ویرایش و اصلاح متنی |
اصلاح ارقام |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
همانگونه که میان جنسیت و جرم رابطه برقرار است، میان جنسیت و مجازات نیز ارتباط معنادار وجود دارد.<ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_107143.html خوشصورت و کاظمی، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، 1397ش، ص80.] </ref> برمبنای فقه شیعه؛ قوانین کیفری مانند سایر احکام شرعی، تابع مصالح و مفاسد است. این قواعد شامل کیفرهای حدی و تعزیری میشود. اسلام با توجه به تفاوتهای جنسیتی زنان با مردان، مصلحت را در تبعیض جنسیتی مثبت بهنفع زنان میداند؛ زیرا مجازات سنگین زنان در سه سطح، دارای مفاسد بیشتری است؛ در سطح فردی، ویژگیهای جسمانی و روانی زنان موجب میشود که مجازات سخت، صدمات بیشتری را به آنان وارد کند؛ در سطح خانواده، باتوجه به نقش محوری زنان در انسجام خانوادگی، مجازات زنان منجر به آسیب دیدن بیشتر و حتی فروپاشی خانواده میشود؛ با آسیب دیدن خانواده، جامعه نیز آسیب میبیند؛ زیرا خانواده آسیبدیده، مشکلات جدی را بر جامعه تحمیل میکند.<ref>[https://hoquq.iict.ac.ir/article_251401.html بدریمنش و دیگران، «بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیتمحوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری»، 1400ش، ص233- 232.]</ref> | همانگونه که میان جنسیت و جرم رابطه برقرار است، میان جنسیت و مجازات نیز ارتباط معنادار وجود دارد.<ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_107143.html خوشصورت و کاظمی، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، 1397ش، ص80.] </ref> برمبنای فقه شیعه؛ قوانین کیفری مانند سایر احکام شرعی، تابع مصالح و مفاسد است. این قواعد شامل کیفرهای حدی و تعزیری میشود. اسلام با توجه به تفاوتهای جنسیتی زنان با مردان، مصلحت را در تبعیض جنسیتی مثبت بهنفع زنان میداند؛ زیرا مجازات سنگین زنان در سه سطح، دارای مفاسد بیشتری است؛ در سطح فردی، ویژگیهای جسمانی و روانی زنان موجب میشود که مجازات سخت، صدمات بیشتری را به آنان وارد کند؛ در سطح خانواده، باتوجه به نقش محوری زنان در انسجام خانوادگی، مجازات زنان منجر به آسیب دیدن بیشتر و حتی فروپاشی خانواده میشود؛ با آسیب دیدن خانواده، جامعه نیز آسیب میبیند؛ زیرا خانواده آسیبدیده، مشکلات جدی را بر جامعه تحمیل میکند.<ref>[https://hoquq.iict.ac.ir/article_251401.html بدریمنش و دیگران، «بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیتمحوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری»، 1400ش، ص233- 232.]</ref> | ||
==جنسیت و قانونگذاری== | ==جنسیت و قانونگذاری== | ||
بنابر اصل برابری افراد در قبال قانون، حقوق کيفری ذاتا غير شخصی است؛ لذا قانونگذار هنگام تعريف جرائم و تعيين مجازاتها از معيار دوگانه استفاده نميکند؛ اما در موارد استثنايی بهعنوان يک امتياز و حمايت برای برخی افراد از اين اصل عدول ميشود. يکی از اين موارد استثنا بر اساس جنسيت و عمدتا حمايت از زن است. مقررات کيفری ايران در مقوله مجازاتها، اولين بار در ماده | بنابر اصل برابری افراد در قبال قانون، حقوق کيفری ذاتا غير شخصی است؛ لذا قانونگذار هنگام تعريف جرائم و تعيين مجازاتها از معيار دوگانه استفاده نميکند؛ اما در موارد استثنايی بهعنوان يک امتياز و حمايت برای برخی افراد از اين اصل عدول ميشود. يکی از اين موارد استثنا بر اساس جنسيت و عمدتا حمايت از زن است. مقررات کيفری ايران در مقوله مجازاتها، اولين بار در ماده ۴۶ ق.