حق وفاداری: تفاوت میان نسخه‌ها

ایجاد اعتماد و ارتباط سالم بین زوجین، آرامش فردی، تحکیم زندگی زناشویی و حفظ عفت اجتماعی را به‌دنبال دارد. از این رو وفاداري زن و شوهر که از راه‌هاي حفظ و ایجاد اعتماد بین زوجین است، در منابع دینی و علمی بسیار مورد تأکید قرار گرفته و برای روابط فرازناشویی و نامشروع زوجین، پاسخ‌های حدی و تعزیری تعیین شده است. در این میان روابط مشروع مردان در قالب ازدواج دائم یا موقت اگرچه فی نفسه فاقد ممنوعیت است، اما از آنجا که تخریب و تزلزل خانواده را به‌دنبال دارد، با طرح بیم از عدم اجرای عدالت، ورود مردان به این بستر را با مانع مواجه ساخته است، تا با تضمین وفاداری شوهر، خانواده از مسیر تعالی و تحقق عدالت و صداقت خارج نشود.

وﻓﺎ از رﯾﺸﻪ «وفی» به‌معنای چیزی را به کمال رﺳﺎﻧﺪن <ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص31.]</ref> و در لغت به‌معنای درستی، صداقت و راستی است. باوفا بودن یعنی در دوستی، زناشویی یا خدمت به مردم صادق و صمیمی بودن<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D9%88%D9%81%D8%A7 دهخدا، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> و در اصطلاح به‌معنای التزام در پیمان زناشویی و پایداری در همبستگی عاطفی و جنسی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص31.]</ref> ﻋﻬﺪ، به‌معنای ﺣﻔﻆ و نگهداری پی در پی از چیزی است و وﻓﺎي ﺑﻪ ﻋﻬﺪ به این معنا است که عهد بدون کم و کاﺳﺖ و مطﺎﺑﻖ وﻋﺪه اﻧﺠﺎم ﺷﻮد.<ref>[https://lib.eshia.ir/15362/1/350 راﻏﺐ اﺻﻔﻬﺎنی، المفردات فی غریب القرآن، 1404ق، ج1، ص351.]</ref> بنابراین پایداری در دوستی و به سر بردن عهد و پیمان را وفاداری<ref>[https://vajehyab.com/amid/%D9%88%D9%81%D8%A7?q=%D9%88%D9%81%D8%A7 عمید، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> و در مقابل، برﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻋﺎﻃفی و جنسی خارج از چارچوب خانواده را بی‌وفایی و خیانت می‌گویند.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص38.]</ref>  

وفاداری زوجین نسبت به یکدیگر، افزایش محبت و اعتماد به یکدیگر را به‌دنبال دارد که حاصل آن الفت و آرامش درونی زوجین، تعالی خانواده، تربیت صحیح فرزندان و برقراری نظم عمومی در جامعه است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص40-41.]</ref> خیانت زناشویی نه یک مشکل فردی بلکه آسیب همه‌جانبه‌ای است که برای پیشگیری و درمان هم به مداخلات چندجانبه نیاز دارد.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_206682.html سرمدی و احمدی نوده، «انواع آسیب‌های ناشی از خیانت زناشویی در زوجین»، 1400ش، ص47.]</ref> از نظر مشاوران خانواده، بی‌وفایی و روابط فرازناشویی از دشوارترین مشکلات برای درمان تلقی می‌شود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_5019.html شریفی ساعی، «پیامدهای خیانت زناشویی در ایران؛ مطالعۀ فراترکیب»، 1402ش، ص170.]</ref>

===پیامدهای فردی===

در نهایت از بین‌رفتن آبرو و آسیب به شبکۀ اجتماعی فرد، مشکلات شغلی و مالی،<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_206682.html سرمدی و احمدی نوده، «انواع آسیب‌های ناشی از خیانت زناشویی در زوجین»، 1400ش، ص47.]</ref>احساس ناامنی و بی‌‌اعتمادی از پیامد‌های دیگر بی‌وفایی است که علاوه بر خانواده، جامعه را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_5019.html شریفی ساعی، «پیامدهای خیانت زناشویی در ایران؛ مطالعۀ فراترکیب»، 1402ش، ص165.]</ref>

در قرآن<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_1_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%A6%D8%AF%D9%87 سوره مائده، آیه 1]؛ [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_34_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A1 سوره اسراء، آیه 34.]</ref> وفای به عهد در همۀ عقود مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71421/2/37 محقق داماد، قواعد فقهی،1402ق، ج2، ص37.]</ref> به این صورت که بر انسان واجب شده تا نسبت به تمام پیمان‌هایی که با خداوند و یا انسان‌های دیگر منعقد کرده، وفادار باشد. وفای به عهد مشتمل بر همۀ پیمان‌ها می‌شود، یعنی تمام پیمان‌هاي الهى و انسانى، اعم از پیمان‌هاي سیاسى، اقتصادى، اجتماعى، تجارى، زناشویی و مانند آن را در برمی‌گیرد و مفهومی کاملاً وسیع دارد که به تمام جنبه‌هاي زندگى انسان اعم از عقیده و عمل ناظر است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص43.]</ref>

