بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<big>'''خانواده‌های زن سرپرست'''</big>؛ خانوارهای متکی به مدیریت و معاش زنان.<br>
<big>'''خانواده‌های زن سرپرست'''</big>؛ خانوارهای متکی به مدیریت و معاش زنان.<br>


خانواده‌های زن سرپرست موضوعی جدید و در حال رشد در ادبیات علوم اجتماعی است. تعداد این خانوارها در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه افزایش قابل توجهی داشته است. در بسیاری از جوامع، این زنان به‌دلیل نبود حمایت‌های کافی دولتی و فرهنگی، با چالش‌های متعددی از جمله فقر، نابرابری جنسیتی و محدودیت‌های اجتماعی مواجه هستند که منجر به فشارهای مضاعف جسمانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی بر آنان می‌شود. حمایت اجتماعی و توانمندسازی این زنان، دو راهبرد مهم در قوانین هستند.
خانواده‌های زن سرپرست موضوعی جدید و در حال رشد در ادبیات علوم اجتماعی است. تعداد این خانوارها در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه افزایش قابل توجهی داشته است. در بسیاری از جوامع، این زنان به‌دلیل نبود حمایت‌های کافی دولتی و فرهنگی، با چالش‌های متعددی از جمله فقر، نابرابری جنسیتی و محدودیت‌های اجتماعی مواجه هستند که منجر به فشارهای مضاعف جسمانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی بر آنان می‌شود. حمایت اجتماعی و توانمندسازی این زنان، دو راهبرد مهم در قوانین هستند.<ref group="دیدگاه">این قسمت اصلاح شود.</ref>
==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
بر اساس استانداردهای سازمان بین‌المللی کار(ILO)، خانواده‌های زن سرپرست به خانواده‌ای اطلاق می‌گردد که به‌دلیل شرایطی مانند طلاق و متارکه، فوت، اعتیاد یا ازکارافتادگی همسر یا پدر، زندانی بودن یا معلولیت مرد، یا ترک خانواده توسط مردان مثل مهاجرت یا بی‌مسئولیتی، زن مسئولیت اصلی تأمین معیشت و مدیریت خانوار را برعهده دارد<ref>محمدی، زنان سرپرست خانوار، 1385ش، ص14.</ref>  یا در صورت حضور مرد، سهمی در درآمدهای خانواده همانند مردان بیکار، معتاد، زندانی، متواری یا از کار افتاده ندارد.<ref>Zarhani, Empowerment of Female headed households Case Study: "Sedighin" charity institution in Iran, 2011, p. 49.</ref>  
بر اساس استانداردهای سازمان بین‌المللی کار(ILO)، خانواده‌های زن سرپرست به خانواده‌ای اطلاق می‌گردد که به‌دلیل شرایطی مانند طلاق و متارکه، فوت، اعتیاد یا ازکارافتادگی همسر یا پدر، زندانی بودن یا معلولیت مرد، یا ترک خانواده توسط مردان مثل مهاجرت یا بی‌مسئولیتی، زن مسئولیت اصلی تأمین معیشت و مدیریت خانوار را برعهده دارد<ref>محمدی، زنان سرپرست خانوار، 1385ش، ص14.</ref>  یا در صورت حضور مرد، سهمی در درآمدهای خانواده همانند مردان بیکار، معتاد، زندانی، متواری یا از کار افتاده ندارد.<ref>Zarhani, Empowerment of Female headed households Case Study: "Sedighin" charity institution in Iran, 2011, p. 49.</ref>  
در حالی که در گذشته عامل اصلی پدیده خانوارهای زن سرپرست در ایران فوت همسر بوده است ،<ref>[[احمدنیا و کامل‌‏قالیباف، «زنان سرپرست تهران؛ مطالعه کیفی تجربیات، چالش‏‌ها و ظرفیت‌‏های آنان»، 1396ش، ص105.|https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=2982&sid=1&slc_lang=fa]]</ref> در سال‌های اخیر با توجه به تغییرات ارزشی و هنجاری، تحولات فرهنگی و اقتصادی و پیامدهای این تغییرات از جمله افزایش نرخ طلاق، کاهش ازدواج، مرگ‌ومیر و مهاجرت‌های داخلی و خارجی این پدیده روند رو به رشدی را تجربه کرده است،<ref>سیدل و گاردنر، وای‏وای اروپا-آمریکا، 1389ش، ج2، ص20.</ref>  به‌طوری‌که مهم‌ترین علل افزایش زنان سرپرست خانوار در دوره معاصر را می‌توان طلاق، تجرد قطعی و مهاجرت برشمرد.<ref>[[شیانی و زارع، «فراتحلیل مطالعات زنان سرپرست خانوار در ایران»، ۱۳۹۸ش، ص۶۹.|https://jsr.ut.ac.ir/article_75859.html]]</ref>  