م.ع. مصوب ۱۳۰۴ش تبعيض مثبت را پيشبينی کرد. مطابق اين ماده، در حق مردانی که عمر آنها متجاوز از شصت سال است و هم چنين کليه زنها، حبس با اعمال شاقه و حکم اعدام جاری نشده و مجازات آنها صرفاً به حبس تبديل میشود. پس از انقلاب اسلامی نیز بهدلیل تطبيق قوانين کیفری با موازين شرعی به تعداد اين استثنائات اضافه شد.<ref>[https://www.jwss.ir/article_45198.html جعفري، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، 1388ش، ص82- 80.]</ref> به اعتقاد کارشناسان؛ تخفیف مجازات حدی و تعزیری زنان نسبت به مردان عموماً بهدلیل تفاوت در ساختار طبیعی، دستگاه روانی زن و مرد و تفاوت بین وظایف و تکالیفی است که آنها به عهده دارند.<ref> [https://ensani.ir/file/download/article/1621228349-10125-15-4.pdf فیضآبادی، «بررسی تاثیر جنسیت متهم در رسیدگیهای کیفری در نظام جزایی ایران»، 1399ش، ص81.]</ref> | ||
==نقش جنسیت در مجازات حدی== | ==نقش جنسیت در مجازات حدی== | ||
محققین معتقدند؛ در اجرای حدود اسلامی، جنسیت مد نظر قرار گرفته و در مواردی برای زنان، تبعیض مثبت اعمال شده است. از جمله این موارد؛ زنای با زن پدر، زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان و زنای به عنف است که تنها در مورد مرد زناکار مجازات اعدام پیشبینی شده است.<ref>[https://hoquq.iict.ac.ir/article_251401.html بدریمنش و دیگران، «بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیتمحوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری»، 1400ش، ص226.]</ref> مطابق تبصره ماده | محققین معتقدند؛ در اجرای حدود اسلامی، جنسیت مد نظر قرار گرفته و در مواردی برای زنان، تبعیض مثبت اعمال شده است. از جمله این موارد؛ زنای با زن پدر، زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان و زنای به عنف است که تنها در مورد مرد زناکار مجازات اعدام پیشبینی شده است.<ref>[https://hoquq.iict.ac.ir/article_251401.html بدریمنش و دیگران، «بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیتمحوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری»، 1400ش، ص226.]</ref> مطابق تبصره ماده ۸۳ ق.م.ا. زنای زن محصنه با نابالغ موجب حد تازيانه است؛ اما اگر مرد محصنی با دختر نابالغی زنا کند، مجازاتش اعدام است.<ref>[https://www.jwss.ir/article_45198.html جعفري، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، 1388ش، ص84.]</ref> | ||
بر مبنای منابع فقهی؛ حکم مرتد فطری اگر مرد باشد اعدام است؛ اما مجازات زن مرتد فطری، حبس با اعمال شاقه است آنهم تا زمانی که توبه کند.<ref>[https://www.jwss.ir/article_45198.html جعفري، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، 1388ش، ص92.]</ref> | بر مبنای منابع فقهی؛ حکم مرتد فطری اگر مرد باشد اعدام است؛ اما مجازات زن مرتد فطری، حبس با اعمال شاقه است آنهم تا زمانی که توبه کند.<ref>[https://www.jwss.ir/article_45198.html جعفري، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، 1388ش، ص92.]</ref> | ||
