جنسیت در مکان‌های تفریحی: تفاوت میان نسخه‌ها

تفکیک جنسیتی در اماکن تفریحی به‌عنوان بخشی از عرصه‌ عمومی، در انگاره‌های مختلف به‌گونه‌های متفاوتی توجیه می‌شود که مخرج مشترک آنها تأمین عدالت جنسیتی در حوزۀ اوقات فراغت به نفع زنان است. فضاهای تفریحی عمدتاً مردانه بوده و زنان را در معرض تهدید قرار می‌دهند. ایجاد پارک‌های مخصوص بانوان در ایران نشان می‌دهد که زنان با گذراندن اوقات فراغت خود در آنها بیشترین لذت را تجربه می‌کنند.

فضاي اجتماعي، قلمروي است كه زندگي فرهنگی جامعه در آن هدايت مي‌شود. فضا شكل‌هايي از كنش متقابل را ترغيب یا منع کرده و ساختارهايي اجتماعي را پديد مي‌آورد.<ref>[https://jwica.ut.ac.ir/article_82964_a9a834ac2c51a48d4887e19e96dc740c.pdf ايماني و نرسيسيانس، «تفكيك جنسيتي فضاي شهري و روابط صميمانة بين‌جنسيتي: مطالعة مقايسه‌اي تفكيك منعطف و غيرمنعطف»، 1400ش، ص213.]</ref> لیپتون، فضای عمومی را به‌عنوان «اتاق زندگی بیرونی» و «مرکز تفریح و فراغت بیرون از خانه» تعریف می‌کند.<ref>[https://www.jgeoqeshm.ir/article_89025_33998640f6917f60bf4851b8b4ef8719.pdf سلیمانی و دیگران، «طراحی فضاهای شهری با ارزیابی نگرش جنسیتی(مطالعه موردی: پارک بانوان نرگس ارومیه)»، 1398ش، ص160.]</ref>  

مکان تفریحی دارای دو مؤلفه ايمنی و امنیت است؛ مؤلفه ايمنی، اشاره به عوامل محیطی دارد که در صورت عدم تأمین شرایط مطلوب وقوع حوادث اجتناب‌ناپذير می‌شود و مؤلفۀ امنیت ناظر به جرايم علیه اشخاص و اموال آنها است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/477445/fa#downloadbottom کلانتری‌خلیل‌آباد و دیگران، «برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری مبتنی برتفکیک جنسیتی با رویکردCPTED (نمونه موردی: محله فرهنگیان، شهر بناب»، 1392ش، ص17.]</ref> تفکیک جنسیتی در اماکن تفریحی، فراینـدی است که به‌منظور تأمین امنیت و جلوگیری از اختلاط غیر ضروري زن و مرد، اعمال می‌شود. تفکیک جنسیتی گاهی دستوری و قانونی و در مواردی بـه‌صورت اختیاری انجام می‌شود.<ref>[https://jsoa.sbu.ac.ir/article_99214_435271cb9c1f6e8ac7469d3bf90e909d.pdf تولایی و دیگران، «بررسی رضایت‌مندي از تفکیک جنسیتی در فضاهاي عمومی )با تکیه بر پاركها)»، 1394ش، ص33.]</ref>  

امروزه در انگاره‌های غربی؛ اختلاط زن و مرد در تمام عرصه‌های عمومی، طبیعی تلقی می‌شود؛ اما به‌دلیل تفاوت‌های جنسی، تفکیک جنسیت در برخی عرصه‌ها بر مبنای یکی از الگوهای اجباری، قانونی و اختیاری اعمال می‌شود.

