غلام رضا شفق (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''تبعیض جنسیتی،'''</big> | <big>'''تبعیض جنسیتی،'''</big> توزیع نامناسب موهبت‌ها، موقعیت‌ها و مزایا به نفع یک جنس خاص. | ||
برداشت و روایت | برداشت و روایت واحدی از تبعیض جنسیتی در جهان وجود ندارد. ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی زمینه شکل‌گیری عدالت جنسیتی و تبعیض جنسیتی است. پیامدهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تبعیض جنسیتی بسیار مضر است، چراکه توانمندی‌ها، خلاقیت و انگیزه‌های بیش از نصف جمعیت جهان را تضعیف می‌کند. علاوه بر این‌که زمینه سوء استفاده از زنان تحت عنوان عدالت جنسیتی را نیز فراهم می‌کند. | ||
==مفهوم‌شناسی | ==مفهوم‌شناسی== | ||
تبعیض جنسیتی دارای تعاریف متعدد | تبعیض جنسیتی دارای تعاریف متعدد است: | ||
'''انحصاری‌سازی''': انحصاری نمودن مجامع، موهبت‌ها، موقعیت‌ها و مزایا به نفع جنس خاص تبعیض جنسی است.<ref>حسینی و احمدی، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی والدین و گرایش به تبعیض جنسیتی: مطالعه موردی شهرستان جوانرود»، 1395ش، ص37</ref> | '''انحصاری‌سازی''': انحصاری نمودن مجامع، موهبت‌ها، موقعیت‌ها و مزایا به نفع جنس خاص تبعیض جنسی است.<ref>حسینی و احمدی، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی والدین و گرایش به تبعیض جنسیتی: مطالعه موردی شهرستان جوانرود»، 1395ش، ص37</ref> | ||
'''وجود قوانین دست و پاگیر''': برخی معتقدند که رویه‌ها و قوانین دست و پاگیر برای زنان شکل اصلی تبعیض جنسیتی است. <ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41</ref> | '''وجود قوانین دست و پاگیر''': برخی معتقدند که رویه‌ها و قوانین دست و پاگیر برای زنان شکل اصلی تبعیض جنسیتی است. <ref>سفیری و باغستانی، «بررسی احساس تبعیض جنسیتی بین اعضای هیئت علمی و عوامل مؤثر بر آن»، 1393ش، ص41</ref> | ||
'''نقش‌های منفی برای زنان''': به زعم برخی نویسندگان شکل اصلی تبعیض جنسیتی این است که نقش‌های زنان و مردان تغییر کرده است، این تغییرات عامل بروز اشکال جدید تبعیض جنسی بوده است، عموماً زنان نقش‌های مردانه را به عهده گرفته‌اند، در حالی‌که در ایفای این نقش‌ها به اندازه مردان موفق نیستند، از سوی دیگر مردان در نقش‌های زنانه وارد نشده‌اند تا فشار نقش بر آنان وارد شود. در نتیجه تغییر نقش‌ها به نفع مردان بوده است.<ref>حمدی، «انعطاف ناپذير دانستن نقش‌هاي جنسيتي و دفاع از تبعيض‌هاي جنسيتي»، 1397ش، ص26.</ref> | '''نقش‌های منفی برای زنان''': به زعم برخی نویسندگان شکل اصلی تبعیض جنسیتی این است که نقش‌های زنان و مردان تغییر کرده است، این تغییرات عامل بروز اشکال جدید تبعیض جنسی بوده است، عموماً زنان نقش‌های مردانه را به عهده گرفته‌اند، در حالی‌که در ایفای این نقش‌ها به اندازه مردان موفق نیستند، از سوی دیگر مردان در نقش‌های زنانه وارد نشده‌اند تا فشار نقش بر آنان وارد شود. در نتیجه تغییر نقش‌ها به نفع مردان بوده است.<ref>حمدی، «انعطاف ناپذير دانستن نقش‌هاي جنسيتي و دفاع از تبعيض‌هاي جنسيتي»، 1397ش، ص26.</ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
