| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
* 3. قانون تعدّد زوجات، به خاطر شرايط خاص اجتماعى يا ضرورتهاى اجتماعى وضع شده است نه براى هوسرانى مردان. البته هميشه بعضى افراد وجود دارند كه از قانون سوء استفاده مى كنند، در چنين مواردى، بايد جلوى سوء استفاده ها را گرفت و راهكار مناسب براى موارد ضرورى ارائه كرد. | * 3. قانون تعدّد زوجات، به خاطر شرايط خاص اجتماعى يا ضرورتهاى اجتماعى وضع شده است نه براى هوسرانى مردان. البته هميشه بعضى افراد وجود دارند كه از قانون سوء استفاده مى كنند، در چنين مواردى، بايد جلوى سوء استفاده ها را گرفت و راهكار مناسب براى موارد ضرورى ارائه كرد. | ||
=مفهوم لغوی تعدد زوجات= | ==مفهوم لغوی تعدد زوجات== | ||
تعدد به معنای بی شمار شدن، زیاد شدن عدد، و فزونی یافتن می باشد. و زوجات هم جمع کلمه زوجه به معنای زنان و همسران یک مرد است و تلفیق این دو کلمه یعنی تعدد زوجات به معنی چند تن بودن همسران یک مرد. <ref>محمد، معین، فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر، ۱۳۸۵ ه.ش، ج۱، ص ۱۰۹۸.</ref> این بسیط ترین تعاریفی است که از نظر لغوی در فرهنگ لغات و متون فارسی موجود می باشد. با توجه به آیات و احادیث و سیره، در منابع فقهی در باره اصل جواز تعدد زوجات کمتر بحث شده و حتی از ضروریات فقه خوانده شده است. <ref>محمدحسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۳۰، ص۵، ج ۳۰، چاپ محمود قوچانی و ابراهیم میانجی، بیروت ۱۹۸۱</ref> احکام مربوط به تعدد زوجات در ضمن بحث «محرّمات نکاح» و «قَسْم» مطرح گردیده است. همچنین فقها به ادله مذکور، بر محدودیت عددی تعدد زوجات، یعنی چهار عدد تأکید کرده و عقد با زوجه پنجم را باطل شمرده اند. <ref>وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۷، ص۱۶۵، دمشق ۱۴۰۹/۱۹۸۹ </ref> | تعدد به معنای بی شمار شدن، زیاد شدن عدد، و فزونی یافتن می باشد. و زوجات هم جمع کلمه زوجه به معنای زنان و همسران یک مرد است و تلفیق این دو کلمه یعنی تعدد زوجات به معنی چند تن بودن همسران یک مرد. <ref>محمد، معین، فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر، ۱۳۸۵ ه.ش، ج۱، ص ۱۰۹۸.</ref> این بسیط ترین تعاریفی است که از نظر لغوی در فرهنگ لغات و متون فارسی موجود می باشد. با توجه به آیات و احادیث و سیره، در منابع فقهی در باره اصل جواز تعدد زوجات کمتر بحث شده و حتی از ضروریات فقه خوانده شده است. <ref>محمدحسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۳۰، ص۵، ج ۳۰، چاپ محمود قوچانی و ابراهیم میانجی، بیروت ۱۹۸۱</ref> احکام مربوط به تعدد زوجات در ضمن بحث «محرّمات نکاح» و «قَسْم» مطرح گردیده است. همچنین فقها به ادله مذکور، بر محدودیت عددی تعدد زوجات، یعنی چهار عدد تأکید کرده و عقد با زوجه پنجم را باطل شمرده اند. <ref>وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۷، ص۱۶۵، دمشق ۱۴۰۹/۱۹۸۹ </ref> | ||
