نرخ باروری: تفاوت میان نسخه‌ها

نرخ باروری معمولاً از نسبت تعداد نوزادان متولدشده در یک سال به تعداد زنان ۱۵-۴۹ ساله به‌دست می‌آید. بسیاری از کشورهای جهان، ازجمله ایران با معضل کاهش نرخ باروری مواجه هستند. این مسئله به‌لحاظ تاریخی، در سده‏های اخیر و به‌دلیل کاهش مرگ‏ومیر نوزادان پس از انقلاب صنعتی و رواج ارزش‏های سکولار در جهان رخ داده و تبعات فراوانی برای جامعه دارد. ایران بی‏‌سابقه‏‌ترین و سریع‏ترین کاهش نرخ باروری تاریخ را تجربه کرده و اکنون به مرز بحران رسیده است؛ از این‌رو، قوانین متعددی برای کنترل این مسئله وضع و اجرا کرده است.  

«باروری»<ref>. Fertility</ref> عبارت است از رفتار واقعی و بالفعل فرزندآوری توسط زنانی که در محدودۀ سنی ۱۵-۴۹ سال قرار دارند.<ref>. سرایی، روش‏های مقدماتی تحلیل جمعیت (با تاکید بر باروری و مرگ‌ومیر)،  1381ش، ص126؛ ضاربان و همکاران، جمعیت‌شناسی و خدمات باروری سالم، 1393ش، ص26.</ref> نرخ باروری به تعداد فرزندانی گفته می‌شود که زنان واقع در سن باروری در یک سال مشخص به‏دنیا می‏آورند. نرخ باروری غیر از «ولادت» است؛ در ولادت، تعداد نوزادان متولدشده مورد نظر بوده و بیشتر ناشی از عوامل زیستی است؛ اما باروری، مادرانی را مد نظر دارد که فرزندی به دنیا آورده یا خواهند آورد و بیشتر وابسته به عوامل فرهنگی-اجتماعی است.<ref>. ضاربان و همکاران، جمعیت‌شناسی و خدمات باروری سالم، 1393ش، ص26.</ref>

«جامعۀ دارای باروری بالا» جامعه‏ای است که اکثر زنان آن چندین فرزند دارند و «جامعۀ دارای باروری پایین» جامعه‏ای است که اکثر زنان آن تعداد فرزند کمتری به دنیا می‏آورند.<ref>. ویکس، جمعیت؛ مقدمه‌ای بر مفاهیم و موضوعات، 1393ش، ص217.</ref>

#میزان باروری کل (TFR):  این سنجه نشان می‌دهد که هر زن واقع در سن باروری خود، چند فرزند به دنیا می‏آورد. میزان باروری کل به‌صورت زیر به‌دست می‌آید:  

میزان‏ باروری ویژه سنی، شدت یا فراوانی باروری را در گروه‎های سنی یا سنین منفرد نشان می‏دهد و از تقسیم تعداد موالید سالانه یک گروه سنی از زنان واقع در دوران باروری به تعداد زنان همان گروه سنی در میانه سال محاسبه می‏شود. چگونگی تغییر نرخ باروری کل در طول زمان که می‎تواند توسط مؤلفه‏‌های مستقیم (بیولوژیکی و رفتاری) و غیر مستقیم (اقتصادی و اجتماعی) تعیین شود، برای محققان و سیاست‌گذاران اهمیت خاصی دارد.<ref>[https://ecor.modares.ac.ir/article-18-1477-fa.html . احمدی و ازوجی، «تعیین‏ کننده‏‌های کلان اقتصادی-اجتماعی نرخ باروری کل در ایران با استفاده از الگوی خودهم‌‏بسته با وقفه توزیعی»،  1396ش، ص53.]</ref>  

کاهش باروری به‌عنوان چالش مهم اجتماعی، ابتدا در کشورهای اروپایی و سپس در کشورهایی مانند کانادا و آمریکا رخ داد که دیدگاه‏های سکولار (ضد دین) را پذیرفته و باورهای سنتی درباره انسان و جهان را کنار نهادند.<ref>. ویکس، جمعیت؛ مقدمه‌ای بر مفاهیم و موضوعات، 1393ش، ص230.</ref> در اروپا طی قرن ۱۸ میلادی با کاهش تدریجیِ مرگ‏ومیر فرزندان، کاهش باروری شروع شد و اواخر همان قرن در فرانسه روش‏های جدید پیشگیری از بارداری رواج یافت و سپس به سایر مناطق اروپا گسترش یافت.<ref>.‌هاربر، تغییر جمعیت و آینده جهان، 1398ش، ص55 و 56.</ref>  

طی قرن بیستم، باروری اروپا به سطح جایگزینی رسید و بعد از یک دهه کوتاه فرزندآوری بالا، در اواسطه دهه ۱۹۶۰م، که سیاست‏های تشویق ولادت اجرا شد، دوباره سقط جنین، جلوگیری از بارداری و عقیم‏‌سازی رواج یافته و باروری کاهش یافت و در سال ۲۰۱۰م، به حدود ۱.۵ فرزند رسید.<ref>. پوریانی و سبحانی‏نیا، افزایش جمعیت؛ نگرشها و راهبردها، 1393ش، ص131؛ هاربر، تغییر جمعیت و آینده جهان، 1398ش، ص58.</ref> آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا تا پایان قرن بیستم از نرخ باروری بالایی برخوردار بودند؛ اما کاهش باروری در آسیا یک‏باره و بسیار سریع‏تر از اروپا رخ داد و به زیر سطح جایگزینی رسید. بین سال‏های ۱۹۵۰-۲۰۰۵م، باروری در آسیا و آمریکای لاتین از حدود ۶ تولد به حدود ۲.۵ تولد رسید. اکنون در دوسوم کشورهای جهان، از جمله ایران، آمریکا، آلمان، تایلند و شیلی، باروری در سطح جایگزینی یا کمتر قرار دارد.<ref>.‌هاربر، تغییر جمعیت و آینده جهان، 1398ش، ص58-59.</ref>