در حالی که در گذشته عامل اصلی پدیده خانوارهای زن سرپرست در ایران فوت همسر بوده است ،<ref>[[احمدنیا و کامل‌قالیباف، «زنان سرپرست تهران؛ مطالعه کیفی تجربیات، چالش‌ها و ظرفیت‌های آنان»، 1396ش، ص105.|https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=2982&sid=1&slc_lang=fa]]</ref> در سال‌های اخیر با توجه به تغییرات ارزشی و هنجاری، تحولات فرهنگی و اقتصادی و پیامدهای این تغییرات از جمله افزایش نرخ طلاق، کاهش ازدواج، مرگ‌ومیر و مهاجرت‌های داخلی و خارجی این پدیده روند رو به رشدی را تجربه کرده است،<ref>سیدل و گاردنر، وای‏وای اروپا-آمریکا، 1389ش، ج2، ص20.</ref>  به‌طوری‌که مهم‌ترین علل افزایش زنان سرپرست خانوار در دوره معاصر را می‌توان طلاق، تجرد قطعی و مهاجرت برشمرد.<ref>[[شیانی و زارع، «فراتحلیل مطالعات زنان سرپرست خانوار در ایران»، ۱۳۹۸ش، ص۶۹.|https://jsr.ut.ac.ir/article_75859.html]]</ref><ref group="دیدگاه">منبع در اینجا باید اصلاح شود.</ref>  
==تاریخچه==
==تاریخچه==
بررسی روند خانواده‌های زن ‌سرپرست در ایران بر اساس داده‌های سرشماری نشان‌دهنده‌ رشد پیوسته‌ این شاخص است. در سال ۱۳۵۵، سهم این خانوارها ۱.۳ درصد از کل خانواده‌های کشور بود که در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵ به ترتیب به ۷.۱ درصد و ۸.۴ درصد افزایش یافت.<ref>مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن۱۳۷۵، ۱۳۷۵ش.</ref>  روند صعودی در سال‌های ۱۳۸۵ برابر با ۹.۵ درصد و ۱۳۹۰ برابر با ۱۲.۱ درصد  تداوم پیدا کرد و در سرشماری ۱۳۹۵ به ۱۲.۷ درصد رسید.<ref>مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن۱۳۹۵، ۱۳۹۵ش.</ref>  بر اساس سالنامه‌ آماری معاونت زنان و خانواده‌ ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰، حدود ۲ میلیون و ۵۳۰ هزار زن، معادل ۱۳ درصد از کل خانوارها سرپرستی خانواده را بر عهده داشته‌اند.<ref>[[تبریزی و همکاران، «بررسی پدیدارنگاری حماست اجتماعی در زنان سرپرست خانوار»، ۱۴۰۳ش، ص۴۸۹.|https://jwdp.ut.ac.ir/article_96964.html]]</ref>  
بررسی روند خانواده‌های زن ‌سرپرست در ایران بر اساس داده‌های سرشماری نشان‌دهنده‌ رشد پیوسته‌ این شاخص است. در سال ۱۳۵۵، سهم این خانوارها ۱.۳ درصد از کل خانواده‌های کشور بود که در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵ به ترتیب به ۷.۱ درصد و ۸.۴ درصد افزایش یافت.<ref>مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن۱۳۷۵، ۱۳۷۵ش.</ref>  روند صعودی در سال‌های ۱۳۸۵ برابر با ۹.۵ درصد و ۱۳۹۰ برابر با ۱۲.۱ درصد  تداوم پیدا کرد و در سرشماری ۱۳۹۵ به ۱۲.۷ درصد رسید.<ref>مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن۱۳۹۵، ۱۳۹۵ش.</ref>  بر اساس سالنامه‌ آماری معاونت زنان و خانواده‌ ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰، حدود ۲ میلیون و ۵۳۰ هزار زن، معادل ۱۳ درصد از کل خانوارها سرپرستی خانواده را بر عهده داشته‌اند.<ref>[[تبریزی و همکاران، «بررسی پدیدارنگاری حماست اجتماعی در زنان سرپرست خانوار»، ۱۴۰۳ش، ص۴۸۹.|https://jwdp.ut.ac.ir/article_96964.html]]</ref>  
خط ۲۰: خط ۲۰:
==افزایش خانواده‌های زن سرپرست؛ نابرابری‌های جنسیتی==
==افزایش خانواده‌های زن سرپرست؛ نابرابری‌های جنسیتی==