اسلام باتوجه به تفاوت‌هایی در ساختار فیزیکی، دستگاه‌های روانی و ادراکی و به تبع آنها نقش‌های متفاوت زنان و مردان در عرصه زندگی، معتقد به حریم جنسیتی است.<ref>. مطهرى، مجموعه آثار (مسأله حجاب)، 1377ش، ج‏19، ص551.</ref> اسلام تمایل طبیعی زن به زینت و جلوه‌گری را به رسمیت شناخته،<ref>سوره زخرف، آیه 18.</ref> همان‌گونه که ورزش اختصاصی زنان را ضروری می‌داند، سالن‌های عروسی جداگانه و دیگر اماکن تفریحی منحصراً زنانه را نیز از نیازهای آنها می‌شمارد. زنان به مکان‌های تفریحی‌ای نیازمندند که بتوانند با هویت زنانگی خود بدون هیچ‌گونه مزاحمتی در آنها حضور یابند. از سوی دیگر؛ زنان در برابر آسیب‌های اخلاقی و حیثیتی، آسیب‌پذیرتر از مردان بوده و بیشتر در معرض خودنمایی قرار دارند؛ پس همان‌گونه که آسیب‌پذیرتر بودن زن در قوای بدنی موجب حق ورزش اختصاصی و تفکیکی می‌شود؛ تفاوت در قوای جنسی و عاطفی‌اش نیز چنین حقی را برایش ثابت می‌کند؛<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/419727/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%88-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%BA%D8%B1%D8%A8 قنبریان، «منطق جداسازی سالن‌های مردانه و زنانه در ایران و غرب!»، خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref> منتها گذران اوقات فراغت همانند فعالیت‌های دیگر، تابع مقررات حاکم بر جامعه است. اسلام حضور زنان در اماکن تفریحی را همراه با شرایطی بلا مانع می‌داند و یکی از مهم‌ترین این شرایط رعایت عفت و حجاب است، به‌همین دلیل موضوع تفکیک فضاهای تفریحی زنان و مردان در جوامع اسلامی موضوعیت جدی می‌یابد.<ref>[https://jwdp.ut.ac.ir/article_29482_7cf6b7d3f32872c369c42a3b0960648e.pdf پوراحمد و سالاروندیان، «روند تحولات تاریخی فضاهای گذران اوقات فراغت زنان از قاجاریه تاکنون در شهر تهران»، 1391ش، ص53- 52.]</ref>  

تفکیک جنسیت از موضوعات مورد توجه فمینیسم است؛ برخی فیمنیست‌ها، ایجاد اماکن تفریحی برای بانوان را موجب همبستگی‌ بیشتر و تقویت تفکرات فمینیستی در آنان می‌دانند. دیدگاه دوم؛ تفکیک جنسیتی در فضاهاي عمومی و وارد کردن زنان به عرصۀ خصوصی را باعث فاصله‌گرفتن آنها از عرصه‌هاي عمومی دانسته و معتقدند؛ در هـیچ مکـان عمـومی نباید جداسازي صورت گیرد؛ چرا که باعث کاهش حضور زنان در فضاي عمومی و مردانه‌شدن هرچه بیشتر این فضا می‌شود؛<ref>[https://jsoa.sbu.ac.ir/article_99214_435271cb9c1f6e8ac7469d3bf90e909d.pdf تولایی و دیگران، «بررسی رضایت‌مندي از تفکیک جنسیتی در فضاهاي عمومی )با تکیه بر پاركها)»، 1394ش، ص40-41.]</ref> آنها؛ تفکیک جنسیت در اماکن تفریحی را بازتابی از نگاه مردسالارانه در نهاد خانواده می‌دانند که منجر به بازتولید آن در حوزه‌های عمومی می‌شود و نشانه‌های آن را در توجیهات طرفداران تفکیک جنسیت جست‌وجو می‌کنند.<ref>[http://www.isa.org.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D8%A7/378-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA/3740-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%B5%D9%87-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C اعزازی، «تفکیک جنسیتی در عرصه عمومی»، وب‌سایت انجمن جامعه‌شناسی ایران.]</ref>

کریستین میران و آلما یانگ؛ تفکیک جنسیت در اماکن تفریحی را از این جهت مطلوب می‌دانند که فضای مختلط را مردانه و تهدیدی برای زنان دانسته و معتقدند که زندگی زنان در فضاهای شهری عمدتاً توسط مرزهای رویت‌پذیر و نامرئی که با ساختارهای جداکنندۀ شهر به لحاظ جنسیتی مربوط می‌شوند، شکل می‌پذیرند. خشونت در برابر زنان یکی از مکانیزم‌های این دوگانگی به‌شمار می‌رود؛ زیرا زنان را در فضاهای عمومی درگیر ترس کرده و به مردها اجازه اعمال خشونت می‌دهد. زنانی که وارد فضاهای عمومی با غلبه مردان می‌شوند، ممکن است محدودیت‌های بیشتری را تجربه کنند.<ref>[https://upk.guilan.ac.ir/article_3280_05ddca7eb6ee61a0fceeca75f343e902.pdf اسدی محل‌چالی و دیگران، «بیین فرهنگ جنسیتی فضا در گذرهای شهر اسلامی- ایرانی»، 1398ش، ص22.]</ref>