زوجیت

زوجیت؛ مقارنه، تألّف، ترکّب، همراهی و تکمیل‌کنندگی دو چیز با هم.

زوجیت مهمترین مفهوم در تبیین کمیت ، کیفیت و اهمیت تفاوت های زن و مرد در بیان دینی است. آیات پرشماری از قرآن کریم بر مفهوم زوجیت و آثار آن دلالت دارد. زوجیت مفهومی است که در برگیرنده نوعی قرینگی، تفاوت ، تشابه، تعادل و در عین حال نقصی است که به وسیله طرف دیگر کامل می شود. دو شی متضاد در عین حال مشابه که، قرینه هم هستند و وقتی کنار هم قرار می‌گیرند ، اصطلاحا جفت و متعادل می شوند را زوج می گویند.

مفهوم‌شناسی زوجیت

واژه زوج

(اسم) [عربی: زَوج، جمع: ازواج] شوهر؛ شوی. [مقابلِ فرد] قرین؛ جفت.

شوی و زن. جفت خواه مذکر باشد خواه مؤنث، مگر فقهای متأخرین در مؤنث ها زیاده کرده‌اند و «زوجه» گویند اگرچه نزد اهل لغت نیست و ابن حاج نوشته که هر دو نر و ماده و مجموع را زوج گفتن خطاست زیرا که هر واحد از نر و ماده زوج باید گفت و هر دو مجموع را زوجان و زوجین باید خواند.

در فرهنگ معین واژ] زوج به دو معنای: شوهر و عددی که بر 2 بخش پذیر باشد آمده است. شوهر، شوی، قرین، جفت، خلاف فرد، ازواج جمع

واژه زوجه

(اسم)عربی: «زَوجَة»، مقابلِ شوهر، جمع: زوجات، همسر مرد؛ زن. [ زَ / زُو جَ / جِ ] (از ع، اِ) زوجة. زن. مقابل شوی. و زن شخص و زن شوهردار. زن , زوجه , عيال , خانم

واژه شوهر

(اسم) همسر زن؛ شو؛ شوی. [ شَ / شُو هَ ] (اِ) بَعْل. زوج. شوی. جفت.همسر. مرد آنگاه که زن گرفته باشد. (هَ) [ اوس .(اِ.) مردی که با زنی ازدواج کند، مردزن‌دار، شوی، زوج.

واژه همسر

صفت زن یا شوهر: همقد. برابر. برابر در بلندی یا در قدرومرتبه. [ هَ سَ ] (ص مرکب) برابر. نظیر...شریک زندگی. هر یک از زن و شوهر، هم سخن. رفیق راه (هَ) [ اوس . ] (اِ.) مردی که با زنی ازدواج کند، مرد زن دار، شوی، زوج.

زوجیت در اسلام

آیات قرآن تصریح به کرده است. شعرا، آیه 7)</ref>

زوجیت در مورد گیاهان به معنای اختلاط نر و ماده است.

در آیه49 سوره ذاریات می خوانیم: «و (و اینها همه برای آن است که) شاید متذکّر شوید»

در آیه36 سوره یس می فرماید: «منزّه است کسی که تمام زوج ها را آفرید، از آنچه زمین می رویاند، و از خودشان، و از آنچه نمی دانند»

این آیه به وضوح بیشتری گستردگی زوجیت را در گیاهان و انسان ها و اشیایی که از محدوده علم بشر بیرون است بیان می کند.

با توجه به معنای لغوی ماده « زوج » که به معنای دو موجود قرین یکدیگر است امروزه ما تفسیردقیق تری برای این دو آیه می یابیم:

تحقیقات علمی این حقیت را به خوبی اثبات کرده که تمام موجودات جهان ماده از اجزای بسیار کوچکی به نام اتم تشکیل شده، و این اجزاء که در گذشته به عنوان موجود نشکن (اجزاء لاتَتَجَزی) شناخته شده بود و به همین دلیل نام اتم (به معنای نشکن) برای آن انتخاب کرده بودند: با سر پنجه علم و دانش بشر، شکسته شده و انرژی اتمی و صنایع مربوط به آن از اینجا نشات گرفت.

هنگامی که اتم را شکافتند آن را مرکب از اجزایی که عمدتاً« الکترون ها» ( ذرات گردنده اتم که دارای بار منفی الکتریسیته هستند ) و« پروتون ها » (هسته اتم که دارای بار الکتریسته مثبت است ) یافتند:

و به این ترتیب معنای دقیق تری از زوجیت در تمام ذرات عالم هستی، یعنی وجود دو شی نر و ماده مثبت و منفی، فاعل و قابل به دست آمد که هیچ استثنایی نیز برای آن وجود ندارد. این را نیز می دانیم که دو جسم با دو بار الکتریسته ناهمنام مثبت و منفی یکدیگر را جذب می کنند. آیا جاذبه و کششی که میان دو جسم یا دو نوع بار الکتریکی وجود دارد شباهت کاملی با جاذبه جنسی که میان دو زوج وجود دارد نیست؟ بدیهی است وجود اجزای دیگری در اتم ضرری به آنچه گفتیم نمی زند.