افزایش تعداد خانواده‌های زن سرپرست را می‌توان به عنوان چالشی اجتماعی تلقی کرد که ریشه در نابرابری‌های ساختاری جنسیتی جامعه دارد. در نظام تقسیم کار سنتی، نقش سرپرستی خانواده را به مردان اختصاص داده و زنان برای ایفای نقش سرپرستی تربیت نشده‌اند. زمانی که تقسیم کار جنسیتی، به هر دلیلی کارایی خود را از دست دهد، زنان ناگزیر به پذیرش این مسئولیت می‌شوند و با مشکلات چندبُعدی مواجه می‌گردند.<ref>Fitzpatric and Gomez, “Still cought in a trip: the continued povertization of women”, 1997, p.338.</ref>  بار مضاعف نقش‌های خانگی و خانه‌داری و نقش مادری، همراه با محدودیت‌های ساختاری در دسترسی به فرصت‌های شغلی مناسب، فشارهای روانی و جسمانی قابل توجهی بر این زنان وارد می‌سازد.<ref>Montoya and Teixeira, “Multidimensional Poverty in Nicaragua: Are Female-Headed Households Better off”, 2017, p.1037.</ref>  
افزایش تعداد خانواده‌های زن سرپرست را می‌توان به عنوان چالشی اجتماعی تلقی کرد که ریشه در نابرابری‌های ساختاری جنسیتی جامعه دارد. در نظام تقسیم کار سنتی، نقش سرپرستی خانواده را به مردان اختصاص داده و زنان برای ایفای نقش سرپرستی تربیت نشده‌اند. زمانی که تقسیم کار جنسیتی، به هر دلیلی کارایی خود را از دست دهد، زنان ناگزیر به پذیرش این مسئولیت می‌شوند و با مشکلات چندبُعدی مواجه می‌گردند.<ref>Fitzpatric and Gomez, “Still cought in a trip: the continued povertization of women”, 1997, p.338.</ref>  بار مضاعف نقش‌های خانگی و خانه‌داری و نقش مادری، همراه با محدودیت‌های ساختاری در دسترسی به فرصت‌های شغلی مناسب، فشارهای روانی و جسمانی قابل توجهی بر این زنان وارد می‌سازد.<ref>Montoya and Teixeira, “Multidimensional Poverty in Nicaragua: Are Female-Headed Households Better off”, 2017, p.1037.</ref>  
نابرابری دستمزدها علی‌رغم انجام وظایف مشابه با مردان، محرومیت از شبکه‌های اعتباری رسمی و غیررسمی و کمبود ابزارهای مدیریت ریسک، چرخه فقر و نابرابری را در این گروه تقویت می‌کند.<ref>Grube-Farrell, “Women, work and occupation al segregation in the uniformed services”, 2002, p.347.</ref>  این شرایط نه‌تنها بر وضعیت معیشتی، بلکه بر سلامت روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار تأثیرات منفی بلندمدتی برجای می‌گذارد.<ref>Klasen and et. al, “A Feminization of Vulnerability? Female Headship, Poverty, and Vulnerability in Thailand and Vietnam”, 2015, p.36.</ref>  
نابرابری دستمزدها علی‌رغم انجام وظایف مشابه با مردان، محرومیت از شبکه‌های اعتباری رسمی و غیررسمی و کمبود ابزارهای مدیریت ریسک، چرخه فقر و نابرابری را در این گروه تقویت می‌کند.<ref>Grube-Farrell, “Women, work and occupation al segregation in the uniformed services”, 2002, p.347.</ref>  این شرایط نه‌تنها بر وضعیت معیشتی، بلکه بر سلامت روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار تأثیرات منفی بلندمدتی برجای می‌گذارد.<ref>Klasen and et. al, “A Feminization of Vulnerability? Female Headship, Poverty, and Vulnerability in Thailand and Vietnam”, 2015, p.36.</ref><ref group="دیدگاه">بحث باید به صورت کامل تری ارائه شود.</ref>  
==ابعاد سه‌گانه ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪسازی خانواده‌های زن سرپرست==
==ابعاد سه‌گانه ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪسازی خانواده‌های زن سرپرست==
توانمندسازی به عنوان فرآیندی تعریف می‌شود که طی آن افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها بر مسائل و مشکلات پیش روی خود تسلط می‌یابند.<ref>Snehendu and et. al, “Empowerment of women for health promotion: a meta analysis”, 1999, p.1435.</ref> عوامل تآثیرگذار توانمندسازی خانواده‌های زن‌سرپرست در ابعاد سه‌گانه اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و فردی-روان‌شناختی و در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل طبقه‌بندی است.