بنابراین زوجه به زنی اطلاق می شود که شوهر کرده و بالفعل شوهر داشته باشد خواه به عقد دائم خواه به عقد نکاح موقت و تعدد زوجات هم داشتن بیش از یک زوجه را گویند خواه به عقد دائم باشد یا منقطع یا بوسیله هر دو نوع. <ref>محمد جعفر، جعفری لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، ۱۳۸۳ ه.ش، ص ۱۶۲</ref> در کشورهای انگلیسی زبان از تعدد زوجات تحت عنوان هایBigamy- pairs plurality- polygyny- polygamy یاد می شود که همه عبارتهای مذکور در معنای تعدد زوجات و چند همسر گزینی توسط یک مرد استعمال می شود. | بنابراین زوجه به زنی اطلاق می شود که شوهر کرده و بالفعل شوهر داشته باشد خواه به عقد دائم خواه به عقد نکاح موقت و تعدد زوجات هم داشتن بیش از یک زوجه را گویند خواه به عقد دائم باشد یا منقطع یا بوسیله هر دو نوع. <ref>محمد جعفر، جعفری لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، ۱۳۸۳ ه.ش، ص ۱۶۲</ref> در کشورهای انگلیسی زبان از تعدد زوجات تحت عنوان هایBigamy- pairs plurality- polygyny- polygamy یاد می شود که همه عبارتهای مذکور در معنای تعدد زوجات و چند همسر گزینی توسط یک مرد استعمال می شود. | ||
==مفهوم اصطلاحی تعدد زوجات== | |||
فقهای امامیه در کتب فقهی خود از استیفای عدد بعنوان اصطلاحی مترادف با تعدد زوجات استفاده نموده اند. استیفا از نظر لغوی به معنای تمام فرا گرفتن، تمام باز ستاندن می باشد. استیفای عدد کردن یعنی اینکه مردی اقدام به ازدواج با زنان متعدد نماید تا بدانجا که شرع و قانون آن را تجویز کرده است که همانا اختیار کردن چهار زن به نکاح دائم یک مرد می باشد. این اصطلاح را فقهای امامیه و از جمله محقق در شرایع و علامه در تذکره بکار برده اند و مقصود نکاح با حداکثر تعداد زنان است که در شرع اجازه داده شده. <ref>ناصر، کاتوزیان، حقوق خانواده، تهران: چاپ انتشار، ۱۳۸۴ ه.ش، جلد ۱، ص ۱۱۲ </ref> | |||
==پيشينه تعدد زوجات== | ==پيشينه تعدد زوجات== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۵: | ||
استاد مطهرى در اين باره مى نويسد: «تعجّب مى كنيد اگر بگويم تعدّد | استاد مطهرى در اين باره مى نويسد: «تعجّب مى كنيد اگر بگويم تعدّد | ||
زوجات در مشرق زمين، مهمترين عامل براى نجات تك همسرى است. مجاز بودن تعدّد زوجه، بزرگترين عامل نجات تك همسرى است ... در شرايطى كه موجبات اين كار فراهم مى شود و عدد زنان نيازمند به ازدواج فزونى مى گيرد؛ اگر حق تأهل اين عدّه به رسميت شناخته نشود و به مردان واجد شرايط اخلاقى، مالى و جسمى، اجازه چند همسرى داده نشود؛ دوست بازى و معشوقه گيرى، ريشه تك همسرى را مى خشكاند» .<ref> . مرتضى مطهرى، نظام حقوق زن در اسلام، ص 330.</ref> | زوجات در مشرق زمين، مهمترين عامل براى نجات تك همسرى است. مجاز بودن تعدّد زوجه، بزرگترين عامل نجات تك همسرى است ... در شرايطى كه موجبات اين كار فراهم مى شود و عدد زنان نيازمند به ازدواج فزونى مى گيرد؛ اگر حق تأهل اين عدّه به رسميت شناخته نشود و به مردان واجد شرايط اخلاقى، مالى و جسمى، اجازه چند همسرى داده نشود؛ دوست بازى و معشوقه گيرى، ريشه تك همسرى را مى خشكاند» .<ref> . مرتضى مطهرى، نظام حقوق زن در اسلام، ص 330.</ref> | ||
==تعدد زوجات در فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی== | |||
در اسلام تعدد زوجات به دلایل اجتهادی کتاب، سنت، اجماع فقیهان مذاهب اسلامی و سیرۀ قطعیه مسلمانان امری پذیرفته شده و از ضروریات دین شمرده شده است. آنچه که در فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی بعنوان منبع مشترک مطرح می باشد و تمامی فقهای عام و خاص بر قطعیت و کامل بودن آن اجماع کامل دارند قرآن <ref>در آیاتی از قرآن کریم ر.ک: تحریم:1 و احزاب: 32، 50و 286 به تعدد زوجات اشاره شده است</ref> می باشد که فصل مشترک مهم بین فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی می باشد. | |||