مجازات همجنسگرایی مردان یعنی لواط، اعدام و مجازات مساحقه زنان صد ضربه تازیانه است. قوادی و دلالی جنسی از دیگر جرائم حدی است که مجازات مرد و زن در آن متفاوت است، مجازات مرد قواد | مجازات همجنسگرایی مردان یعنی لواط، اعدام و مجازات مساحقه زنان صد ضربه تازیانه است. قوادی و دلالی جنسی از دیگر جرائم حدی است که مجازات مرد و زن در آن متفاوت است، مجازات مرد قواد ۷۵ ضربه تازیانه، تراشیدن موی سر و تبعید است؛ اما زن قواد صرفا به ۷۵ ضربه تازیانه محکوم میشود.<ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_107143.html خوشصورت و کاظمی، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، 1397ش، ص82-80.] </ref> | ||
در مواردی نیز بهدلیل نقشهای جنسیتی یعنی قوامیت مرد در خانواده، تبعیض مثبت به نفع مردان اعمال میشود، ازجمله اگر مردی مشاهده کند که مرد بیگانهای با همسرش در حال زنا است، میتواند هر دو را بکشد. در حالیکه اگر زن در شرایط مشابه قرار گیرد، چنین اجازهای ندارد.<ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_107143.html خوشصورت و کاظمی، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، 1397ش، ص91.]</ref> | در مواردی نیز بهدلیل نقشهای جنسیتی یعنی قوامیت مرد در خانواده، تبعیض مثبت به نفع مردان اعمال میشود، ازجمله اگر مردی مشاهده کند که مرد بیگانهای با همسرش در حال زنا است، میتواند هر دو را بکشد. در حالیکه اگر زن در شرایط مشابه قرار گیرد، چنین اجازهای ندارد.<ref>[https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_107143.html خوشصورت و کاظمی، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، 1397ش، ص91.]</ref> | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
برخی حقوقدانان در توجيه تفاوتهای نسبی مجازات میان زنان و مردان معتقدند؛ مجازات زنان پیامدهای حيثيتی بيشتری نسبت به مجازات مردان دارد.<ref>[https://www.jwss.ir/article_45198.html جعفري، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، 1388ش، ص83.]</ref> زندانیشدن زنان خصوصا در جوامع سنتی و اسلامی موجب گسستن آنها از شبكههای وسیع و نيرومند خانوادگی، خويشاوندی، همسايگی و قومی شده و در نتيجه به انزوای اجتماعی زنان منجر ميشود.<ref>[https://www.etemadnewspaper.ir/fa/Main/Detail/192218/%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 «جرايم زنان در مقايسه با مردان»، وبسایت روزنامه اعتماد.]</ref> | برخی حقوقدانان در توجيه تفاوتهای نسبی مجازات میان زنان و مردان معتقدند؛ مجازات زنان پیامدهای حيثيتی بيشتری نسبت به مجازات مردان دارد.<ref>[https://www.jwss.ir/article_45198.html جعفري، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، 1388ش، ص83.]</ref> زندانیشدن زنان خصوصا در جوامع سنتی و اسلامی موجب گسستن آنها از شبكههای وسیع و نيرومند خانوادگی، خويشاوندی، همسايگی و قومی شده و در نتيجه به انزوای اجتماعی زنان منجر ميشود.<ref>[https://www.etemadnewspaper.ir/fa/Main/Detail/192218/%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86 «جرايم زنان در مقايسه با مردان»، وبسایت روزنامه اعتماد.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | |||
*قرآن کریم | *قرآن کریم | ||
*بدریمنش، اعظم و دیگران، «بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیتمحوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری»، حقوق اسلامی، شمارة | *بدریمنش، اعظم و دیگران، «بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیتمحوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری»، حقوق اسلامی، شمارة ۷۱، زمستان ۱۴۰۰ش. | ||