توانمندسازی به عنوان فرآیندی تعریف می‌شود که طی آن افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها بر مسائل و مشکلات پیش روی خود تسلط می‌یابند.<ref>Snehendu and et. al, “Empowerment of women for health promotion: a meta analysis”, 1999, p.1435.</ref> عوامل تآثیرگذار توانمندسازی خانواده‌های زن‌سرپرست در ابعاد سه‌گانه اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و فردی-روان‌شناختی و در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل طبقه‌بندی است.
خط ۳۰: خط ۳۰:
توانمندسازی روان‌شناختی موجب تقویت مؤلفه‌های حیاتی مانند رشد خود-کارآمدی، رشد خود-ارزشمندی و عزت‌نفس، ، كاهش خود-سرزنشي، قبول مسئولیت شخصی برای تغییر، تشکیل گروه‌ و خودآگاهی نقادانه، کنترل بر زندگی، قدرت تصمیم‌گیری و حل مسئله می‌شود که این عوامل به‌عنوان سرمایه‌ای پایدار، کیفیت نقش مادرانه زنان را به‌صورت همه‌جانبه ارتقا می‌دهد و از پریشانی‌های روان‌شناختی خانواده می‌کاهد.<ref>Davis, “Role occupancy, quality and psychological distress among Caucasian and African American women”, 2010, p. 85.</ref>  
توانمندسازی روان‌شناختی موجب تقویت مؤلفه‌های حیاتی مانند رشد خود-کارآمدی، رشد خود-ارزشمندی و عزت‌نفس، ، كاهش خود-سرزنشي، قبول مسئولیت شخصی برای تغییر، تشکیل گروه‌ و خودآگاهی نقادانه، کنترل بر زندگی، قدرت تصمیم‌گیری و حل مسئله می‌شود که این عوامل به‌عنوان سرمایه‌ای پایدار، کیفیت نقش مادرانه زنان را به‌صورت همه‌جانبه ارتقا می‌دهد و از پریشانی‌های روان‌شناختی خانواده می‌کاهد.<ref>Davis, “Role occupancy, quality and psychological distress among Caucasian and African American women”, 2010, p. 85.</ref>  
==توانمندسازی زنان؛ زیربنای توسعه اجتماعی==
==توانمندسازی زنان؛ زیربنای توسعه اجتماعی==
زنان در خانواده‌های زن سرپرست به‌رغم چالش‌های اولیه، از طریق کسب تجربه در مدیریت چندگانه مسئولیت‌های خانوادگی، مادری، شغلی و اجتماعی، به تدریج به سطح بالاتری از خود-کارآمدی و نگرش مثبت به خود، دست یافته‌اند.<ref>[[احمدنیا و کامل‌‏قالیباف، «زنان سرپرست تهران؛ مطالعه کیفی تجربیات، چالش‌‏ها و ظرفیت‌‏های آنان»، 1396ش، ص119.|https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=2982&sid=1&slc_lang=fa]]</ref> این تحول روان‌شناختی عمدتاً محصول سازگاری موفقیت‌آمیز با نقش‌های چندگانه و تعاملات اجتماعی رو به رشد است.<ref>Mc Whirter, Counseling for empowerment. Alexandria, 1994, p. 92.</ref>  کیفیت زندگی این زنان ارتباط مستقیمی با میزان دسترسی به حمایت‌های اجتماعی دارد، به‌طوری که دریافت حمایت‌های ساختاریافته منجر به بهبود شاخص‌های اجتماعی (کیفیت روابط اجتماعی و احساس تعلق به جامعه)، عینی (مسکن، اشتغال و درآمد)، ذهنی (سلامت روانی و رفع مشکلات عاطفی) می‌شود.