'''برتر دانستن مردان''': برخی از محققین شکل اصلی تبعیض جنسیتی را به پیشداوری‌هایی مربوط می‌داند که مردان را بلند مرتبه‌تر از زنان و زنان را فرودست‌تر از مردان تصویر می‌کند.<ref>روحانی و عابدین دیزناب، «دوآليته تبعيض و اميد، نظريه‌اي زمينه‌اي از تراژكتوري شكلگيري تبعيض جنسيتي ميان زنان طبقه متوسط شهر تبريز» 1399ش، ص56.</ref> | '''برتر دانستن مردان''': برخی از محققین شکل اصلی تبعیض جنسیتی را به پیشداوری‌هایی مربوط می‌داند که مردان را بلند مرتبه‌تر از زنان و زنان را فرودست‌تر از مردان تصویر می‌کند.<ref>روحانی و عابدین دیزناب، «دوآليته تبعيض و اميد، نظريه‌اي زمينه‌اي از تراژكتوري شكلگيري تبعيض جنسيتي ميان زنان طبقه متوسط شهر تبريز» 1399ش، ص56.</ref> | ||
'''مؤلفه‌های مختلف''': گاهی تبعیض جنسیتی در شکل رفتار منفی و تعابیر منفی نسبت به زنان بروز می‌کند و گاهی ظاهراً شکل مثبت دارد اما زنان را برای تصدی نقش‌های پست‌تر مناسب می‌داند. در یک دسته‌بندی دیگر تبعیض جنسیتی سه شکل دارد، گاهی در شکل کلمات تبعیض آمیز است و گاهی در شکل کنش‌های نابرابر است و گاهی نگاه‌های جنسی نامناسب نسبت به زنان است | '''مؤلفه‌های مختلف''': گاهی تبعیض جنسیتی در شکل رفتار منفی و تعابیر منفی نسبت به زنان بروز می‌کند و گاهی ظاهراً شکل مثبت دارد اما زنان را برای تصدی نقش‌های پست‌تر مناسب می‌داند. در یک دسته‌بندی دیگر تبعیض جنسیتی سه شکل دارد، گاهی در شکل کلمات تبعیض آمیز است و گاهی در شکل کنش‌های نابرابر است و گاهی نگاه‌های جنسی نامناسب نسبت به زنان است.<ref>شنبدی و ارشدی، «اثر رويدادهاي تبعيض‌آميز جنسيتي بر عملكرد شغلي زنان:نقش تعديل‌كننده‌ي سرسختي روانشناختي و تاب‌آوري»، 1395ش، ص23</ref> | ||
== | ==تبعیض جنسیتی در جهان== | ||
اکثر اندیشمندان غربی از وجود تبعیض جنسیتی شدید در جوامع | اکثر اندیشمندان غربی از وجود تبعیض جنسیتی شدید در جوامع اروپائی شکایت دارند. ولی برخی مدعی هستند که به موازات بهبود وضعیت اقتصادی در اروپا تبعیض جنسیتی نیز بهبود یافته است.<ref>رحمانی و کاوه، «آیا تبعیض جنسیتی عامل بازدارنده رشد اقتصادی کشور‌ها است؟»1394ش، ص594. </ref> تحقیقات دیگر با ادعای تحقق عدالت جنسیتی در جهان را ساده‌انگارانه قلمداد کرده و مدعی هستند که تبعیض جنسیتی به شکل پیچیده‌تر همچنان وجود دارد. از جمله بررسی‌های تبعیض آمیز جنسیتی کارفرما‌ها، مشتریان و همکاران نسبت به زنان، همچنین تبعیض در ارائه آمارها و کم جلوه دادن بهره‌وری زنان نسبت به مردان و در نهایت حذف شدن زنان از شغل‌های مردانه باعث ایجاد مازاد عرضه و کاهش دستمزد در بخش‌های زنانه خواهد شد. همه این موارد تبعیض مدرن جنسیتی است.<ref>کیان ارثی و سعادت، «شکاف جنسیتی درآمد: به چالش کشیدن توجیهات عقلانی، تساوی حقوق ، تبعیض و محدودیت‌های مدل‌های سرمایه انسانی»، 1393ش، ص178. </ref> | ||
