، جادو، الواح، تندیس‌ها، اندام حیوانات، اشیای مختلف و گیاهان تمسک می‌کردند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/11/05/632254/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 «خرافه‌گرایی و زنان عصر قاجار!»، در خبرگزاری تسنیم.]</ref> | ||
==دیدگاه‌ها دربارۀ خرافه‌گرایی== | ==دیدگاه‌ها دربارۀ خرافه‌گرایی== | ||
خرافه‌گرایی از منظرهای متفاوت تحلیل شده، اما در نظریه‌های جامعه‌شناسی بازتاب جدی‌تر داشته است؛ خرافه‌گرایی از منظر تفکر مدرن، ناشی از سنت، تقدیرگرایی، انزوای محلی، فقر فرهنگی، عدم نوگرایی و کاهش سرمایه اجتماعی فرامحلی است. آگوست کنت برای ساختن جامعه عقلانی بر تغییر ذهنیت خرافی انسان‌ها تأکید می‌کند. ماکس وبر به موضوع کنش‌های عقلانی و سنتی اشاره کرده و با دسته‌بندی خرافات در کنش‌های سنتی، دوران مدرن را عصر خردورزی و افسون‌زدایی از جهان می‌داند. راجرز با مفهوم خرده فرهنگ، تقدیرگرایی برخی جوامع را تحلیل کرده و گزارش می‌کند که بومیان آنها اتفاقات محیطی را ناشی از مداخلة نیروهای مافوق بشری می‌دانند. لذا خصیصة بی‌ارادگی، بدگمانی، تسلیم و گریز در بین آنها رایج است. اینگلهارت نیز احساس ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی را به خرافات پیوند می‌زند. <ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf عشایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص368-367.] </ref> بر اساس نظريـة شـكاف مالينوفسـكي، هدف از رفتار خرافی پر كردن خلأ ناشناخته‌ها در موقعيتي تصادفي و اتفاقي براي كاهش اضطراب است. بر مبنای این نگرش‌ها، خرافات محصول ذهنیت بسته و فشارهای اجتماعی است و زنان به‌دلیل ویژگی‌های طبیعی و فرودستی اجتماعی، بیشتر از مردها در معرض فشارهای اجتماعی و روانی قرار داشته و به همین دلیل گرایش بیشتر به خرافات پیدا می‌کنند.<ref>[https://www.jgfs.ir/article_146738_d378a57fd8ac36be2f4e747b5ec529aa.pdf رستگار و ولي‌پور، «خرافــه‌گرایی و ارطبات آن با برخی پارامترهای اجتماعی در میان زنان شهر بندر عباس»، 1400ش، ص146-145.]</ref> | خرافه‌گرایی از منظرهای متفاوت تحلیل شده، اما در نظریه‌های جامعه‌شناسی بازتاب جدی‌تر داشته است؛ خرافه‌گرایی از منظر تفکر مدرن، ناشی از سنت، تقدیرگرایی، انزوای محلی، فقر فرهنگی، عدم نوگرایی و کاهش سرمایه اجتماعی فرامحلی است. آگوست کنت برای ساختن جامعه عقلانی بر تغییر ذهنیت خرافی انسان‌ها تأکید می‌کند. ماکس وبر به موضوع کنش‌های عقلانی و سنتی اشاره کرده و با دسته‌بندی خرافات در کنش‌های سنتی، دوران مدرن را عصر خردورزی و افسون‌زدایی از جهان می‌داند. راجرز با مفهوم خرده فرهنگ، تقدیرگرایی برخی جوامع را تحلیل کرده و گزارش می‌کند که بومیان آنها اتفاقات محیطی را ناشی از مداخلة نیروهای مافوق بشری می‌دانند. لذا خصیصة بی‌ارادگی، بدگمانی، تسلیم و گریز در بین آنها رایج است. اینگلهارت نیز احساس ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی را به خرافات پیوند می‌زند. <ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_4515_f6b0645ccc526ca2ff810a95564c7cec.pdf عشایری و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازة زمانی 1388 الی1397»، 1401ش، ص368-367.] </ref> بر اساس نظريـة شـكاف مالينوفسـكي، هدف از رفتار خرافی پر كردن خلأ ناشناخته‌ها در موقعيتي تصادفي و اتفاقي براي كاهش اضطراب است. بر مبنای این نگرش‌ها، خرافات محصول ذهنیت بسته و فشارهای اجتماعی است و زنان به‌دلیل ویژگی‌های طبیعی و فرودستی اجتماعی، بیشتر از مردها در معرض فشارهای اجتماعی و روانی قرار داشته و به همین دلیل گرایش بیشتر به خرافات پیدا می‌کنند.<ref>[https://www.jgfs.ir/article_146738_d378a57fd8ac36be2f4e747b5ec529aa.pdf رستگار و ولي‌پور، «خرافــه‌گرایی و ارطبات آن با برخی پارامترهای اجتماعی در میان زنان شهر بندر عباس»، 1400ش، ص146-145.]</ref> | ||
