بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
==رویکردهای گفتمانی به جنس== | ==رویکردهای گفتمانی به جنس== | ||
در این رویکرد آنچه به افراد دارای ذخیرۀ ژنتیکی XX و XY منتسب میشود، تماماً برساخت فرهنگی و ناشی از | در این رویکرد آنچه به افراد دارای ذخیرۀ ژنتیکی XX و XY منتسب میشود، تماماً برساخت فرهنگی و ناشی از بازیهای زبانی و گفتمانی شمرده میشود.<ref>. باتلر، آشفتگی جنسیت، 1385ش، ص55.</ref> مذکر یا مونث نامیدن فرد دارای ذخیرۀ ژنتیکی خاص، آغاز مسیری است که او را به‌سمت هویت، نقش و تکالیف متمایزی میبرد که برای همیشه او را در محاصرۀ خود نگاه خواهد داشت. این محاصرۀ تاریخی موجب میشود ظرفیتهای بیولوژیک، حیات یک فرد را به چند خصوصیت و قابلیت زیستی کاهش داده و آنان را در راستای گفتمان قدرت منتفع از آن، تنظیم و هدایت کند.<ref>. باتلر، آشفتگی جنسیت، 1385ش، ص67.</ref> | ||
در این رویکرد واژگان، حاوی بار معنایی جهت‌دار هستند.<ref>اسمارت، میشل فوکو، 1385ش، ص100.</ref> بر این اساس مذکر یا مرد نامیدن یک فرد بر اساس اندام جنسی، به برتری یافتن او بر فرد دیگری میانجامد که مونث یا زن نامیده شده است. مدافعان این نظر بر این باورند که برای رهایی از این زندان زیستی، که توانش فرد را برش زده و محدودیتهایی برای او ایجاد می‌کند،<ref>. بهرامی برومند، از زنان پردهنشین تا بدنهای رام، 1399ش، ص65.</ref> لازم است علاوه بر ابداع گروه جدیدی از واژگان،<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، 1388ش، ص356؛ هاردینگ، شناختشناسیهای دارای دیدگاه فمنیستی، 1388ش، ص644.</ref> منابع | در این رویکرد واژگان، حاوی بار معنایی جهت‌دار هستند.<ref>اسمارت، میشل فوکو، 1385ش، ص100.</ref> بر این اساس مذکر یا مرد نامیدن یک فرد بر اساس اندام جنسی، به برتری یافتن او بر فرد دیگری میانجامد که مونث یا زن نامیده شده است. مدافعان این نظر بر این باورند که برای رهایی از این زندان زیستی، که توانش فرد را برش زده و محدودیتهایی برای او ایجاد می‌کند،<ref>. بهرامی برومند، از زنان پردهنشین تا بدنهای رام، 1399ش، ص65.</ref> لازم است علاوه بر ابداع گروه جدیدی از واژگان،<ref>. تانگ، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، 1388ش، ص356؛ هاردینگ، شناختشناسیهای دارای دیدگاه فمنیستی، 1388ش، ص644.</ref> منابع مقدسساز و طبیعی‌نمایاندن این رویه خنثی شوند.<ref>. بوردیو، سلطه مذکر، 2010م ، ص52.</ref> | ||
==رویکردهای پست‌مدرن به جنس== | ==رویکردهای پست‌مدرن به جنس== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
رویکرد اسطوره‌ای، ادعا می‌کند که آفرینش دو جنس زن و مرد به‌نحوی است که تنها در کنار یکدیگر کامل خواهند شد. این رویکرد، در داستان‌ها و استعارههایی درباره خلقت دیده میشود که بر اساس آن انسان اولیه انسان بیجنس یا دوجنسی (Androgen) و شامل هر دو جنس زن و مرد بوده به‌نحوی که امکان جداسازی یا نامیدن او به‌عنوان زن یا مرد ممکن نبوده است. زمانی که میان این دو بخش جدایی ایجاد شد، این دو در جست‌وجوی یکدیگر بر آمده و تنها زمانی به آرامش و بهترین وضعیت کارکرد میرسند که در کنار یکدیگر باشند؛<ref>. سوره بقره، آیه 187.</ref> به‌ویژه برای پاسخ به غریزۀ جنسی و تولیدمثل.<ref>. سوره بقره، آیه 23.</ref> | رویکرد اسطوره‌ای، ادعا می‌کند که آفرینش دو جنس زن و مرد به‌نحوی است که تنها در کنار یکدیگر کامل خواهند شد. این رویکرد، در داستان‌ها و استعارههایی درباره خلقت دیده میشود که بر اساس آن انسان اولیه انسان بیجنس یا دوجنسی (Androgen) و شامل هر دو جنس زن و مرد بوده به‌نحوی که امکان جداسازی یا نامیدن او به‌عنوان زن یا مرد ممکن نبوده است. زمانی که میان این دو بخش جدایی ایجاد شد، این دو در جست‌وجوی یکدیگر بر آمده و تنها زمانی به آرامش و بهترین وضعیت کارکرد میرسند که در کنار یکدیگر باشند؛<ref>. سوره بقره، آیه 187.</ref> به‌ویژه برای پاسخ به غریزۀ جنسی و تولیدمثل.<ref>. سوره بقره، آیه 23.</ref> | ||
