سفر حج: تفاوت میان نسخه‌ها

سفر حج که در آیات قرآن‌کریم همانند آیات ۲۷ و ۲۸ سوره حج و آیه ۲ سوره مائده و آیاتی از سوره قصص نیز به آن اشاره شده است از منظر کلان، موجب رشد تجارت بین‌المللی، توسعۀ زیرساخت‌های اقتصادی و ایجاد اشتغال در کشورهای میزبان می‌شود. در سطح خرد نیز این سفر با تشویق به انفاق، کمک به مستمندان و توزیع ثروت، به تحقق اقتصاد توحیدی کمک می‌کند. همچنین حج با ایجاد فرصت‌های جدید کسب‌وکار و تقویت همکاری‌های اقتصادی بین مردان و زنان مسلمان، می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی علیه کشورهای اسلامی منجر شود. مشارکت زنان در سفر حج نیز تأثیر مستقیمی بر بهبود شاخص‌های اقتصادی آنان همانند بهبود دسترسی به فرصت‌های شغلی و افزایش سطح آگاهی و استقلال مالی زنان مسلمان داشته است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/453014/%D8%AD%D8%AC-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%81%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A2%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C نجفی، «حج، عامل شکوفایی فرهنگی، آگاهی سیاسی و رشد اقتصادی»، ۱۳۹۳ش، ص175-178.]</ref>  

مناسک حج بر سلامت روانی زائران تأثیرگذار است. این تأثیرات چهار بُعدی عبارت از ایجاد و تقویت احساس آرامش روانی و امنیت در طول اقامت در مکه و انجام مناسک،<ref>ابن‌شعبه حرّانى، تحف ‌العقول، ۱۳۸۴ق، ص 123.</ref> ارتقای سطح دلبستگی معنوی به خداوند،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۳۷.</ref> کاهش وابستگی‌های مادی و تعلقات دنیوی<ref>نورى، مستدرك الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۱۶۵.</ref> و افزایش عزت‌نفس و احساس خودارزشمندی است.<ref>Kroll and Sheehan, "Religious belives and practices among 52 Psychiatric in Patient in Minnesota", 1989, p.69. </ref>

در خصوص سفر حج و تأثيرگذاري آن بر دینداری مردان و زنان، نمي‌توان به تفاوت معناداری دست يافت. عظمت و شکوه مناسک حج، کعبه و مشاعر مقدسه به‌گونه‌ای است که به‌طور یکسان بر تمامی زائران، صرف نظر از جنسیت تأثیرگذار است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/123684/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%DA%A9-%D8%AD%D8%AC-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%B7%D8%AD-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%AC محمدی و همکاران، «بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج»،، ۱۳۸۷ش، ص33-34.]</ref>

در واجبات احرام، نیّت، تلبیه، استحباب طهارت بدنی، تقصیر ناخن‌ها، نگاه کردن در آینه و حرمت استفاده از سرمه و عطر میان زن و مرد مشترک است،<ref>نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۹۹.</ref> اما در برخی احکام تفاوت وجود دارد. مردان باید دو لباس خاص احرام یکی ازار (عورتین و مابین ناف تا زانو) و دیگری رداء (روی کتف) بپوشند، درحالی‌که زنان چنین الزامی ندارند.<ref>مقدس‌اردبیلی، مجمع الفائده و البرهان في شرح إرشاد الأذهان، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص215-217.</ref> همچنین پوشیدن لباس حریر (ابریشم) برای مردان در احرام حرام است،<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۱۷؛ طباطبائی‌حائری، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۳۶۹.</ref> ولی برای زنان مکروه یا در برخی موارد جایز شمرده شده است.<ref>ابن‌ادریس حلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲۸.</ref>

در فقه اسلامی، محرمات احرام به دو دسته مشترک و جنسیتی تقسیم می‌شوند. از مهم‌ترین محرمات اختصاصی مردان در حال احرام می‌توان به چهار مورد اساسی اشاره کرد. نخست پوشیدن لباس دوخته‌شده مانند پیراهن، لبّاده و شب‌کلاه و شلوار که به‌طور خاص برای مردان حرام است؛<ref>موسوی عاملی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۴۰۸.</ref> دوم پوشاندن سر به هر شکل اعم از کلاه، عمامه، پارچه، چیزهای غیرمعمول همانند گِل سرشور، برگ گیاهان، حنا یا سایر پوشش‌ها و حتی فرو بردن سر در آب؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص347-349.</ref> سوم استفاده از جوراب و کفش‌های بسته و هر چیز دیگری که روی پا را می‌پوشاند (به استثنای صندل‌های باز)<ref>محقق حلّی، المختصر النافع فی فقه الإمامیه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۴؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۱۱.</ref> و چهارم بهره‌گیری از سایه‌بان مانند چتر، هودج و امثال آن یا قرار گرفتن زیر سقف در حال سفر که بر مردان در حال احرام، حرام است.<ref>موسوی عاملی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ۱۴۱۱ق، ج۷، ص۳۶۲.</ref>

* ابن‌شعبه حرّانی، حسن‌ بن‌ على، تحف ‌العقول، تهران، كتاب‌فروشى اسلاميه، 1384ق.

* «اخبار اقتصادی عربستان سعودی - جده»، وب‌سایت معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، تاریخ انتشار: 21 خرداد 1404ش.

* نورى، ميرزاحسين، مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل‌البيت، 1408ق.

* «۵۴ درصد زائران حج تمتع امسال را بانوان تشکیل می‌دهند»، تاریخ انتشار: 12 اردیبهشت 1404ش.