حضرت علی علیه السلام فرمود:

« خداوند در میان قوای متخاصم جهان الفت ایجاد کرده و در میان قوای نزدیک جدایی افکنده است»[3] خداوند متعال در آیه 21روم افرینش زن و مرد را به صورت جفت، از نشانه‌های الهی می‌داند و می فرماید:«و از نشانه ‏هاى او اينكه زوج هایی از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد، و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد در اين نشانه ‏هايى است براى گروهى كه تفكّر مى كنند».

در این آیه شریفه خداوند متعال ضمن تاکید بر اتحاد زن و مرد در منشاء خلقت، به زوجیت آنها که در بردارنده مفهوم هم سری، قرینگی، نیاز متقابل و مکملیت است تاکید می کند.قرآن کریم ایجاد سکونت و آرامش ، اتحاد و رحمت را مهمترین کارکرد این زوجیت می‌داند.

این گونه تفاوت بین زن و مرد، زمینه ساز تجاذب، تعامل، تعادل و تکامل طرفینی است نه آنکه منشا انشقاق ، رقابت و فراتری و فروتری باشد. بر این اساس همان گونه که شهید مطهری اشاره می کند ، منشا فروتری یا ظلم به زنان را نبایستی در ماهیت تفاوت‌های تکوینی آنها جستجو کرد بلکه منشا فروتری ریشه در عملکرد جاهلانه نسبت به مقتضیات این زوجیت است.

به همین علت سعی در شبیه شدن زنان به مردان و بالعکس ، یکی از جاهلانه ترین راهبردهایی است که باعث به هم ریختن نظام زوجیت می شود. فرو ریزی نظام زوجیت، نیاز متقابل و در نتیجه مکملیت متقابل را به چالش می‌کشد. دو انسانی که به یکدیگر نیازمند نیستند و کمال آنها در گرو کمال هم نیست ، به لحاظ طبع استخدام گر و تمامیت خواه از یک سو و محدودیت امکانات اجتماعی از سوی دیگر، رقیب هم خواهند شد. رقابتی که به استخدام و استثمار و تبعیض منتهی می شود و سکونت، آرامش، رحمت و مودت بین دو جنس و جامعه را دچار مخاطره می سازد. از این رو شاید بتوان گفت: مهمترین راهبرد رفع تبعیض ها و فروتری زنان تقویت نظام زوجیت است نه ایجاد نظام مبتنی بر مشابهت. لذا در روایات پرشماری از راهبرد تشبیه زنان به مردان یا بالعکس به شدت نهی شده و آثار شوم مادی و معنوی را بر آن مترتب کرده یا دوری از رحمت الهی را وعید داده است.

رهیافت‌های زوجیت در تبیین پدیده‌های اجتماعی

دیالکتیک مردم، جهان‌بینی و محیط در تشکیل جامعه

از زوجیت و همسویی مردم، جهان‌بینی و محیط، جامعه شکل می‌گیرد. تا زمانی‌که پیوند و همسویی ضروری بین این سه مولفه به‌وجود نیاید، جامعه ایجاد نمی‌شود و هرچه روابط این سه مقوله، مستحکم‌تر باشد، ارتباطات مردم مؤثرتر است و این همان زوجیت است.

کلید تحولات اجتماعی بر اساس دیالکتیک علم، ایمان و عمل

دیالکتیک علم، ایمان و عمل، شناختی حقیقی ایجاد می‌کند. منطق تغییر و تحولات اجتماعی وابسته به تغییر عوامل معرفتی، ایمانی و عملی در دو بعد فردی و اجتماعی است. تغییرات اجتماعی بر اساس دیالکتیک و همسویی سه عامل علم، ایمان و عمل است که سبب قرب الهی هم هستند.

بنیاد جامعه براساس خانواده و زوجیت

خانواده، پایه اصلی در جامعه است. مرد و زن برای یافتن آرامش به یکدیگر نیاز دارند. زن و مرد دارای خصوصیات مخصوص به خود هستند و مصلحت نظام اجتماعی در تعامل این خصوصیات با یکدیگر است. جامعه بدون وجود خانواده‌ی سالم، سرزنده و بانشاط امکان پیشرفت ندارد.

منابع

• فرهنگ لغت عمید،ذیل واژه«زوج»،وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1401ش.
• اشیری، لبخندق، «تحلیل دوگان تقابلی اصل مارکسیستی تضاد و اصل اسلامی زوجیت و بیان دلالت‌های اجتماعی اصل زوجیت»، همایش تمدن نوین اسلامی، 1400ش.
• مطهری، مجموعه يادداشت‏هاى استاد مطهرى، (به نقل از نرم افزار یادداشت ها استاد مطهری نسخه1.2) مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور، ج‏5.
• فرهنگ لغت معین، ذیل واژه «همسر»، وب‌سایت واژه یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1401ش.
• فرهنگ لغت دهخدا، ذیل واژه «زوجه»، وب‌سایت واژه یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1401ش.