معروف‌ترین | معروف‌ترین استعارههای مرتبط با این رویکرد «یین» و «یانگ» در ادبیات چین و «مشی» و «مشیانه» در ادبیات ایران است. در این دو استعاره پس از جدا شدن بخش زنانه از بخش مردانه، نقصی در هیچ‌یک ایجاد نمیشود، بلکه آنان برای یافتن نیمۀ گمشده (Soul mate) به‌سمت یکدیگر جذب می‌شوند. تعبیر دیگری نیز از این استعاره و جدا شدن بخش نر از بخش ماده وجود دارد و آن نقص و ناتمامی است. به آن معنا که جز در کنار هم آمدن این دو هیچ‌یک موجودیت کاملی نخواهند داشت. استفاده امروز از استعاره نیمۀ گمشده آن است که زن و مرد جز در ازدواج با یکدیگر کامل نخواهند شد. مرد یا زن تنها، صرف‌نظر از میزان موفقیت فردی و اجتماعی، فردی ناقص و ناتمام است.<ref>. چراغی کوتیانی، خانواده، اسلام و فمینیسم (تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم به کارکردهای خانواده)، 1389ش، ص189؛ بناهان و همکاران، «تبیین جایگاه جنسیت در تربیت از منظر هستی‌شناسی پست مدرنتیستی و نقد آن از دیدگاه اسلامی»، 1403ش، ص149.</ref> | ||
==رویکرد جنس مخالف== | ==رویکرد جنس مخالف== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
در این رویکرد به جنس، دو ذخیرۀ ژنتیکی مجزا به‌معنای دو طبیعت و دو دنیای متفاوت است. زنانه و مردانه نامیدن این دو طبیعت ثابت، تاریخی، غیرقابل تغییر و به‌ویژه با کشش غریزی و جنسی به یکدیگر، آنان را به دو جنس مخالف با یکدیگر تبدیل کرده است. جایگاه این دو جنس به‌جهت برقراری نظم جنسی و پیشگیری از آشفتگی در امر جنسی، به‌ویژه در فرهنگ‌هایی که مناسبات سخت و جدی در مشخص بودن در تبار و طهارت نسل دارند (فرهنگ‌های دین‌محور)، به جداسازی دنیای زنانه و مردانه انجامیده است. در این رویکرد زن و مرد آتش و پنبهای تصور می‌شوند که در غیر از مراقبتهای لازم، به‌عنوان دو قطب مخالف به‌سمت یکدیگر کشیده می‌شوند.<ref>. حلبی، رساله حجاب در اسلام ، 1102ق، ص2.<span class="mark"> </ref> | در این رویکرد به جنس، دو ذخیرۀ ژنتیکی مجزا به‌معنای دو طبیعت و دو دنیای متفاوت است. زنانه و مردانه نامیدن این دو طبیعت ثابت، تاریخی، غیرقابل تغییر و به‌ویژه با کشش غریزی و جنسی به یکدیگر، آنان را به دو جنس مخالف با یکدیگر تبدیل کرده است. جایگاه این دو جنس به‌جهت برقراری نظم جنسی و پیشگیری از آشفتگی در امر جنسی، به‌ویژه در فرهنگ‌هایی که مناسبات سخت و جدی در مشخص بودن در تبار و طهارت نسل دارند (فرهنگ‌های دین‌محور)، به جداسازی دنیای زنانه و مردانه انجامیده است. در این رویکرد زن و مرد آتش و پنبهای تصور می‌شوند که در غیر از مراقبتهای لازم، به‌عنوان دو قطب مخالف به‌سمت یکدیگر کشیده می‌شوند.<ref>. حلبی، رساله حجاب در اسلام ، 1102ق، ص2.<span class="mark"> </ref> | ||
در این رویکرد که | در این رویکرد که رگههایی از رویکرد طبیعی، دینی و مکمل نیز دیده میشود، مناسبات اجتماعی لازم برای دور نگه داشتن حداکثری زن و مرد همچون نگاه‌داشتن زنان در خانه، محدودیت تردد در عرصۀ عمومی، تعریف حوزه‌های مراوده با مردان مجاز و غیرمجاز (محرم یا نامحرم در ادبیات دینی) و لزوم پوشش بیشتر زنان تا زمان ازدواج به اجرا در می‌آید.<ref>. لاری، حجاب و پرده‌داری، 643ق، ص1؛ بیوکل، پوشاک ملل از کهن‌ترین زمان تا قرن نوزدهم، 1387ش؛ ضیاءپور، پوشاک زنان ایران: از کهن‌ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی، 1347ش.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