<ref>[[قربانی و همکاران، « فراتحلیل نیازها و اولویت‌های زندگی زنان سرپرست خانوار با رویکرد جامعه‌شناختی»، ۱۳۹۸ش، ص74-81.|https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=3121&sid=1&slc_lang=fa]]</ref>  این رویکرد یکپارچه، بر اهمیت توسعه شبکه‌های حمایتی رسمی و غیررسمی به‌عنوان عامل کلیدی در توانمندسازی جامع این گروه تأکید دارد و الگویی اثربخش برای ارتقای پایدار این قشر آسیب‌پذیر محسوب می‌شود.<ref>Parsons, “Specific practice strategies for empowermentbased practice with women: A study of two groups,” 159-179, 2001, p.164.</ref>  
زنان در خانواده‌های زن سرپرست به‌رغم چالش‌های اولیه، از طریق کسب تجربه در مدیریت چندگانه مسئولیت‌های خانوادگی، مادری، شغلی و اجتماعی، به تدریج به سطح بالاتری از خود-کارآمدی و نگرش مثبت به خود، دست یافته‌اند.<ref>[[احمدنیا و کامل‌قالیباف، «زنان سرپرست تهران؛ مطالعه کیفی تجربیات، چالش‌ها و ظرفیت‌های آنان»، 1396ش، ص119.|https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=2982&sid=1&slc_lang=fa]]</ref> این تحول روان‌شناختی عمدتاً محصول سازگاری موفقیت‌آمیز با نقش‌های چندگانه و تعاملات اجتماعی رو به رشد است.<ref>Mc Whirter, Counseling for empowerment. Alexandria, 1994, p. 92.</ref>  کیفیت زندگی این زنان ارتباط مستقیمی با میزان دسترسی به حمایت‌های اجتماعی دارد، به‌طوری که دریافت حمایت‌های ساختاریافته منجر به بهبود شاخص‌های اجتماعی (کیفیت روابط اجتماعی و احساس تعلق به جامعه)، عینی (مسکن، اشتغال و درآمد)، ذهنی (سلامت روانی و رفع مشکلات عاطفی) می‌شود.<ref>[[قربانی و همکاران، « فراتحلیل نیازها و اولویت‌های زندگی زنان سرپرست خانوار با رویکرد جامعه‌شناختی»، ۱۳۹۸ش، ص74-81.|https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=3121&sid=1&slc_lang=fa]]</ref>  این رویکرد یکپارچه، بر اهمیت توسعه شبکه‌های حمایتی رسمی و غیررسمی به‌عنوان عامل کلیدی در توانمندسازی جامع این گروه تأکید دارد و الگویی اثربخش برای ارتقای پایدار این قشر آسیب‌پذیر محسوب می‌شود.<ref>Parsons, “Specific practice strategies for empowermentbased practice with women: A study of two groups,” 159-179, 2001, p.164.</ref>  


==پانویس==
==پانویس==
خط ۳۶: خط ۳۶:


منابع
منابع
* احمدنیا، شیرین؛ کامل‏قالیباف، آتنا، «زنان سرپرست تهران؛ مطالعه کیفی تجربیات، چالش‏ها و ظرفیت‏‌های آنان»، رفاه اجتماعی، دوره۱۷، شماره65، 1396ش.
*احمدنیا، شیرین؛ کامل‏قالیباف، آتنا، «زنان سرپرست تهران؛ مطالعه کیفی تجربیات، چالش‏ها و ظرفیت‏‌های آنان»، رفاه اجتماعی، دوره۱۷، شماره65، 1396ش.