*«جرايم زنان در مقايسه با مردان»، وبسایت روزنامه اعتماد، شماره | *«جرايم زنان در مقايسه با مردان»، وبسایت روزنامه اعتماد، شماره ۵۳۳۱، تاریخ درج مطلب: ۱ آبان ۱۴۰۱ش. | ||
*جعفریبجنوردی، عبدالرضا جوان و دیگران، «تأثیر جنسیّت بر میزان گرایش به اجرای مجازاتهای شدید جسمانی در ایران (مطالعة موردی: شهرستان مشهد)»، پژوهش حقوق کیفری، شمارة | *جعفریبجنوردی، عبدالرضا جوان و دیگران، «تأثیر جنسیّت بر میزان گرایش به اجرای مجازاتهای شدید جسمانی در ایران (مطالعة موردی: شهرستان مشهد)»، پژوهش حقوق کیفری، شمارة ۳۰، بهار ۱۳۹۹ش. | ||
*جعفري، جعفريزديان، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، مطالعات راهبردی زنان، شماره | *جعفري، جعفريزديان، «نقش جنسيت در مجازات مجرم»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۴۵، آذر ۱۳۸۸ش. | ||
*حيدري، ایمان، «بررسی تأثیر جنسیت در ارتکاب جرم با نگاهی ویژه به وضعیت زنان در دهههای اخیر»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ مطالعات حقوق، شماره | *حيدري، ایمان، «بررسی تأثیر جنسیت در ارتکاب جرم با نگاهی ویژه به وضعیت زنان در دهههای اخیر»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ مطالعات حقوق، شماره ۲۹، بهار ۱۳۱۹۸ش. | ||
*خوشصورت، اعظم و کاظمی، محمدخان، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده، | *خوشصورت، اعظم و کاظمی، محمدخان، «جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران»، مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده، شمارة۱، بهار و تابستان، ۱۳۹۷ش. | ||
*دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، | *دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش. | ||
*رستمیتبریزی، لمیاء، «درآمدی بر رویکرد جنسیتی جرمشناسی»، شمارة | *رستمیتبریزی، لمیاء، «درآمدی بر رویکرد جنسیتی جرمشناسی»، شمارة ۵۰، آذر ۱۳۸۸ش. | ||
*صفاری، علی و یگران، «تأثیرمتغیرهای اجتماعی و فردی بر میزان کیفرگرایی افکار عمومی (مطالعه میدانی در سه شهر تهران، مشهد و قم)»، پژوهشنامه حقوقکیفری، | *صفاری، علی و یگران، «تأثیرمتغیرهای اجتماعی و فردی بر میزان کیفرگرایی افکار عمومی (مطالعه میدانی در سه شهر تهران، مشهد و قم)»، پژوهشنامه حقوقکیفری، شمارة۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش. | ||
*فیضآبادی، الهام، «بررسی تاثیر جنسیت متهم در رسیدگیهای کیفری در نظام جزایی ایران»، قانون یار، شمارة | *فیضآبادی، الهام، «بررسی تاثیر جنسیت متهم در رسیدگیهای کیفری در نظام جزایی ایران»، قانون یار، شمارة ۱۵، پاییز ۱۳۹۹ش. | ||
*کاظمپور، ثنا و فرجیها، محمد، «تبیین نظری تأثیر جنسیت بر تعیین مجازات مجرمان مواد مخدر؛ | *کاظمپور، ثنا و فرجیها، محمد، «تبیین نظری تأثیر جنسیت بر تعیین مجازات مجرمان مواد مخدر؛ مطالعۀ تطبیقی ایران وآمریکا» مجله حقوقی دادگستری، شمارة ۱۱۷، بهار ۱۴۰۱ش. | ||
*ولایی، عیسی، «حد و تعزیر و موارد جایگزینی هر یک با دیگری با رویکردی به دیدگاه امام خمینی(س)»، پژوهشنامه متین، | *ولایی، عیسی، «حد و تعزیر و موارد جایگزینی هر یک با دیگری با رویکردی به دیدگاه امام خمینی(س)»، پژوهشنامه متین، شماره ۵۳، اسفند ۱۳۹۰ش. | ||
{{پایان منابع}} | |||