*پارسانیا، حمید، «رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به عقل و جنسیت»، مجله حورا، شماره 18، 1384ش. | *پارسانیا، حمید، «رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به عقل و جنسیت»، مجله حورا، شماره 18، 1384ش. | ||
* | * | ||
*تانگ، رزمری، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه منیژه | *تانگ، رزمری، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه منیژه نجمعراقی، تهران، نی، 1358ش. | ||
* | * | ||
*چراغی کوتیانی، اسماعیل، خانواده، اسلام و فمینیسم (تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم به کارکردهای خانواده)، قم، موسسه پژوهشی امام خمینی، 1389ش. | *چراغی کوتیانی، اسماعیل، خانواده، اسلام و فمینیسم (تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم به کارکردهای خانواده)، قم، موسسه پژوهشی امام خمینی، 1389ش. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
*دریفوس، پل و رابینو، هیوبرت، میشل فوکو: فراسوی ساختارگرایی و هرمنیوتیک، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران، نی، 1381ش. | *دریفوس، پل و رابینو، هیوبرت، میشل فوکو: فراسوی ساختارگرایی و هرمنیوتیک، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران، نی، 1381ش. | ||
* | * | ||
* | *زیبایینژاد، محمدرضا، هویت و نقشهای جنسیتی، تهران، مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، 1388ش. | ||
* | * | ||
*سفيري، خديجه و ايمانيان، سارا، جامعه‌شناسي جنسيت، تهران، | *سفيري، خديجه و ايمانيان، سارا، جامعه‌شناسي جنسيت، تهران، جامعهشناسان، 1388ش. | ||
* | * | ||
*ضیاءپور، جلیل، پوشاک زنان ایران: از کهن‌ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی، تهران، وزارت فرهنگ، 1347ش. | *ضیاءپور، جلیل، پوشاک زنان ایران: از کهن‌ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی، تهران، وزارت فرهنگ، 1347ش. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
*لاری، علی‌اصغر، حجاب و پرده‌داری، بیجا، 643ق. | *لاری، علی‌اصغر، حجاب و پرده‌داری، بیجا، 643ق. | ||
* | * | ||
*محمدی، مسلم، «تحليل | *محمدی، مسلم، «تحليل تفاوت‌های جنسيتی زن و مرد در علوم تجربی و آموزه‌های دينی»، دوفصلنامه انسان‌پژوهی دينی، شماره 29، 1392ش. | ||
* | * | ||
* | *مشهدینژاد، نفیسه، گزارش کتاب، زن در آینه جلال وجمال، کتاب نقد، شماره 17، 1379ش. | ||
* | * | ||
*مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1395ش. | *مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1395ش. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
*مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، 1371ش. | *مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، 1371ش. | ||
* | * | ||
*نعمتی، مهرانگیز، «تاثیر | *نعمتی، مهرانگیز، «تاثیر گفتمانهای ارسطو، خواجه نصیرالدین و ملاصدرا در نابرابریهای جنسیتی»، جستارهایی در فلسفه و کلام، شماره 2(105)، 1399ش. | ||
* | * | ||
*هاردینگ، ساندرا، | *هاردینگ، ساندرا، شناختشناسیهای دارای دیدگاه فمنیستی، در از پست مدرنیسم تا پست مدرنیسم، تهران، نی، 1388ش. | ||
* | * | ||
*World Health Organization, "Gender, equity and human rights: Glossary of terms and tools", merriam-webster, Retrieved July 16, 2021. | *World Health Organization, "Gender, equity and human rights: Glossary of terms and tools", merriam-webster, Retrieved July 16, 2021. | ||