به همین خاطر مسئله تعدد زوجات همانگونه که در قرآن به صورت نص صریح بیان شده است که مهم ترین آن آیۀ سوم سورۀ نساء است که از نظر مشهور مفسران، مفهوم آیه حداقل بر جواز و اباحه تعدد زوجات تا چهار همسر با رعایت شرایط آن دلالت دارد <ref>محمد بن محمد، مفید، المقنعه، قم: موسسه نشر اسلامی، 1410ق، ص517 / سید محمد حسین، طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر اسلامی، 1393ق، ج4، ص 166-167</ref> مقبول فقه امامیه و فقه اهل سنت نیز واقع شده است و احادیث متعدد از منابع شیعه و سنی نیز این مسئله مطرح شده است. <ref>محمد بن حسن، حرّ عاملی، وسایل الشیعه، تحقیق: ربانی شیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق، ج14، ص 398 / احمد بن حسین، بیهقی، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر، 1376، ج17، ص 181-182</ref> چنانچه در کتاب الفقه علی المذاهب الخمسه <ref>محمد جواد، مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، بی جا، کانون ثانی، ۱۹۸۲. م، چاپ ۷، ص ۳۱۲</ref> به قلم محمد جواد مغنیه بیان شده مذاهب خمسه که شامل جعفری، حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی می شوند اتفاق نظر دارند که مرد می تواند تا ۴ زن داشته باشد ولی بیش از چهار زن را مجاز نمی دانند و می گویند هر گاه یکی از این زنان از عصمت ازدواج خارج شود می تواند زن دیگری اختیار کند. فقهای امامیه و شافعی معتقدند هر گاه مردی یکی از چهار زنش را طلاق دهد به طلاق رجعی نمی تواند با زن دیگری ازدواج کند تا اینکه عده آن زن تمام شود اما اگر طلاق، طلاق بائن باشد حق ازدواج با دیگری را در ایام عده دارد و همچنین جایز است که مرد با خواهر زنش در ایام عده همسر خود که به صورت بائن طلاق داده است ازدواج نماید زیرا طلاق بائن ازدواج را به پایان می رساند و عصمت را نیز قطع می کند یعنی از حریم آن مرد خارج می شود اما فقهای حنفی، مالکی، حنبلی بر خلاف امامیه و شافعی معتقدند که مردی که چهار زن دارد و یکی از آنها را طلاق داده است در ایام عده آن زن نمی تواند با زن دیگری ازدواج کند یا در ایام عده همسر خود نمی تواند با خواهر زن خود ازدواج نماید مگر بعد از منقضی شدن ایام عده خواه طلاق رجعی باشد خواه بائن. <ref>محمد جواد، مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، بی جا، کانون ثانی، ۱۹۸۲. م، چاپ ۷، ص ۳۱۲ </ref> | |||
==تعدد زوجات در نظام حقوقی ایران== | |||
در کشورهای اسللامی بر اساس شریعت اسلامی، تعدد زوجات مجاز شمرده شده است، اگرچه در برخی از کشورها با توجه به فضای موجود جامعه محدودیت هایی برای ازدواج مجدد پیش بینی کرده اند و آن را به کسب مجوز از دادگاه منوط کرده اند. <ref>ناصر، کاتوزیان، حقوق مدنی خانواده، تهران: بهمن برنا، 1375، ج1، ص115-116 / مهدی، مهریزی، شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی و فرهنگی، 1386، ص 481 / سید حسن، اسعدی، خانواده و حقوق آن، مشهد: به نشر، 1387، ص 155</ref> در حقوق موضوعۀ ایران نیز تعدد زوجات براساس فقه امامیه پذیرفته شده است، ولی ازدواج دائم بدون ثبت در دفاتر رسمی ازدواج، جرم تلقی می شود و در عمل، ثبت ازدواج دائم بعدی منوط به کسب اجازه از دادگاه یا تنفیذ ازدواج دائم غیررسمی به وسیلۀ محاکم صالحه است. <ref>اسعدی، سید حسن، خانواده و حقوق آن، مشهد: به نشر، 1387، ص 153-154</ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