==تاریخچه تبعیض جنسیتی در ایران== | ==تاریخچه تبعیض جنسیتی در ایران== | ||
اولین تلاش برای رفع تبعیض جنسیتی مرتبط با آموزش در ایران به دوره مشروطه بر می‌گردد. هرچند به دلیل عدم امکانات بسیاری از ایده‌های | اولین تلاش برای رفع تبعیض جنسیتی مرتبط با آموزش در ایران به دوره مشروطه بر می‌گردد. هرچند به دلیل عدم امکانات بسیاری از ایده‌های عدالت‌خواهانه تحقق نیافت.<ref>مجموعه قوانین و مقررات عصر مشروطیت (1285-1289 هجری شمسی)، ص94.</ref> حتی در اوایل دهه 1350 شمسی دولت پهلوی هزینه تحصیل رایگان را نمی‌پذیرفت.<ref>اصول انقلاب شاه و ملت: 6 بهمن 1354، 1354ش، ص214؛ پهلوی، بسوی تمدن بزرگ، 1389ش، ص133.</ref> به همین دلیل رفع تبعیض جنسیتی در آموزش عملاً پابرجا ماند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، 1383ش. ص111.</ref> بعد از انقلاب ایران زمینه تحصیل رایگان برای زنان و مردان فراهم شد.<ref>- مجموعه قوانین فرهنگ و آموزش عالی، بی‌تا، ص13.</ref> تنها مسئله تحصیل خصوصی در کنار تحصیل رایگان دولتی است که ممکن است زنان نتوانند همسان با مردان در آن شرکت نمایند.<ref>حاضری، مدارس غیرانتقاعی و تحرک اجتماعی (با تکیه بر مطالعه در شهرستان یزد)، 1377ش، ص73.</ref> برخی به سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران اشکال کرده‌اند که به ارتباط تأمین عدالت آموزشی و جنسیت به اندازه کافی توجه نکرده است.<ref>صفار حیدری و حسین‌نژاد، «رويكردهاي عدالت آموزشي)نگاهي به جايگاه عدالت آموزشي در سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش ايران)»، 1393ش، ص59.</ref> در حال حاضر در ایران طبق برخی تحقیقات عدالت آموزشی‌جنسیتی در گروه افراد 6 تا 35 ساله‌ها وجود دارد. در گروه‌های سنی بالاتر از 35 ساله‌ها، عدالت آموزشی از نظر جنسی به ضرر دختران و زنان است. از جهت مقطع تحصیلی، در مقطع ابتدایی عدالت آموزشی میان جنس‌ها برقرار است. در مقاطع راهنمایی، متوسطه و عالی عدالت آموزشی به ضرر جنس مؤنث است و مقطع پیش دانشگاهی به ضرر جنس مذکر بوده است.<ref>آتشک، «ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزش ایران»، 1391ش، ص141 و 145. </ref> | ||
==حوزه‌های اصلی تبعیض جنسیتی== | ==حوزه‌های اصلی تبعیض جنسیتی== | ||
مهم‌ترین حوزه‌های تبعیض جنسیتی عبارتند از: آموزش، درآمد، اشتغال و دسترسی به مناصب مدیریتی.<ref>نیک‌پی طبری، و میلا علمی، «اثر تبعیض جنسیتی در آموزش بر رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا»، 1393ش، ص96</ref> | مهم‌ترین حوزه‌های تبعیض جنسیتی عبارتند از: آموزش، درآمد، اشتغال و دسترسی به مناصب مدیریتی.<ref>نیک‌پی طبری، و میلا علمی، «اثر تبعیض جنسیتی در آموزش بر رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا»، 1393ش، ص96</ref> | ||
===1. تبعیض جنسیتی در آموزش=== | ===1. تبعیض جنسیتی در آموزش=== | ||