* تبریزی، سحر و همکاران، «بررسی پدیدارنگاری حماست اجتماعی در زنان سرپرست خانوار»، زن در توسعه و سیاست، دوره۲۲، شماره۲، ۱۴۰۳ش.
*تبریزی، سحر و همکاران، «بررسی پدیدارنگاری حماست اجتماعی در زنان سرپرست خانوار»، زن در توسعه و سیاست، دوره۲۲، شماره۲، ۱۴۰۳ش.
* حسین‌پور، اکبر و همکاران، «شناسایی و اولویت‌بندی راه‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»، رفاه اجتماعی، سال۲۱، شماره۸۰، ۱۴۰۰ش.
*حسین‌پور، اکبر و همکاران، «شناسایی و اولویت‌بندی راه‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»، رفاه اجتماعی، سال۲۱، شماره۸۰، ۱۴۰۰ش.
* خانی، سعید و همکاران، «مطالعه آسیب‌پذیری اجتماعی زنان سرپرست خانوار و زنان دارای سرپرست در منطقه سلطان‌آباد شهر تهران»، زن در توسعه و سیاست، دوره۱۵، شماره۴، ۱۳۹۶ش.
*خانی، سعید و همکاران، «مطالعه آسیب‌پذیری اجتماعی زنان سرپرست خانوار و زنان دارای سرپرست در منطقه سلطان‌آباد شهر تهران»، زن در توسعه و سیاست، دوره۱۵، شماره۴، ۱۳۹۶ش.
* ربیعی، مرجان، «بررسی تعدد نقش و سلامت روان زنان سرپرست خانوار با تمرکز بر روی زنان دستفروش مترو»، پایان-نامه کارشناسی¬ارشد، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، ۱۳۹۰ش.
*ربیعی، مرجان، «بررسی تعدد نقش و سلامت روان زنان سرپرست خانوار با تمرکز بر روی زنان دستفروش مترو»، پایان-نامه کارشناسی¬ارشد، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، ۱۳۹۰ش.
* سیدل، روث و گاردنر، ویلیام، وای‏وای اروپا-آمریکا، ترجمه پریسا پورعلمداری و دیگران، تهران، معارف، 1389ش.
*سیدل، روث و گاردنر، ویلیام، وای‏وای اروپا-آمریکا، ترجمه پریسا پورعلمداری و دیگران، تهران، معارف، 1389ش.
* شیانی، ملیحه؛ زارع، حنان، «فراتحلیل مطالعات زنان سرپرست خانوار در ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره۲۶، شماره۲، ۱۳۹۸ش.
*شیانی، ملیحه؛ زارع، حنان، «فراتحلیل مطالعات زنان سرپرست خانوار در ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره۲۶، شماره۲، ۱۳۹۸ش.
* قربانی، فریدون و همکاران، « فراتحلیل نیازها و اولویت‌های زندگی زنان سرپرست خانوار با رویکرد جامعه‌شناختی»، رفاه اجتماعی، دوره۱۹، شماره۷۲، ۱۳۹۸ش.
*قربانی، فریدون و همکاران، « فراتحلیل نیازها و اولویت‌های زندگی زنان سرپرست خانوار با رویکرد جامعه‌شناختی»، رفاه اجتماعی، دوره۱۹، شماره۷۲، ۱۳۹۸ش.
* محمدی، زهرا، زنان سرپرست خانوار، تهران، شورای فرهنگی-اجتماعی زنان، 1385ش.
*محمدی، زهرا، زنان سرپرست خانوار، تهران، شورای فرهنگی-اجتماعی زنان، 1385ش.
* مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۷۵، ۱۳۷۵ش.
*مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۷۵، ۱۳۷۵ش.
* مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵، ۱۳۷۵ش.
*مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵، ۱۳۷۵ش.
* Almeleh, N.; Soifer, S.; Gottlieb, N.; Gutierrez, L, “Women's achievement of empowerment through activism in the work place”, Affilia- journal of women and social work. Vol. 8(1), pp. 26-39, 1993.  
*Almeleh, N.; Soifer, S.; Gottlieb, N.; Gutierrez, L, “Women's achievement of empowerment through activism in the work place”, Affilia- journal of women and social work. Vol. 8(1), pp. 26-39, 1993.