ضمن این‌که در آیات دیگر<ref>سوره نور، آیات 30-31؛ [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_59_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8 سوره احزاب، آیه 59.]</ref> و همچنین در روایات<ref>حرعاملی، وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ الی ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ، 1424ق، ص192-193.</ref> با ایجاد حریم در روابط جنسی و تأکید بر حفظ عفت و پاکدامنی در زنان و مردان<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص44.]</ref> و نکوهش تنوع‌طلبی مردان، وفاداری زوجین نسبت به عقد ازدواج را مورد توجه قرار داده است؛<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص47.]</ref> زیرا حفظ نسب و نسل که از مقاصد پنج‌گانۀ شریعت است، در صورت وفاداری زوجین تضمین می‌شود. به این دلیل در فرهنگ اسلامی هرگونه ارتباط آزاد بین زن و مرد یا افراد دیگر ممنوع و ناپسند بوده و گناه فرد متأهل در صورت ارتباط نامشروع بسیار سنگین‌تر از فرد مجرد است و عقوبت آن سخت‌تر است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 قانون مجازات اسلامی، ماده ۲۳۰]؛  [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 قانون مجازات اسلامی، ماده 234 .]</ref> به همین نحو قرآن با تأکید بر اصل تک همسری و ایجاد محدودیت در تعدد زوجات<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_3_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1 سوره نساء، آیه 3.]</ref> از یک سو و تأکید بر معاشرت به معروف با زنان حتی در صورت وجود کراهت از سوی دیگر به حق وفاداری برای زنان، رسمیت داده است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_19_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1 سوره نساء، آیه 19.] </ref>

متون فقهی به‌طور مستقیم به تکلیف وفاداري زوجین نسبت به یکدیگر نپرداخته‌اند، بلکه توجه ویژه‌ای به مسئلۀ وفاي به عهد داشته‌اند. بر این اساس زوجین به‌طور ضمنی متعهد می‌شوند به عقدي که منعقد کرده‌اند، پایبند باشند که یکی از لوازم پایبندي، وفاداري آنها به یکدیگر است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201649.html محمدی سرپیری و دیگران، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی و روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، 1393ش، ص48.]</ref>

عدم صداقت و خیانت نسبت به زن، گاهی به‌صورت رابطۀ مشروع (ازدواج دائم یا موقت شوهر) صورت می‌گیرد، ازدواجی که فی‌نفسه مشروع است، اما شرایطی دارد که در صورت عدم رعایت آن با اصول متعالی معروف، احسان، حرمت، کرامت و صداقت که تأویلی از اصل کلان عدالت است، ناسازگار بوده و خانواده را از مسیر تکامل خارج و زمینه‌های تزلزل آن را فراهم می‌آورد. به این دلیل با تعبیر بسیار حکیمانۀ (ان خفتم الا تعدلو فواحده)<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_3_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1 سوره نساء، آیه 3.]</ref> بسیاری از مردان از ورود به این وادی که بیم عدم عدالت و خروج از حاکمیت اصول معروف و احسان می‌رود، باز داشته شده‌اند. بر این اساس حق برخورداری از صداقت و تکلیف وفای به عهد، مرد را متعهد به وفاداری نسبت به زن می‌کند.<ref>[https://journals.miu.ac.ir/article_2425.html?lang=en رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصادمحور قوانین خانواده: تبیین خلأهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن»، 1398ش، ص42.]</ref>

حقوقدانان، وفاداری را جزء تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر<ref>صفائی و امامی، مختصر حقوق خانواده، 1389ش، ص123.</ref> و از مصادیق حسن معاشرت دانسته‌اند. به زعم آنها وفاداری به همسر تنها یک تکلیف شرعی<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_30_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%B1 سوره نور آیه 30؛] [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_31_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%B1 سوره نور آیه 31]؛ [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_6_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86%D9%88%D9%86 سوره مومنون آیه 6].</ref> و اخلاقی نیست و عرف و عادت مسلم نیز بر آن تأکید دارد. بر این اساس روابط جنسی آزاد فرد متأهل با دیگران، ممنوع بوده و از آن با عنوان زنا (محصنه و غیرمحصنه) یاد شده است.<ref>داور، حسن معاشرت از دیدگاه قانون مدنی و جامعه (ماده 1103 قانون مدنی)، 1380ش، ص50.</ref> چنانچه در قانون مجازات اسلامی، رابطۀ نامشروع مرد و زن با دیگران جرم بوده (اعم از زنا، لواط یا مساحقه) و برای هریک از انواع آن حد مشخص شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 قانون مجازات اسلامی، ماده 225]؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 قانون مجازات اسلامی، ماده ۲۲۷].</ref>  

اگرچه اعتبار این حکم حکومتی محدود به عدم حمایت قانون از ازدواج مجدد مرد یا حداکثر جواز اعمال واکنش‌های کیفری و غیر کیفری و یا به‌رسمیت شناختن خواست زن در تقاضای طلاق است نه حکم به عدم مشروعیت ازدواج مجدد. با این وجود به‌نظر می‌رسد اتخاذ چنین رویه‌هایی در قوانین خانواده، امکان بهره‌مندی زنان از حقوق‌شان را بیشتر می‌کند.<ref>[https://journals.miu.ac.ir/article_2425.html?lang=en رحیمی سجاسی و دیگران، «نقدی بر رویکرد اقتصادمحور قوانین خانواده: تبیین خلأهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن»، 1398ش، ص42-43.]</ref>  

==پانویس==

{{پانویس}}

*میرخانی، عزت السادات، '''رویکردی نوین در روابط خانواده،''' تهران، سفیر صبح، 1380'''ش.'''

*وزیری فرد، سید محمدجواد، «مؤلفه‌های وفاداری در خانواده با معناشناسی تعبیر میثاق غلیظ در قرآن»، در دوفصلنامۀ تفسیر تطبیقی دانشگاه قم، شمارۀ 2، سال 2، پاییز و زمستان 1395ش.