* Bashir Dar, Tariq (2018) “Sicio-economic position of the female headed household of jammmu and keshmir with special reference to district”, International Journal for Technological Research in Engineering, Vol. 11(5), pp. 4455-4458, 2018.
*Bashir Dar, Tariq (2018) “Sicio-economic position of the female headed household of jammmu and keshmir with special reference to district”, International Journal for Technological Research in Engineering, Vol. 11(5), pp. 4455-4458, 2018.
* Davis, C, “Role occupancy, quality and psychological distress among Caucasian and African American women”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 26(1), pp. 83-89, 2010.
*Davis, C, “Role occupancy, quality and psychological distress among Caucasian and African American women”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 26(1), pp. 83-89, 2010.
* Fitzpatric, J. A.; Gomez, T. R, “Still cought in a trip: the continued povertization of women”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 12(3), pp. 316-341, 1997.
*Fitzpatric, J. A.; Gomez, T. R, “Still cought in a trip: the continued povertization of women”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 12(3), pp. 316-341, 1997.
* Grube-Farrell, B, “Women, work and occupation al segregation in the uniformed services”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 17(3), pp. 332-353, 2002.
*Grube-Farrell, B, “Women, work and occupation al segregation in the uniformed services”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 17(3), pp. 332-353, 2002.
* Klasen, S.; Lechtenfeld, T.; Povel, F, “A Feminization of Vulnerability? Female Headship, Poverty, and Vulnerability in Thailand and Vietnam”, World Development, No.71, pp.36-53, 2015.
*Klasen, S.; Lechtenfeld, T.; Povel, F, “A Feminization of Vulnerability? Female Headship, Poverty, and Vulnerability in Thailand and Vietnam”, World Development, No.71, pp.36-53, 2015.
* Mc Whirter, E, Counseling for empowerment. Alexandria, VA: American Counseling Association, 1994.
*Mc Whirter, E, Counseling for empowerment. Alexandria, VA: American Counseling Association, 1994.
* Montoya, Á. J. A.; Teixeira, K. M. D, “Multidimensional Poverty in Nicaragua: Are Female-Headed Households Better off”, Social Indicators Research, No. 3, pp.1037-1063, 2017.
*Montoya, Á. J. A.; Teixeira, K. M. D, “Multidimensional Poverty in Nicaragua: Are Female-Headed Households Better off”, Social Indicators Research, No. 3, pp.1037-1063, 2017.
* Mwangi, calolona, an assessment of impact of poverty on female headed household in kangemi, kenya, master thesis in n Gender and Development Studies of the University of Nairobi, 2017.
*Mwangi, calolona, an assessment of impact of poverty on female headed household in kangemi, kenya, master thesis in n Gender and Development Studies of the University of Nairobi, 2017.
* Parsons, R. J, “Specific practice strategies for empowermentbased practice with women: A study of two groups,” Affilia- journal of women and social work, Vol. 16(2), pp. 159-179, 2001.
*Parsons, R. J, “Specific practice strategies for empowermentbased practice with women: A study of two groups,” Affilia- journal of women and social work, Vol. 16(2), pp. 159-179, 2001.
* Raheim, S.; Bolden, J, “Economic empowerment of lowincome women through self-employment programs”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 10(2), pp. 138-154, 1995.
*Raheim, S.; Bolden, J, “Economic empowerment of lowincome women through self-employment programs”, Affilia- journal of women and social work, Vol. 10(2), pp. 138-154, 1995.
* Snehendu, B. K.; Catherin, A. P.; Chickering, K, “Empowerment of women for health promotion: a meta analysis”, Social science and medicine, Vol. 46, pp. 1431-1460, 1999.
*Snehendu, B. K.; Catherin, A. P.; Chickering, K, “Empowerment of women for health promotion: a meta analysis”, Social science and medicine, Vol. 46, pp. 1431-1460, 1999.
* Zarhani, SH, “Empowerment of Female headed households Case Study: "Sedighin" charity institution in Iran”, Empowerment -Female-Headed-Household Of Epidemiology, Vol. 10(2), pp.48-55, 2011.
*Zarhani, SH, “Empowerment of Female headed households Case Study: "Sedighin" charity institution in Iran”, Empowerment -Female-Headed-Household Of Epidemiology, Vol. 10(2), pp.48-55, 2011.